Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược (1945 - 1975), đề tài lớn nhất, có tính xuyên suốt của văn học, nghệ thuật là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; là kháng chiến, kiến quốc; là lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng; xây dựng chủ nghĩa ở miền Bắc, đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Nhân vật chính, nhân vật trung tâm của văn nghệ lúc đó là anh Vệ quốc, anh Giải phóng quân, Bộ đội Cụ Hồ; là nông dân, công nhân.