PHÁT BIỂU KHAI MẠC CHƯƠNG TRÌNH THƠ NHẠC “GIAI ĐIỆU TỪ NHỮNG VẦN THƠ”
 

Nhà văn TRỊNH BÍCH NGÂN 
Chủ tịch Hội nhà văn TP.Hồ Chí Minh

Khi tân nhạc phương Tây chính thức du nhập vào Việt Nam nửa sau thập niên 30 của thế kỷ trước, thì ca khúc phổ thơ cũng đã xuất hiện và dần dần quen thuộc với đời sống cộng đồng. Riêng tại TP.HCM, hành trình nửa thế kỷ thơ phổ nhạc ở đô thị phương Nam thực sự đa dạng và phong phú. Chữ nghĩa của nhà thơ và giai điệu của nhạc sĩ đã cộng hưởng để mang đến cho công chúng những món quà nghệ thuật có sức lay động tâm hồn thật sâu lắng. Từ bài thơ đến ca khúc, ngỡ rất gần mà cũng rất xa. Khoảng cách vừa cụ thể vừa mơ hồ kia phụ thuộc vào sự đồng điệu giữa nhà thơ và nhạc sĩ.

Nhà văn Trịnh Bích Ngân

Thơ có đặc thù riêng của thơ, mà nhạc có đòi hỏi riêng của nhạc. Có những bài thơ rất hay, nhưng không thể phổ nhạc. Ngược lại, có những bài thơ không có gì nổi trội trên văn bản, lại được phổ nhạc thành ca khúc đi vào lòng người. Đó là duyên phận của tác giả, và đó cũng là duyên phận của tác phẩm. Thế nhưng, căn cứ vào những ca khúc có sức lan tỏa, vẫn thấy được một quy tắc chung, khi và chỉ khi tâm hồn nhà thơ và tâm hồn nhạc sĩ có cùng một tần số xao xuyến, thì thơ phổ nhạc mới đủ sức thuyết phục công chúng.

Thơ được chọn phổ nhạc, thường có ưu điểm về ngữ âm hơn ngữ nghĩa. Bằng phẩm chất nghề nghiệp, nhạc sĩ nhận ra ngữ âm của bài thơ có tiết tấu để triển khai khúc thức. Và giai điệu dắt từng câu thơ đi xa. Và giai điệu đưa từng ý thơ bay cao. Không ít bài thơ được nhiều nhạc sĩ phổ nhạc với những phong cách khác nhau, không chỉ chứng minh ngôn từ mềm mại của nhà thơ, mà còn phô diễn tài năng của nhạc sĩ. Đối chiếu bài thơ và lắng nghe ca khúc ở các trường hợp thú vị ấy, càng hiểu rõ thêm sự tương tác giữa thi ca và âm nhạc.

Có nhạc sĩ phổ nguyên vẹn bài thơ, có nhạc sĩ phổ vài đoạn thơ và có nhạc sĩ chỉ cần mượn không khí trữ tình và một số chữ của bài thơ đã có thể viết nên một ca khúc quyến rũ. Chẳng có công thức nhất định cho thơ phổ nhạc. Chỉ biết rằng, nếu nhà thơ viết bài thơ để nhằm mục đích phổ nhạc, hoặc nhạc sĩ phổ nhạc để chiều chuộng sở thích của nhà thơ, thì chắc chắn không thể có tác phẩm thơ phổ nhạc có giá trị. Nói cách khác, thơ phổ nhạc không thể cưỡng cầu và cũng không thể gượng ép. Với trình độ tiếp nhận hôm nay, công chúng chẳng mấy khó khăn để phân biệt hát thơ và thơ phổ nhạc.

Khi bắt tay thực hiện quyển sách “50 năm thơ phổ nhạc TP.HCM”, Hội Nhà văn TP.HCM không có tham vọng tổng kết thành tựu thơ phổ nhạc ở TP.HCM từ năm 1975 đến nay. Bằng nỗ lực của mình, chúng tôi mong muốn giới thiệu phác thảo diện mạo một dòng chảy nghệ thuật có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến thẩm mỹ tiếp nhận của công chúng suốt nửa thế kỷ qua. Bên cạnh những nhà thơ và những nhạc sĩ đã định vị những tên tuổi nổi tiếng, cũng có những tác phẩm của các nhà thơ trẻ và các nhạc sĩ mới nhưng vẫn đáp ứng được tiêu chí nghệ thuật đặc trưng ca khúc phổ từ thơ.

Thơ phổ nhạc không chỉ giúp khẳng định vẻ đẹp tâm hồn của các nhà thơ Hoài Vũ, Diệp Minh Tuyền, Trương Nam Hương, Nguyễn Nhật Ánh, Hồ Thi Ca, Đỗ Trung Quân, Thanh Nguyên… mà thơ phổ nhạc còn giữ vị trí quan trọng khi nhắc đến sự nghiệp của nhiều nhạc sĩ lừng lẫy như Phan Huỳnh Điểu, Hoàng Hiệp, Phạm Minh Tuấn,Thuận Yến, Phú Quang, Trương Quang Lục, Trương Tuyết Mai,Vũ Hoàng… Cho nên, nhìn lại dòng chảy thơ phổ nhạc qua 50 năm thống nhất đất nước, công chúng có thể hình dung được diện mạo sáng tạo ở cả hai lĩnh vực thi ca và âm nhạc.

Kính thưa quý vị đại biểu và đông đảo công chúng yêu thơ, yêu nhạc!

Hôm nay, một phần của công trình “50 năm thơ phổ nhạc TP.HCM” được chuyển tải lên sân khấu biểu diễn để chúng ta có được chương trình “Giai điệu từ những vần thơ” hứa hẹn mang lại nhiều cảm xúc cho giới mộ điệu.

Thay mặt Hội Nhà văn TP.HCM, tôi xin được bày tỏ sự biết ơn đối với Thành ủy, Ủy ban, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP.HCM đã tạo điều kiện thuận lợi cho Hội nhà văn TP.HCM thực hiện Công trình “50 thơ phổ nhạc TP.HCM”; tôi cũng xin được cảm ơn Lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao chỉ đạo sát sao và cùng Ban tổ chức và nhiều nghệ sĩ thực hiện đêm nghệ thuật thơ – nhạc giao duyên đặc biệt này trong “Những ngày văn học nghệ thuật TP.HCM”

Về phía Hội Nhà tôi xin được cảm ơn nhiều nhà văn nhà thơ đã có nhiều bài thơ được nhiều nhạc sĩ chọn phổ nhạc. Xin cảm ơn các nhạc sĩ, bằng giai điệu và cả tài năng của mình đã làm cho thơ nhạc lan tỏa giá trị nghệ thuật của nó.

Tôi xin cảm ơn sự nỗ lực và tinh thần trách nhiệm của Ban chấp hành và anh chị em trực tiếp cũng như gián tiếp thực hiện việc kết nối với các tác giả thơ, nhạc; sưu tầm, biên tập bản thảo để tập sách “Thơ phổ nhạc thành phố Hồ Chí Minh” ra mắt công chúng và một phần của công trình này được đến với khán giả thông qua chương trình “Giai điệu từ những vần thơ” đêm nay.

Hy vọng đêm thưởng ngoạn chương trình“Giai điệu từ những vần thơ”

nhiều thế hệ khán giả, đặc biệt là giới trẻ sẽ thêm thấu hiểu sự sáng tạo, sự tương tác giữa nhà thơ và nhạc sĩ đã dâng hiến cho cuộc sống những giá trị tinh thần cao đẹp và nhân văn.

Bài liên quan: Một đêm nghệ thuật đặc biệt trong chuỗi hoạt động “Những ngày Văn học Nghệ thuật TP.HCM”