Nhà văn Châu La Việt trưởng thành từ những trận địa, chiến hào thời chống Mỹ cứu nước. Từ một pháo thủ cao xạ pháo thuộc Tiểu đoàn 11, Binh trạm 11 chiến đấu tại mặt trận Cánh đồng Chum của nước bạn Lào, với khả năng sáng tác của mình, người lính trẻ được đưa về công tác tại cơ quan Tuyên huấn Binh trạm 11 và 13 cũng tại mặt trận Lào, được quân đội trao cho cây bút và trở thành một nhà văn của Binh trạm 13 và của quân đội từ ngày ấy.
Cho đến nay đã ngoài 70 tuổi, nhưng chất người lính trong Châu La Việt vẫn rất đậm đà. Ông sống hết sức bình dị, khiêm tốn và đặc biệt ân tình với đồng đội và với mọi người. Đôi chân ông ngày ngày vẫn đi đôi dép cao su như ngày nào vượt Trường Sơn. Và giờ đây vẫn đôi dép cao su ấy là những chuyến đi cùng đồng đội thăm lại chiến trường xưa, tri ân những miền đất hậu phương đơn vị từng đóng quân hay đi qua ngày chiến tranh, thăm viếng những đồng đội người còn người mất, chia sẻ với anh em đồng đội còn khó khăn bằng vật chất và cả những món tiền nhỏ, dẫu chỉ để uống ly sữa, viên thuốc khi đau yếu hay trái gió trở trời.
Hình như năm tháng của ông với đôi dép cao su ấy đã đi suốt như vậy khắp miền đất nước, từ Tuyên Quang, Nghệ An, Cần Thơ…, nơi nào có đồng đội là nơi ấy ông lại tìm tới gặp gỡ, sẻ chia với anh em. Những người viết đã từng khoác áo lính chúng tôi và các cựu chiến binh của Binh trạm 13 có một kỷ niệm sâu sắc với ông. Tháng 5/2019, với sự tài trợ của Vinamilk, ông tổ chức cho đoàn cựu chiến binh của binh trạm trở lại chiến trường Cánh đồng Chum.
Nhớ mãi buổi chiều hôm ấy, chiếc xe đưa chúng tôi từ Tuyên Quang và Phú Thọ dừng bánh trước Nhà khách Chính phủ ở Hà Nội. Đang lục tục kéo đồ, chuẩn bị nhận phòng thì một người đàn ông đã có tuổi trong bộ quân phục bạc màu, phong thái nhanh nhẹn đang đứng quan sát ở sảnh lễ tân bỗng lao ra ôm chầm lấy chúng tôi, gọi tên từng người đầy xúc động. Chúng tôi cũng kịp nhận ra ông và gọi vang tên ông: “Anh Hoài!” (tên thật của nhà văn Châu La Việt là Lê Khánh Hoài). Chúng tôi xoay tròn trong những cái bắt tay, những cái đấm lưng thùm thụp, nói đủ mọi thứ chuyện. Anh rút từ cặp ra hai gói giấy to tướng, nhét vào tay chúng tôi, bỗ bã và thân mật như hồi nào ở chiến trường.
Chúng tôi cầm cuốn sách "Lửa vẫn cháy trên những tầng cây săng lẻ" còn thơm mùi mực in cùng chiếc phong bì nhỏ mà thấy rưng rưng trong lòng trước tình cảm của nhà văn, để cảm nhận sâu sắc ở đó ngọn lửa của tình đồng đội, đồng chí, ngọn lửa mà những năm tháng ở chiến trường đã kết chúng tôi lại với nhau... Chúng tôi cầm chiếc phong bì và cuốn sách mà thấy lòng mình rưng rưng, thầm cảm ơn anh, cảm ơn những điều anh đã làm cho chúng tôi...
Nhà văn Châu La Việt trưởng thành từ một người lính của Binh trạm 13 trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước và suốt sự nghiệp sáng tác luôn viết về lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng.
Châu La Việt là thế đấy. Chân đi dép cao su, trang phục cũng thường là những chiếc áo quân phục khi đã bạc màu, hay khi còn thơm lựng mùi hồ luôn được ông mặc trong những buổi gặp gỡ, công tác và điền dã sáng tác.
Đó là những chiếc áo quân phục của các thủ trưởng, của các đồng đội của Binh trạm 13 như Đại tá Nguyễn Phú Nho, nguyên Chủ nhiệm Chính trị Binh trạm 13 và sau là Cục trưởng Cục Chính trị Tổng cục Hậu cần hay Đại tá Hoàng Anh Phúc, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 11 và cả các chiến sĩ: Nguyễn Tiến Ngôn, Phạm Tuấn Doanh… gửi tặng Châu La Việt với lời nhắn nhủ gửi anh: “Mặc để luôn có hơi ấm quân đội, hơi ấm của Binh trạm, để anh luôn nhớ và sống cùng những kỷ niệm chiến tranh để viết nhiều, viết hay hơn nữa về đời lính chúng ta, về chiến tranh và người chiến sĩ Việt nhé!”…
Nhà văn Châu La Việt trong một chuyến đi thực tế, làm công tác xã hội tại Điện Biên năm 2024.
Năm tháng trôi qua, trưởng thành từ một người lính trên chiến trường, nhà văn Châu La Việt đã hoàn toàn xứng đáng với niềm tin cậy, yêu thương và hy vọng của đồng đội với ông. Cho đến nay đã hơn nửa thế kỷ, ông vẫn bền bỉ sáng tác với bao tâm huyết chỉ để viết một đề tài duy nhất là người chiến sĩ và Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng. Tất cả tâm hồn, trái tim ông như luôn thuộc về quân đội.
Nhân vật của ông là những vị tướng lừng danh tới những người lính binh nhất binh nhì thầm lặng nhất, từ Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đến Anh hùng Tô Quyến, Chính ủy Dư Cao, Sư đoàn trưởng Hà Vi Tùng, Chủ nhiệm Chính trị Nguyễn Phú Nho, Tiểu đoàn trưởng Hoàng Anh Phúc, Đại đội phó Hoàng Ngọc Chấp, đến cả những người lính bình thường nhất, những đồng đội đã kề vai, sát cánh trong bom đạn.
Nhà văn Châu La Việt thăm Thủ trưởng cũ Hoàng Ngọc Chấp tại Cần Thơ.
Ông đã có hơn 30 tập sách viết về họ, đủ các thể loại. Tiểu thuyết có: “Tiếng chim hót lảnh lót cánh rừng” (Giải thưởng Bộ Quốc phòng); “Mùa hạ”, “Triền dâu xanh ngát”, “Lửa sáng phía chân trời”; “Vầng trăng Him Lam” (đã được nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân chuyển thể thành vở nhạc kịch cùng tên và được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vinh danh trong cuộc vận động sáng tác các tác phẩm nghệ thuật “Sống mãi với thời gian” vừa qua).
Về truyện ngắn Châu La Việt là tác giả của các tập: “Binh trạm phía Tây”, “Những tầng cây săng lẻ”, “Huyền ảo trăng”, “Ký ức từ rừng cây lá đỏ”, “Mai pi muôn”... Ông cũng có cả một tuyển tập kịch sân khấu “Một buổi sáng nhiều chim”, bao gồm sáu vở kịch dài đều đã được các đoàn nghệ thuật sân khấu dàn dựng cùng với đó là các tập ký sự, ký chân dung hơn 100 gương mặt nghệ sĩ xuất sắc qua các thế hệ như: “Theo gió trăng ngàn”, “Tiếng đàn tuổi 20”, “Thời gian không phai mờ”, “Bài ca ra trận”, “Tạm biệt chim én xưa”, “Những cánh buồm nâu”, “Hoa Ê miêng”…
Một điểm đặc biệt của Châu La Việt là sáng tạo thơ ca. Là con trai của nữ Nghệ sĩ ưu tú Tân Nhân, người nghệ sĩ có tiếng hát xuất sắc về những bài ca đấu tranh thống nhất nước nhà và cũng là một giọng ngâm thơ rất xúc động trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam hay trên sân khấu biểu diễn với những bài thơ của Bác Hồ, của các nhà thơ: Tố Hữu, Chế Lan Viên, Lưu Trọng Lư, Vĩnh Mai…, cho nên ngay từ tuổi ấu thơ, Châu La Việt đã “ngấm” và rất yêu thích dòng thơ ca cách mạng
Năm 1968, trước ngày lên đường nhập ngũ khi còn rất trẻ, Châu La Việt đã có bài thơ “Tuổi trẻ Trường Sơn” in trên trang nhất Báo Văn nghệ và tiếp nối là nhiều bài thơ khác viết trên đường hành quân ra trận được đồng đội yêu thích, sau này được in trong hai tập “Người gõ trống” (Nhà xuất bản Văn học), “Những vị tướng và người lính binh nhì” (Nhà xuất bản Quân đội nhân dân).
Theo nhà thơ Hữu Thỉnh, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam: “Những bài thơ và chuyện kể về người lính là dấu ấn đẹp đẽ và tinh khôi về một chặng đời không bao giờ phai của Châu La Việt. Lấp lánh phía sau những trang chữ là một cuộc đời lính, một tâm hồn lính, một tính cách lính với những rung động nội tâm sâu đằm và thuần phác. Đó là một thứ của tin mà tác giả đã gặt hái được qua những năm tháng đẹp nhất của đời mình”.
Từ những bài thơ ngắn, Châu La Việt đã vươn tới viết những trường ca dài hơi hơn, tầm vóc hơn, ôm tải được nhiều chủ đề lớn hơn như các trường ca: “Dòng sông thơm hương cỏ Xương Bồ”, viết về hai người chiến sĩ cách mạng, đồng thời cũng là đôi bạn thân thiết: Đại tướng Nguyễn Chí Thanh và nhà thơ Tố Hữu cùng quê hương bên dòng sông Bồ (Huế). Trường ca “Người chiến binh mang tên sông Thạch Hãn” viết về Tổng Bí thư Lê Duẩn và người con trai trưởng của ông suốt cuộc đời gắn bó với quân đội là Đại tá Lê Hãn.
Những bài thơ và chuyện kể về người lính là dấu ấn đẹp đẽ và tinh khôi về một chặng đời không bao giờ phai của Châu La Việt. Lấp lánh phía sau những trang chữ là một cuộc đời lính, một tâm hồn lính, một tính cách lính với những rung động nội tâm sâu đằm và thuần phác. Đó là một thứ của tin mà tác giả đã gặt hái được qua những năm tháng đẹp nhất của đời mình.
Nhà thơ Hữu Thỉnh, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam
Gần đây nhất, Châu La Việt có trường ca “Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh”, viết về những người con của dòng họ Tô quê hương Xuân Cầu, Nghĩa Trụ, Hưng Yên, chiến đấu trên một chiến trường ác liệt bậc nhất trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ - chiến trường Tây Ninh. Chỉ trong một thời gian ngắn, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân đã xuất bản và tái bản trường ca với số lượng lớn để chào mừng 80 năm Quốc khánh 2/9 vừa qua để phục vụ đông đảo bạn đọc.
Tập trường ca "Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh" mới xuất bản của nhà văn-nhà thơ Châu La Việt.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam đã nhận xét: Trường ca “Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh” của nhà thơ Châu La Việt ra mắt khi chúng ta bắt đầu tiến hành các hoạt động kỷ niệm 50 năm ngày giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất đất nước, đã mang tới cho chúng ta một ý nghĩa vô cùng sâu sắc. 50 năm qua, chúng ta đã sống trong hòa bình. Và lúc này đất nước đang tràn ngập cảm hứng để bước vào một kỷ nguyên mới, một kỷ nguyên mà dân tộc sẽ bay lên bằng đôi cánh của lương tri, của trí tuệ. Tôi hình dung, đường bay ấy được xây dựng trên một mảnh đất đã trải qua ngàn năm lịch sử, ngàn năm văn hiến. Đấy là mảnh đất đã từng có những tháng năm ngập trong nước mắt và máu cho độc lập, tự do của Tổ quốc. Nếu không có những năm tháng đó với sự hy sinh lớn lao và lòng kiêu hãnh của từng con người và của cả dân tộc thì dân tộc Việt Nam không thể bước đi, không thể bay lên.
"Khi đọc trường ca “Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh”, tôi đã nhìn thấy một phần mảnh đất Tổ quốc tôi và những con người đã sống, đã hy sinh trên mảnh đất ấy thông qua cuộc chiến tranh tàn khốc nhất thế kỷ 20 mà quân đội Mỹ tiến hành trên mảnh đất Việt Nam", nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cho biết.
Trong trường ca “Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh”, nhà thơ Châu La Việt đã khắc họa hình tượng hai nhân vật: Anh hùng Lực lượng vũ trang Tô Quyền và Nghệ sĩ Nhân dân Tô Lan Phương. Hai con người anh hùng ấy ra đi từ một ngôi làng mang tên Xuân Cầu như muôn vàn ngôi làng trên đất nước để bước vào cuộc chiến tranh vĩ đại của dân tộc. Hai nhân vật của trường ca chính là những câu trả lời cho câu hỏi của người Mỹ và nhiều dân tộc trên thế giới sau ngày 30/4/1975: “Vì sao một dân tộc nhỏ bé, nghèo khó lại có thể đương đầu với một đội quân hùng mạnh nhất thế giới và giành chiến thắng?”. Trường ca “Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh” của nhà thơ Châu La Việt là câu trả lời giản dị nhất và cũng thuyết phục nhất.
Khi đọc trường ca “Tiếng chim rừng và đất lửa Tây Ninh”, tôi đã nhìn thấy một phần mảnh đất Tổ quốc tôi và những con người đã sống, đã hy sinh trên mảnh đất ấy thông qua cuộc chiến tranh tàn khốc nhất thế kỷ 20 mà quân đội Mỹ tiến hành trên mảnh đất Việt Nam.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam
Một số tác phẩm tiểu thuyết, ký sự và thơ ca của nhà văn-nhà thơ Châu La Việt.
Châu La Việt - đồng đội của chúng tôi, một nhà văn từng là người lính trực tiếp chiến đấu và rồi suốt cuộc đời chỉ viết về lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng. Nhà văn ấy, đáng quý thay là một con người sống rất bình dị, khiêm tốn, ân tình, như lời đánh giá của thủ trưởng của anh là Đại tá Nguyễn Phú Nho, nguyên Chủ nhiệm Chính trị Binh trạm 13 và sau là Cục trưởng Cục Chính trị Tổng cục Hậu cần: “Đó là một người lính trong chiến tranh chiến đấu rất dũng cảm và khi hòa bình, cậu ấy như thể sinh ra là để phục vụ, chăm lo cho đồng đội. Tôi vô cùng tự hào bởi có những người lính như thế”.
Nguồn: Báo Nhân Dân.