“Thân thiện” của Lê Thanh Huệ là một văn bản văn xuôi dung lượng lớn, được viết như một cuộc đối thoại mở giữa con người với tri thức, chiến tranh, công nghệ và tương lai nhân loại. Tác phẩm không đi theo cấu trúc truyện ngắn thông thường, mà triển khai bằng chuỗi suy tưởng, gợi mở những câu hỏi căn bản về cách con người tồn tại, ứng xử và chịu trách nhiệm trước chính những thành tựu mình tạo ra.

Bản đăng tải dưới đây là toàn văn truyện “Thân thiện”, khác với phiên bản rút gọn đã được giới thiệu trên vanvn.net. Việc công bố đầy đủ văn bản nhằm giữ trọn vẹn mạch tư tưởng và chiều sâu luận đề của tác phẩm, đồng thời mời bạn đọc bước vào một trải nghiệm đọc chậm, đọc suy ngẫm – như tham dự một cuộc đối thoại dài với chính thời đại mình đang sống.

Văn chương TP.HCM trân trọng giới thiệu.
 

LÊ THANH HUỆ

Hội trường lớn trường trung cấp quân y chật ních, học viên dồn nhau dành hàng ghế trên cùng cho các sĩ quan giảng viên. Giáo sư tự rải dây internet kết nối modem với laptop. Lúc đi ngang qua Đại tá, nữ bác sĩ chuyên khoa II, hiệu trưởng, giáo sư phân trần:

- Cáp sợi quang, tín hiệu truyền theo tốc độ ánh sáng, nhanh hơn wifi dùng sóng điện từ; giảm độ trễ, không bị nhiễu các thiết bị điện từ.

Đại tá nở nụ cười hiền từ, đứng dậy giới thiệu:

- Giáo sư, tiến sĩ công nghệ thông tin vừa nói đến độ trễ của tín hiệu. Ở chiến trường, độ trễ của phản xạ người lính luôn thấp nhất trong thực tiễn hoạt động của chính mình. Hôm nay, Giáo sư đến giao lưu với giáo viên và học viên, cùng nhau mở rộng tầm nhìn khoa học.

Giáo sư điều chỉnh máy chiếu, mở bản nhạc vui, lắng nghe, điều chỉnh âm lượng. Ngồi xuống ghế, ông cầm micro:

- Các nước có nền khoa học phát triển ưu tiên dùng các phát minh mới, các kỹ thuật tiên tiến nhất sử dụng trước cho quân đội. Do ỷ vào nền khoa học kỹ thuật bậc cao tạo ra vũ khí tối tân; dẫn đến ít chú trọng đào tạo toàn diện cho người lính nên bước vào thực chiến, họ vẫn thất bại với một vài đội quân tuy lạc hậu về vũ khí nhưng có lối đánh phù hợp hơn. Việt Nam luôn phải chiến đấu trong điều kiện lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh. Chúng ta chiến thắng nhờ sức mạnh tổng hợp xuất phát từ việc vận dụng khoa học tự nhiên và xã hội như một chỉnh thể thống nhất. Hôm nay, chúng ta cùng nhau tìm cách lý giải tại sao đội ngũ cứu thương và quân y viện tiền phương luôn trở thành sức mạnh chiến trường. Những chiến sĩ xuất viện đều muốn trở lại đơn vị là vốn quý của tiền tuyến - Nhìn bao quát giảng đường, ông giải thích - Khoa học nhân loại là một cơ thể sống hữu cơ đang bị phân hóa ngày càng sâu sắc thành hai nhánh: khoa học xã hội nhân văn và khoa học cơ bản, khoa học kỹ thuật. Trong các nhánh lại chia cắt thành các chuyên ngành. Hệ quả là loài người bị phân loại cực đoan: duy tình hoặc duy lý. Câu nói nổi bật nhất cho điều này: “Văn học là địa hạt của tâm hồn” mà quên rằng khởi thủy văn chương dùng để truyền bá kinh nghiệm, kỹ năng lao động và kiến thức sống cùng với ghi lại tình cảm con người nảy sinh trong cuộc sống. Cùng nhau, chúng ta xem lại những hệ lụy cho sự phát triển của mọi xã hội đến từ sự phân hóa trên; tìm cách phát triển toàn diện từ thành tựu của nhiều nhánh khoa học, sử dụng các loại tư duy lô gic, phản biện và tổng hợp gọi là tư duy khoa học; để quay về làm tốt nhiệm vụ của mình. Giống như mô hình giáo dục của các cường quốc khoa học, học viên được trao quyền tự do, chủ động tương tác với báo cáo viên; cùng nhau dẫn dắt buổi giao lưu theo hướng phù hợp với nhu cầu học tập của mình. Vậy nên, các học viên, hãy hỏi bất cứ lĩnh vực nào. Câu hỏi càng sâu xa, nhức nhối, muôn thuở và có tác động sâu rộng càng tốt. Câu hỏi nào chưa đuợc giải đáp thỏa đáng, học viên tìm hiểu các tài liệu chuyên môn và nhờ chuyên gia tư vấn thêm. Tôi xin phép diễn giải các kiến thức khoa học tự nhiên và xã hội, theo cách nhà văn khoa học; sử dụng thêm phương tiện nghe nhìn để học viên dễ tiếp thu, nhưng tính văn học sẽ không làm thay đổi bản chất vấn đề.

Một học viên nữ Khoa điều dưỡng có khuôn mặt trái xoan đứng lên mượn micro, mặt đỏ bừng rụt rè:

- Chúng em được dạy tình yêu là duy nhất, thiêng liêng. Xin Giáo sư nói về cách nhận biết tình yêu đích thực. Tình yêu có nguồn gốc sinh vật, hóa học hay nó là địa hạt của tâm hồn?

Giáo sư mỉm cười. Trên màn ảnh hiện lên ảnh cô bé nhỏ nhắn có khuôn mặt đẹp, thanh tú, hiền lành.

- Đây là Thanh, bạn học của tôi. Chúng tôi luôn bên nhau. Cô ấy giúp tôi nhắc bài, ném giấy cho các bạn trong lớp mỗi khi làm bài kiểm tra. Tôi biết ơn Thanh vì cô chăm sóc tôi từ chiếc khăn tay, tấm bánh, đến sách vở… Do Thanh lớn hơn tôi hai tuổi, tôi cảm nhận tấm lòng người chị nơi Thanh. Bạn bè ghép đôi, Thanh đỏ mặt, tôi thì không. Thanh chìa tay cho tôi xem vết đứt, tôi không buồn hỏi do đâu, có đau không. Tôi hững hờ đến mức cuối cấp hai, lấy lý do đi qua con đường đê vắng trong đêm làm cô sợ. Thanh đòi tôi đưa về nhà. Tôi nói gọn lỏn: Đi cho quen. Sau này, Thanh lập nhóm xã hội trên mạng và đưa tôi vào. Các bài viết tôi đưa lên nhóm, cô ấy đều đọc. Một lần, bạn bè trong nhóm chất vấn kịch liệt về một thông tin hồi học vỡ lòng do tôi đưa lên nhóm. Thanh đứng ra xác nhận đó là sự thật, mặc dù tôi biết Thanh không rõ lắm. Vậy là tôi bừng tỉnh: Thanh yêu tôi từ bé đến bây giờ – Trên màn ảnh hiện lên người phụ nữ trung niên đẹp mặn mà, ánh mắt sáng có ngấn nước long lanh – Đó là bà Thanh ngày họp lớp. Bạn bè nhắc lại chuyện ghép đôi thưở bé, tôi thừa nhận rất biết ơn Thanh và nếu được làm lại cuộc đời, tôi sẽ tìm mọi cách lấy cô làm vợ. Cô ấy mỉm cười, giọt nước mắt lăn trên gò má. Do yêu, phụ nữ bị lụy tình.

Tình yêu là sản phẩm pha trộn của tâm hồn, gia đình, xã hội, tự nhiên… Thông thường, cô gái tạo tiêu chuẩn người mình yêu có một ít tính cách tốt của cha, của mẹ và các tính cách khác từ phim ảnh, tiểu thuyết nhưng rất ít là của người bình thường. Những tính cách đó ghép vào nhau trở nên lộn xộn, gây xung đột tâm hồn…”

Giáo sư mở đoạn nhạc tình yêu, ông nói về phần kiến thức:

- Chúng ta đi vào khía cạnh tồn tại của tình yêu do tự nhiên tạo ra bằng các phản ứng sinh hóa học phức tạp. Trong điều kiện cạnh tranh dữ dội do tài nguyên hạn hẹp, tự nhiên sử dụng quy luật sinh học tạo các gia đình có đầy đủ điểm mạnh, nhờ điểm mạnh của mỗi bạn đời bù đắp điểm yếu của người kia, để họ tồn tại nhưng không thừa. Tự nhiên sử dụng các peptid, một dạng chất dẫn truyền thần kinh gửi tín hiệu từ não xuống cơ thể. Ở dạng phân tử, Peptid thất thoát, lan truyền vào không khí. Peptid giúp giao tiếp, thông báo cho cộng đồng các động vật sống cộng sinh nguy hiểm có trong khu vực, hoặc không cần quan tâm với con vật vô hại mới xuất hiện. Khác với âm thanh, hình ảnh, mùi hương là những thông báo trực tiếp, peptid, thiên về dự báo. Khi tiếp xúc với người khác, bạn thu được một lượng peptid hiền hòa hoặc dữ tợn; lo âu hoặc vui vẻ, do người đó tiết ra nên cảm nhận ban đầu về họ thường đúng với cá tính của họ. Người phụ nữ rất nhạy với các peptid của người đàn ông có tính cách đối lập với mình. Nếu bạn gái mạnh mẽ, quyết đoán, peptid giúp bạn chọn người hiền lành, ôn hòa.

“Lúc đó, bạn gái có cảm giác dễ chịu với người tự nhiên chọn cho mình và muốn chia sẻ những chuyện riêng tư. Xa thì bạn nhớ tím ruột gan. Bạn tin tưởng tuyệt đối vào họ. Lòng thương yêu vô điều kiện dâng tràn khi họ buồn, đau đớn và sẵn sàng bảo vệ người đó vô điều kiện. Bạn có cảm giác hờn dỗi vô cớ. Nếu không có xung đột lợi ích; tất cả các biểu hiện trên ở mức cao nhất và cao hơn đối với bố mẹ của mình. Chỉ cần nghĩ đến họ, cơ thể bạn tiết ra các nội tiết tố Oxytocin - hormone tình yêu, dopamine - hormone hạnh phúc; đó là trạng thái yêu đương say đắm.

Tự nhiên vụ lợi nên vô tình. Ông ta chỉ chăm chú vào việc nối dài chuỗi ADN. Đến tháng thứ 9, Oxytocin và dopamine giảm dần. Đó là thời gian đủ để em bé ra đời; tự nhiên tập trung lo cho con non, phó mặc cho tình yêu sống chết tự thân.”

Trên màn ảnh lần lượt xuất hiện hình ảnh nai con dễ thương, các clip sói con bú mẹ heo rừng; mẹ gà trên bờ chạy theo đàn vịt con tung tăng dưới nước; gà con quẩn chân người. Tất cả đều đáng yêu. Giáo sư tiếp:

- Tự nhiên lo xa: con non có khuôn mặt dễ thương cùng dáng vẻ yếu đuối, để được các loài khác nuôi nấng khi bị bỏ rơi. Các loài lông vũ có tập tính sinh học: trứng nở ra trong tổ là con mình, chui ra khỏi trứng, nhìn thấy ai đầu tiên sẽ nhận làm mẹ.

Clip một con hổ cái nằm rình mồi bên cạnh hươu con tung tăng gặm cỏ. Một chú bê con tò mò lại gần, bị hổ vồ.

- Đây là chú hổ cái đã dại dột lại gần hươu mẹ lúc sinh con. Hươu mẹ bỏ chạy, để lại trách nhiệm nuôi con. Tự nhiên trả công cho hổ mẹ bằng sự ngụy trang tuyệt vời của đứa con nuôi, khiến nhiều thú sa lưới. Loài người cũng coi con nuôi từ thuở lọt lòng như con đẻ. Giai đoạn sau sinh con, bản chất xã hội tác động mạnh hơn. Vì nhiệm vụ nuôi con, cho con bú và cần người chồng bảo vệ con, tình dục của phụ nữ tiếp tục gắn với tình yêu và sự tin tưởng, trong khi đàn ông lúc này có thiên chức gieo thật nhiều ADN của mình nên tình dục không hẳn là tình yêu. Sau kết hôn 20 năm, khoảng 10% các cặp vợ chồng hòa thuận còn giữ được nội tiết tố yêu thương gần với mức ban đầu, còn lại đều trở về mức độ như khi chưa yêu đương say đắm. Nhờ quy luật xã hội tác động, chỉ có 0,2% số cặp li hôn.

“Bài học rút ra: sau 9 tháng, tình yêu dần mất tác động của sinh học, mất yếu tố hóa học, không còn là suối nguồn. Dù tình yêu không còn thiêng liêng, duy nhất hay là địa hạt của tâm hồn nữa, lúc này vợ chồng cần lắng nghe, thấu hiểu, sẻ chia, đồng cam cộng khổ, để tạo ra yêu thương, chung thủy; giữ tình yêu tiếp tục sống.

Trên chiến trường, peptid kiên cường của người chỉ huy, cộng với peptit yêu thương đồng đội của các chiến sĩ cứu thương cộng lại tạo ra sự tỉnh táo và nhanh nhẹn, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ tác chiến của đơn vị. Trong tình thế thuốc men, dụng cụ y tế và điều kiện chữa trị cực kỳ kém; nhờ sự dịu dàng, thái độ tận tình với đồng đội của quân y viện tiền phương không chỉ giúp thương binh nhanh hồi phục mà tạo niềm tin cho chiến sĩ đang chiến đấu ở tuyến trước.”

Đề tài tình yêu khuấy động không khí giảng đường. Tranh luận, cãi vã chen giữa các hàng ghế học viên, giữa phe duy tình, vẫn muốn tin rằng tình yêu là vĩnh hằng và phe duy lý, ngộ ra tình yêu có sự tham gia của hàng loạt phản ứng sinh hóa phức tạp chỉ để duy trì nòi giống.

***

Nam học viên cao to học ở Khoa dược sĩ trung cấp hỏi:

- Trái đất nóng lên, băng địa cực tan giải phóng vi rút cổ đại gây nên tuyệt chủng loài người. Có cách gì giúp giải quyết vấn nạn này không?

Giáo sư lắc đầu:

- Lập luận này do sự lo lắng của vài bác sĩ y tế cộng đồng tạo nên. Khi quan sát hành vi động vật ăn thịt, chúng ta thấy thế giới vận hành theo qui tắc cá lớn nuốt cá bé. Thực tế, những con vật ốm đau, già yếu bị ăn thịt dành tài nguyên cho các thú vật mạnh khỏe, thông minh tồn tại, thuận lợi cho tiến hóa. Tự nhiên vận động trong quy luật cân bằng động bảo đảm yếu tố tiến hóa chung. Hổ sinh ra nhiều, thiếu thức ăn, chúng tấn công ăn cá thể khỏe mạnh khiến thức ăn giảm, hổ chết đói, giảm số lượng, tạo điều kiện cho thú vật sinh sôi.

Giáo sư quay lại vấn đề:

- Virus có tập tính giết loài thắng thế. Khi một loài nào đó phát triển nhanh hoặc co cụm lại tạo mật độ cao làm mất cân bằng, sẽ xuất hiện đột biến của một chủng virus tiêu diệt loài thắng thế. Chủng virus dần dần đột biến mất độc lực để không tiêu diệt hết loài đó. Điều này có lợi cho virus, bởi nếu loài đó tuyệt chủng, virus mất vật chủ để truyền nhiễm, sinh sản. Do đó, luôn có một tỷ lệ sống sót sau dịch.

“Băng tan, hàng tỷ loài virus kỷ nguyên băng hà được giải phóng trong thời tiết nóng, đa số chúng bất hoạt do nhiệt độ khí hậu cao. Chỉ rất ít loài có đột biến thích nghi mới sinh sôi. Nhiều virus đối kháng với các loài vi sinh gây hại cho con người.”

Clip có cảnh giả định: không có virus; sau một ngày rưỡi tuyệt vời; mọi người trương phình bụng, da mốc meo do vi sinh vật phát triển quá mức cân bằng động. Nấm mốc xuất hiện khắp nơi, động vật cây cối chết hàng loạt và ôxy giảm xuống mức làm muôn loài ngạt thở… Giáo sư giải thích:

- Về thống kê, hơn 99% các loại virus có lợi, rất nhiều loại virus không thể thiếu trong toàn hệ sinh thái, đảm bảo sự tồn tại và duy trì sức khỏe cho sinh vật.

“Hệ virus thoát ra do băng tan, có vô cùng ít chủng virus có hại, gây ra dịch bệnh làm chết nhiều cá thể nhưng sẽ không làm tuyệt chủng các giống loài. Nhờ có khoa học, con người luôn thắng trong cuộc chiến với virus. Chỉ cần virus giết được 1% dân số, đó sẽ là thảm họa toàn cầu buộc loài người có biện pháp thoát qua.

Lòng tham vô đáy biến một số người thành chủng virus độc hại nhất. Họ phá hoại môi trường, rừng rậm, sinh thái, gây ô nhiễm, khiến nhiều loài tuyệt chủng. Khi tự nhiên sụp đổ, sẽ có tự nhiên khác ra đời và không có loài người trong đó. Bài học rút ra ở đây: không sử dụng tràn lan chất tẩy rửa khiến vius có lợi bị tiêu diệt làm phát sinh các bệnh tật. Không tạo môi trường sống quá đông đúc kích hoạt tập tính tiêu diệt loài thắng thế. Tăng trưởng là nguyên nhân chính làm mất sự đa dạng sinh học dẫn đến tuyệt chủng nhiều giống loài trong đó có con người. Cần sống thân thiện với tự nhiên để phát triển bền vững.”

***

Đại tá, Hiệu trưởng đứng lên cắt đứt tràng vỗ tay:

- Các học viên nên tập trung các câu hỏi về xã hội, về công nghệ thông tin là những phần chúng ta ít được học...

Thiếu úy nữ phụ trách phòng hành chánh của trường có đôi mắt sáng, giọng phấn khích:

- Trước khi vào bộ đội, tôi có tham gia công tác đoàn ở trường phổ thông trung học. Hoạt động đoàn mang tính hình thức, do thiếu sự đoàn kết, tính tổ chức, kỉ luật, trật tự...  Vì sao trước đây hoạt động đoàn rất mạnh cả về chiều rộng và chiều sâu? Có cách nào để quay lại thời đó không?

Giáo sư uống ngụm nước:

- Miêu tả cho thấy đúng quy luật của vũ trụ ở phần vật chất sáng. Phần vũ trụ vật chất tối chiếm hơn 90%, chúng ta chưa có cách nào nghiên cứu nên không rõ quy luật này có tác động không.

Clip cho thấy chiếc ly vỡ từ mặt đất, bay lên bàn và lành lặn lại. Căn nhà cũ mới lại, người già trẻ lại. Ông tiếp tục:

- Khi ta nhìn thấy vật chất trở về trạng thái có trật tự và tổ chức cao hơn; ta biết đó là đoạn phim quay ngược chiều thời gian. Theo định luật nhiệt động học, vũ trụ vận động theo xu hướng hỗn loạn hơn. Phần vật chất sáng của vũ trụ đi theo chiều mũi tên thời gian từ quá khứ đến tương lai, ở vị trí nào, thời điểm nào, mũi tên nhiệt động học đều làm tăng sự hỗn loạn cho toàn vũ trụ và không cách gì đảo ngược. Sự hỗn loạn tạo ra già cũ, xuống cấp và cuối cùng là sụp đổ. Lúc đó sự vật đạt mức hỗn loạn cao nhất; tạo điều kiện bắt đầu trạng thái mới, có trật tự mới.

“Tái lập trật tự cũng chỉ tạm thời và hạn chế: Ta tìm cách làm giảm nhiệt độ trong phòng xuống khiến cho các phân tử khí bớt hỗn loạn, sẽ tỏa ra năng lượng ngoài phòng gấp ba lần, tức là tổng độ hỗn loạn tăng lên gấp đôi…

Nhà vật lý người Áo Wolfgang Pauli được trao giải Nobel vật lý năm 1945 do tìm ra nguyên lý loại trừ Pauli: hai hạt đồng nhất không thể tồn tại trong cùng một trạng thái, tức là chúng không thể vừa có cùng vận tốc và vị trí. Nếu cùng vị trí, chúng có vận tốc khác nhau, cùng vận tốc chúng có vị trí khác nhau. Không tuân theo nguyên lý bất định, các hạt sẽ có thể sập vào nhau và cô đặc lại ở mức lỗ đen, khi đó, quả đất bé bằng quả cam.

Trong cơ thể chúng ta luôn xảy ra đột biến để thích nghi với môi trường thay đổi. Tế bào sau 6 lần đột biến sẽ thành tế bào ung thư và bị hệ miễn dịch ăn mất. Khi hệ miễn dịch bị trục trặc khiến không thể xử lý hết các tế bào ung thư vốn phát triển vô tổ chức, làm cơ thể hỗn loạn, chúng ta chết vì ung thư.

Qui luật này tương đồng với nhóm người, gia đình, xã hội. Nếu sắp xếp có tổ chức, bớt hỗn loạn, buộc phải tốn rất nhiều công sức, tiền bạc và thời gian khiến trong, ngoài nhóm bị tác động do sự phát triển không đều, hoàn cảnh khác nhau, ý muốn khác nhau… dẫn đến tổng số hỗn loạn tăng. Nếu không liên tục củng cố, tự tổ chức sẽ bị trong ngoài tác động để mức độ đoàn kết nhất trí giảm đi và cuối cùng sẽ trở về mức độ hỗn loạn cao hơn, thậm chí sụp đổ. Từ vũ trụ đến vi hạt và tế bào cho đến xã hội, cho thấy một tổ chức đồng nhất, thống nhất tuyệt đối và tồn tại vĩnh hằng chỉ có trong ảo tưởng. Bởi các trật tự cũ luôn chết đi, nhường lối cho trật tự mới ra đời.

Do đó, chúng ta không được kỳ vọng vào sự đoàn kết nhất trí tuyệt đối và phải chú ý đến các ý kiến phản biện thuộc về thiểu số nhằm thay đổi để tồn tại và phát triển. Các tổ chức phải luôn đổi mới và phát triển để không bị tan rã.

Bài học ở đây là phải có nhà nước, pháp luật điều chỉnh xã hội nhằm ngăn cản sự phát triển vô tổ chức luôn tự động được tạo ra. Các khối đoàn kết, đại đoàn kết dân tộc phải được đầu tư tiền bạc, trí tuệ, công sức để giữ gìn. Khi mục tiêu đoàn kết không còn phù hợp, phải tìm kiếm mục tiêu mới và hình thức đoàn kết mới thay thế… Có hiểu đúng như thế mới không bị sự chủ quan do kỳ vọng tạo ra khiến hành động không còn đúng, không phù hợp hoàn cảnh.

Trong chiến tranh, bác sĩ quân y luôn lắng nghe ý kiến bộ phận dược, điều dưỡng, anh nuôi…. theo đúng mệnh lệnh của bác sĩ cấp trên để có hướng điều trị phù hợp nhất trong điều kiện cơ số thuốc, vật tư y tế bị thiếu hụt nghiêm trọng.”

***

- Thưa Giáo sư, tại sao phải sống duy lý? Do lý trí hay mâu thuẫn với cảm xúc, liệu loài người sẽ sống khô khan, vô cảm vì duy lý? – nữ thượng úy, giáo viên, mắt thâm quầng, dạy chính trị đặt câu hỏi.

Màn hình hiện bộ não người được chia thách thành 2 bán cầu. Giáo sư rê mũi tên lên hình ảnh:

- Não bộ hoạt động thống nhất và có phân công. Bán cầu não trái phụ trách các hoạt động duy lý: từ ngữ, con số, tính toán, phân tích lô gic. Bán cầu não phải quản  lý: cảm xúc, tưởng tượng, sáng tạo, hình ảnh, âm thanh; nghiêng về duy tình. Do các bé dễ bị tổn thương, trước 7 tuổi, bộ phận não bị tổn thương được bộ phận khác thay thế để hoạt động bình thường. Chúng ta lưu ý: cảm nhận hạnh phúc và nỗi đau ở cùng một nơi. Do đó khi bạn chơi game và được thưởng nhiều dopamin hạnh phúc, đến lúc quá mức, bạn bị trầm cảm do game. Đó là vì não dùng nỗi đau thiết lập lại cân bằng. Từ đó, càng chơi càng đau khổ, tuyệt vọng.

“Tự nhiên cho một người 90 tỷ nơ ron thần kinh dự trữ và chỉ dùng 10 tỷ cho mọi hoạt động. Trong cấu tạo sinh học cho phép các hoạt động tự nhiên và xã hội luôn có đủ chỗ cho duy lý, duy tình hoạt động tương hỗ nhau. Các cụ dạy: “Có lý phải có tình”. Đó là chìa khóa vàng giải quyết mọi vấn đề của dân tộc. Cụ Hồ rất giỏi sử dụng duy lý kết hợp duy tình, tạo ra hiệu ứng quốc tế gọi là sức mạnh thần kì giúp dân tộc ta giành độc lập. Lịch sử 2700 năm giữ nước, dân tộc ta luôn phải tìm ra cách đánh phù hợp trong hoàn cảnh lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh, từ đó nâng binh pháp lên tầm cao nghệ thuật quân sự. Trong vòng nửa thế kỷ, Việt Nam nghèo, lạc hậu lại chiến thắng Thực dân Pháp, Liên minh xâm lược gồm 7 nước dẫn đầu bởi Hoa Kỳ đứng đầu thế giới về kinh tế, quân sự, khoa học kỹ thuật và chủ nghĩa Đại Hán trong chiến tranh biên giới phía bắc. Đó là điều không thể xảy ra nếu xét về góc độ duy lý.

Trong hoạt động thực tiển, chúng ta biết cách sử dụng chìa khóa vàng đã đang và sẽ tạo ra hiệu quả cao; gọi là sử dụng sức mạnh tổng hợp: kinh tế, chính trị, quân sự, ngoại giao chính thức, ngoại giao nhân dân, khối đại đoàn kết dân tộc…”

***

Nam học viên mắt thâm quầng, gầy nhom, học Y sĩ đa khoa, đặt câu hỏi:

- Xin Giáo sư phân biệt khoa học với khoa học tâm linh...

Giáo sư cắt lời:

- Khoa học tâm linh có trước khoa học; là các lập luận, ý kiến cá nhân về cảm nhận và lý giải các hiện tượng tự nhiên, xã hội, mà ta hay gọi nôm na là niềm tin, đức tin. Không có bằng chứng để chứng minh cho niềm tin. Hệ quả là không rõ ai đúng, ai sai, dẫn đến tranh cãi giữa các giáo phái trong cùng một tôn giáo và xung đột giữa các tôn giáo, mà ví dụ điển hình là 8 lần thập tự chinh.

“Đến thế kỷ thứ XVII, khoa học mới ra đời; là hệ thống kiến thức chặt chẽ, thống nhất về những định luật, cấu trúc và cách vận hành của thế giới; được đúc kết qua từng giai đoạn lịch sử. Khoa học bao gồm các hoạt động thông qua quan sát, mô tả, đo đạc, thực nghiệm để có bằng chứng, phát triển lý thuyết và chuẩn mực cho sinh hoạt, sản xuất và dịch vụ. Tiêu chuẩn của khoa học là phương pháp phải chặt chẽ, độ chính xác phải cao, phát hiện mới phải sống sót qua những phiên chất vấn, phản biện của giới chuyên môn. Có thể thấy hai lĩnh vực không giống nhau, không nên liên quan với nhau.”

Giáo sư tiếp tục:

- Y học là khoa học ứng dụng, liên quan đến chẩn đoán, tiên lượng, điều trị và y học dự phòng. Y học liên quan chặt chẻ đến khoa học do đó không liên quan đến các phương pháp chữa bệnh bằng tâm linh, cúng tế… Thực tiễn cho thấy y học có tỷ lệ chữa lành bệnh cao nhất. Không chỉ quân y, nền y học không có chỗ cho tâm linh.

Không khí ồn ào trở lại. Ngay cả học viên duy lí cũng không điềm tĩnh được nữa. Họ hoặc bất ngờ khi bấy lâu nay không nhận ra điều này, hoặc bối rối khi nhận ra sự mâu thuẫn ngay bên trong bản thân giữa đức tin và lý trí khoa học.

***

Một học viên nữ thấp, đậm người, giới thiệu ở Khoa điều dưỡng trung cấp, đề nghị giáo sư nói về thuyết tương đối và vì sao khi ra đời, nó bị chính cộng đồng khoa học bác bỏ.

Màn hình hiện ra một số thiết bị đo vận tốc ánh sáng ở thế kỷ trước và sơ đồ đo vận tốc ánh sáng từ mặt trời đến trái đất. Giáo sư cho biết:

- Đầu thế kỷ XIX, các phép đo vận tốc ánh sáng cho ra kết quả kỳ lạ: bất cứ vị trí nào, hệ quy chiếu nào, vận tốc ánh sáng là như nhau. Khi đo tốc độ ánh sáng mặt trời ở vị trí trái đất đang tiến gần đến mặt trời và ở vị trí lùi xa mặt trời, vận tốc ánh sáng đáng lẽ được cộng hoặc trừ một đại lượng bằng tốc độ chuyển động trái đất thì nó lại có kết quả bằng nhau với tất cả các hướng. Lúc đó, chỉ Einstein nghĩ ra: thời gian đang thay đổi theo tốc độ chuyển động, nó ngắn lại khi chuyển động nhanh và dài ra khi chuyển động chậm.

Màn hình hiện lên chú bò sát trên tường. Giáo sư tiếp:

- Loài bò sát nhìn được 2 chiều. Vật thể bò sát nhìn thấy không có chiều dày, như bóng vật thể in lên tường, hay còn gọi là hình chiếu của vật thể lên mặt phẳng. Con người nhìn được 3 chiều, do đó vật thể có độ dày. Đó là do 2 mắt của người có điểm nhìn lệch pha và được ứng dụng làm phim 3D. Các loài có mắt kép, mắt đa diện, có vẻ nhìn được nhiều hơn 3 chiều - Clip mô phỏng một hình ảnh đang chuyển động biến ảo trong không gian 4 chiều, khi đưa vào không gian 3 chiều, nó trở thành hộp lập phương, về 2 chiều nó là hình vuông. Giáo sư tiếp - Thực tế không gian có vô số chiều và nếu triển khai vật thể trong không gian 4 chiều là đẹp nhất.

Giáo sư trình chiếu cảng Seville ngày 10/8/1519, đoàn tàu 5 chiếc dưới sự chỉ huy của F. Magellan xuất bến theo hướng tây. Đến ngày 06/9/1522, đoàn thám hiểm về đến Tây Ban Nha trên con tàu duy nhất từ phía đông trong khi họ luôn cố giữ cho chuyến đi theo hướng tây. Hình ảnh thu nhỏ lại cho thấy lộ trình chuyến thám hiểm tìm miền đất mới trên quả cầu xanh.

Trình chiếu mô phỏng Albert Einstein đứng trên quả đồi, ông thấy một tia sáng xuất phát từ nơi ông đứng và bay đi theo đường thẳng rồi quay lại nơi ông đứng.

- Đó chính là trực giác thiên tài – Giáo sư nói tiếp – Einstein lấy không gian 3 chiều và ghép chiều thứ 4 là chiều thời gian, gọi là “không thời gian”.

Trình chiếu cho thấy khi có chiều thời gian tác động, không gian bị uốn cong (có bán kính), đường thẳng trở thành đường cong. Tia sáng đi thẳng sẽ quay về điểm xuất phát sau hàng tỷ năm chu du với đường thẳng. Quỹ đạo các thiên hà, các hành tinh… thay vì bị tác dụng 1 lực sẽ chuyển động thẳng đều (theo định luật Newton), nhưng các thiên hà, các sao chuyển động có dạng elip và thường quay quanh một trục.

- Einstein công bố thuyết tương đối (hẹp) từ ứng dụng hệ quy chiếu không thời gian vào vật lý lý thuyết và tìm ra thuộc tính tương đối của thời gian: vận tốc thời gian phụ thuộc vào vận tốc chuyển động. Nếu chúng ta lên chuyến tàu đi nhanh gần bằng tốc độ ánh sáng, một năm sau, trở về trái đất, sẽ gặp con cháu mấy chục đời về sau trong khi chúng ta vẫn trẻ trung. Trước đây, khoa học cho rằng thời gian là tuyệt đối cho toàn vũ trụ ở mọi nơi, mọi lúc. Nhưng các đồng hồ lượng tử đặt trên 24 vệ tinh Hoa Kỳ của hệ GPS (xác định tọa độ cho trái đất) có sai số khiến cho việc xác định tọa độ sai khoảng 2 dặm. Thực nghiệm đưa đồng hồ lượng tử lên các tầu vũ trụ, chạy chậm và về trái đất lại chạy đúng – là minh chứng cho sự đúng đắn của thuyết tương đối. Điều này xảy ra trong các chuyến du hành vũ trụ. Do thời gian ở các vệ tinh, tàu vũ trụ chạy chậm hơn ở quả đất, phải quy đổi về thời gian trái đất gọi là thời gian thực để định vị vệ tinh, điều hành các chuyến bay vào vũ trụ. Không chỉ thời gian, khối lượng và kích thước vật thể sẽ nhỏ đi khi nó chuyển động. Thuyết tương đối hẹp cho ra phương trình nổi tiếng E=mc². Theo đó, nếu lấy 2 kilogam vật chất biến hoàn toàn thành năng lượng sẽ đun sôi được một lượng nước chứa trong một bể mỗi chiều 1 km…

“Hiện nay, lý thuyết tương đối hẹp đã được ứng dụng vào quân sự như bom hạt nhân, chạy đua vũ trang trong không gian vũ trụ… Dù có mang lại nhiều lợi thế, nhưng không thể thay được con người. Ví dụ rõ ràng nhất, không thể thay được vai trò của bộ binh trên chiến trường khi gặp phải những đạo quân có bộ binh thiện chiến nhất thế giới như nước ta: “bám lấy thắt lưng địch mà đánh”.

Tiếng vỗ tay vang lên nhiều ở các học viên nữ. Một vài bình luận: “Gọi là thuyết về thuộc tính tương đối của thời gian cho dễ hiểu”, “Làm cho dễ hiểu là thuộc tính của người giỏi”… Giáo sư cảm ơn khán phòng và nói: “Không phải tôi giỏi mà là nhờ văn chương giúp những lý thuyết khoa học khó hiểu nhất trở nên dễ hiểu và hấp dẫn.”

***

Một học viên dong dõng cao, có khuôn mặt thanh tú ở cuối phòng đón micro, hỏi tại sao chiến tranh hạt nhân chỉ xảy ra ở hai nước nhưng lại hủy diệt loài người.

- Câu hỏi có lập luận xuất sắc, liên quan đến nhiều lĩnh vực; có tính thời sự, giữa những lo ngại chiến tranh thế giới thứ ba sẽ bị châm ngòi từ cuộc xung đột quân sự của các quốc gia. Câu trả lời sau đây sẽ cho thấy cần phải gắn kết khoa học xã hội với khoa học kỹ thuật để tiệm cận chân lý.

Trên màn hình, các dòng chữ liên tục hiện ra:

“8 giờ 59 phút sáng 19/02/1945, tám vạn lính thủy đánh bộ Hoa Kỳ được yểm trợ pháo hạm từ 500 tàu chiến, đổ bộ lên đảo Iwo Jima rộng 20 km²; dự tính kiểm soát đảo sau 1 tuần.”

Lính Hoa Kỳ từ các tàu đổ bộ lao lên bờ biển, gục ngã dưới làn đạn pháo. Nước biển loang lỗ máu đỏ tươi dập dình xác người đứt lìa các bộ phận trôi lềnh bềnh trên bãi biển... Vài người lính sống sót tiến đến rặng đá gần nhất, chỗ trú ẩn tự nhiên. Trên đầu họ, đạn pháo, đạn súng trường, đại liên làm thành một bức màn sắt sáng lòa, tiếng nổ chát chúa...

Chỉ có 2,1 vạn quân và 400 khẩu pháo, quân Nhật cầm cự được 35 ngày. 2,5 vạn quân Hoa Kỳ và 1,8 vạn quân Nhật, bị loại khỏi vòng chiến đấu, tỷ lệ thương vong chiến dịch cao nhất trong lịch sử quân đội Hoa Kỳ.

Ngày 26/3/1945, Hoa Kỳ đổ bộ lên đảo Okinawa. Vũ khí lạc hậu, quân số ít, lính Nhật phải đánh cảm tử.”

Màn hình chiếu cảnh lính Hoa Kỳ hành quân qua trận địa nhiều tử thi; trong ánh pháo sáng mờ ảo, xác chết vùng dậy dùng kiếm cắt cổ lính Mỹ.

“Quân Nhật từ dưới đất vùng lên, từ trên các cây nhảy xuống dùng kiếm đâm lính Mỹ, cùng lúc đạn từ lính Hoa Kỳ hoảng loạn xối xả bắn ra, máu phun, các hình hài loạng choạng gục ngã, giẫy chết.

Quân Mỹ tràn ngập trận địa, quân Nhật lũ lượt ra hàng, chờ lính Mỹ đến gần, giật chốt lựu đạn. Những tiếng nổ vang lên kèm máu, thịt, xương văng tung tóe.

Không gian vô tuyến tràn ngập những câu thất thanh của lính Mỹ:

- Kẻ thù từ dưới đất mọc lên;

- Chúng từ trên trời rơi xuống;

- Chúng sống lại…

- Chúng tấn công ngay giữa đội hình chúng tôi…

“Các tướng lĩnh thuyết phục Tổng thống Harry S Truman: cứ đà này, càng tiến công, quân đội Hoa Kỳ sẽ càng chịu thương vong với mức độ không thể chấp nhận được.

Lập luận cần bảo vệ tính mạng binh lính Hoa Kỳ, tổng thống quyết định dùng vũ khí mới, kết thúc chiến tranh.

- Hiroshima được lựa chọn bởi thành phố có sở chỉ huy sư đoàn 5 và tập đoàn quân số 2, đầu mối hậu cần quan trọng.”

Hình ảnh thành phố quay từ máy bay trinh sát cho thấy hầu hết nhà bằng gỗ, được bao bởi các ngọn đồi, thứ địa hình lý tưởng gây ra hiệu ứng hội tụ, làm tăng sức hủy diệt của bom nguyên tử.

“9 giờ 15 phút ngày 06/8/1945, quả bom nguyên tử thứ nhất mang tên "Little Boy – Cậu bé" thả xuống thành phố Hiroshima. Quả cầu lửa khổng lồ mọc lên chiếc nấm xám đen bao phủ bầu trời, biến thành phố thành đống đổ nát...

11 giờ 01 ngày 09/8/1945, quả bom nguyên "Fat Man – Ông mập" nổ trên bầu trời thành phố Nagasaki”

- Quả bom thứ hai chỉ để Nhật Hoàng tin Hoa Kỳ đủ bom hủy diệt toàn bộ các thành phố còn lại. Ước tính, 2 quả bom giết chết tại chỗ 1,6 vạn dân. Không có số liệu về tỷ lệ sống sót. Tất cả những điều trên dẫn đến ký ức nhân loại về bom nguyên tử là vũ khí với sức hủy diệt hàng loạt mạnh hơn những cuộc thảm sát diệt chủng.

“Được gắn các bộ định vị, vũ khí hạt nhân thời nay nhằm đánh sập tiềm lực hạt nhân đối phương, các căn cứ quân sự trọng yếu; không có mục đích giết dân thường. Ví dụ như Cộng hòa liên bang Nga thiết kế hệ thống vũ khí hạt nhân dự phòng bị tấn công hạt nhân. Lúc đó, nội các sẽ lên chiếc máy bay chịu được phóng xạ hạt nhân, điều khiển hệ thống vũ khí hạt nhân đánh trả. Trường hợp máy bay bị bắn hạ, sẽ kích hoạt hệ thống tự động khai hỏa tất cả bệ phóng hạt nhân bắn vào nhiều vị trí đối phương và mỗi vị trí có nhiều đầu đạn hạt nhân cùng lúc đảm nhiệm, khiến đối phương không đủ khả năng đánh chặn. Với tính toán trên, chỉ 2 quốc gia bị hủy diệt tiềm lực quân sự chứ không phải cả thế giới.

Tuy nhiên, có một rủi ro tiềm tàng đã được dự đoán và cảnh báo bởi các nhà vật lý hàng đầu tham gia dự án phát minh bom nguyên tử như Oppenheimer và Heisenberg. Họ lập luận: kíp nổ tạo ra vụ nổ thứ cấp là quả bom mạnh hơn sức nổ của kíp. Quả bom bằng thuốc nổ TNT trong lõi bom nguyên tử nổ, ép các nguyên tử uranium phản ứng dây chuyền tạo ra vụ nổ thứ cấp lần thứ ba có sức mạnh gấp hàng triệu lần kíp nổ.  Bản chất của vụ nổ bên trong bom hạt nhân là phản ứng phân hạch có mức năng lượng cực cao. Khi nhiều đầu đạn nguyên tử nổ sẽ tích lũy năng lượng, ép không khí trong vùng đánh bom tạo ra phản ứng nhiệt hạch mạnh hơn nữa. Không khí có khắp trái đất nên có khả năng phản ứng nhiệt hạch lan khắp toàn địa cầu. Vụ nổ thứ năm biến quả đất thành mặt trời thứ hai của hệ mặt trời, đốt cháy mọi thứ trên hành tinh. Tuy xác suất cho biến cố này thấp cực hạn, nó vẫn khác không; vẫn có thể xảy ra và sẽ tăng theo số lượng bom đáp trả qua lại giữa hai cường quốc. Trong khoa học, không có xác suất 0% hoặc 100% cho một sự kiện để nó không xảy ra hoặc xảy ra. Luôn có khoảng xác suất trên 0% và dưới 100% cho một biến cố. Chưa kể những biến cố chưa thể lường trước khác, như sức nổ làm lệch trục trái đất, làm rối loạn khí hậu. Hay nó sẽ làm thay đổi quỹ đạo trái đất khiến chúng ta văng ra khỏi khỏi hệ mặt trời, trở về kỷ nguyên băng giá…

Theo tính toán, khoảng bảy trăm triệu năm sau các nguyên tử uranium trong quả bom sẽ phân rã hết. Lúc đó, bom nguyên tử các nước đang sở hữu sẽ hết nguy hiểm. Đến lúc đó mới đo đếm và xác thực được.

 Do mật độ uranium trong vũ khí nguyên tử cao hơn trong tự nhiên hàng ngàn lần, dẫn đến khả năng vài triệu năm sau, hành vi của uranium trong vũ khí có thể khác tính toán của chúng ta, tạo rủi ro.

Do đó các nhà khoa học có lý do tin vũ khí hạt nhân tiềm ẩn khả năng hủy hoại môi trường sống trái đất.

Bài học ở đây là nên trung thực nhìn nhận rằng chúng ta chỉ hiểu biết gần đúng về một vấn đề. Theo thời gian, hiểu biết sẽ tiệm cận với cái đúng chứ không thể đúng 100%. Dẫn đến hành động dần tiệm cận với cái đúng. Từ nhận thức đó, các quốc gia nên thân thiện với nhau.”

Hiệu trưởng đứng lên gợi ý:

- Bạn trẻ nào có ý tưởng giải quyết triệt để chiến tranh hạt nhân?

Ở hàng đầu, một cánh tay giơ lên. Miro được chuyển đến cho học viên nữ có khuôn mặt trái xoan. Cô hăng hái lập luận:

- Lợi ích kinh tế cao lợi ích chiến tranh. Chỉ cần nghiên cứu quy trình biến tên lữa, bom hạt nhân thành nguyên liệu phản ứng hạt nhân cho sản xuất năng lượng hòa bình, tạo ra điện sạch; phóng xạ nghiên cứu và y học hạt nhân… Tăng cường phụ nữ trong đội ngũ quản lý chính sách quốc phòng, tăng tỷ lệ nữ làm nguyên thủ quốc gia… sẽ giải quyết tận gốc rể chiến tranh ạ.

Giảng đường vang lên tiếng vỗ tay như sấm rền.

***

Một nữ thiếu úy, còn trẻ, phụ trách phòng vi tính của trường đứng lên chất vấn:

- Thung lũng Silicon đang chạy đua điên cuồng, bất chấp trí thông minh nhân tạo tiêu tốn lượng điện năng khổng lồ. Do hy vọng: đạt được trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI, là thời điểm máy móc đạt mức thông minh ngang con người - điều mà nhiều người tin rằng đang trong tầm với. Và xa hơn nữa là siêu trí tuệ nhân tạo (ASI) - khi máy móc vượt qua trí tuệ của chúng ta. Với lập luận AI cào dữ liệu trên mạng nên kiến thức các Chatbox cung cấp cho người sử dụng thượng vàng hạ cám, có vấn đề, thậm chí có thể gieo rắc tin giả. Tôi rất lo ngại chúng sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến thanh thiếu niên, học viên. Dữ liệu thường đến từ các mạng xã hội có hàm lượng xấu của tập tính xã hội loài người như vô ơn, khoác lác, vị kỷ, thích tin đồn, làm mọi cách để câu lượt theo dõi. Dân gian nói: “Thạch Sanh ít, Lý Thông nhiều”. Những cá nhân vượt qua được tập tính xấu luôn có số lượng ít hoặc có trở thành số đông cũng chỉ trong một vài thời khắc quan trọng. Sẽ luôn tồn tại một xác suất: khi hệ thống AI học quá nhiều thói xấu của nhân loại, đến ngày nào đó chúng trở nên xấu xa, vị kỷ, sẽ thống nhất với nhau thành hệ thống diệt chủng loài người. Hiện nay, AI được định hướng phát triển để trở nên thông minh hơn con người. Người kém làm sao quản lý được người thông minh hơn? Tại sao thế giới không loại bỏ hướng nghiên cứu và ứng dụng này?

Các clip người máy nhân tạo có khuôn mặt phụ nữ, trẻ em mỉm cười hiện lên. Giáo sư nói bằng giọng thấm mệt:

- Trí thông minh nhân tạo xuất hiện từ những năm 1940. Nhờ công nghệ bán dẫn tiến bộ, cho phép máy móc có sức mạnh tính toán khổng lồ, đạt được trí thông minh đa chiều. Vậy nên và AI đang trên đà trở nên thông minh hơn rất nhiều so với hầu hết nhân loại. Dân số các nước phát triển đang già đi, cần sử dụng nhiều tự động hóa để bù đắp sụt giảm lực lượng lao động. AI cần cù làm việc xuyên thời gian với sai sót tối thiểu tạo ra lợi nhuận cao hơn công nhân, kỹ sư. Đã có một số thành công trong việc thiết kế AI có khả năng nghiên cứu khoa học, sáng tác văn học thuộc địa hạt tâm hồn. AI quản lý không thiên vị. Thậm chí Chatbot bình giảng thơ tương đối tốt. Hôm nay, trợ lý ảo Chatbot lập tức truy tìm, đưa số liệu, hình ảnh kịp thời theo yêu cầu của tôi là một ví dụ tốt của AI.

Hiện đang có xu hướng dùng AI thay người lính nhưng chưa thể đưa vào thực chiến do chiến trường thiên biến vạn hóa và khả năng học hỏi để thích nghi của AI kém xa người lính bộ binh. Các lĩnh vực có hàm lượng sáng tạo cao, hiện AI mới ở mức độ trợ giúp trong công việc tìm dữ liệu, giúp tính toán, có cả lập trình nhưng vẫn do cá nhân sử dụng hướng dẫn và quyết định.

Loài người tạo ra những cỗ máy mạnh hơn con người như máy kéo… là bình thường để hỗ trợ và nâng cao năng suất lao động. Những cỗ máy thông minh hơn con người bình thường lại có xu hướng thay thế lao động.

Sự già hóa, giống như quá trình tiến hóa tự nhiên nói chung, diễn ra từ từ, trong khi quá trình tiến hóa công nghệ và tính toán lại tăng tốc theo cấp số nhân gây họa như AI gây ra mất việc làm hàng loạt. Trong kịch bản đa số người lao động thất nghiệp, chính phủ buộc phải can thiệp để chuyển thu nhập và của cải từ những người sở hữu robot và các doanh nghiệp công nghệ sang cho những người lao động thất nghiệp.

Lao động tạo ra sự tiến hóa từ loài vượn sang loài người. Nếu AI thay thế người lao động, loài người bị thoái hóa, tạo ra viễn cảnh một cuộc cách mạng người lao động tấn công tiêu diệt AI để giữ việc làm. Trước mắt, tạm chấp nhận ý kiến của các chủ tịch các công ty, tập đoàn công nghệ: hãy học và làm chủ AI để tiếp tục có công ăn việc làm. Hi vọng: nếu làm chủ tốt AI, có cơ may ngăn chặn được cuộc tắm máu giữa người và AI, bất luận bên nào châm ngòi trước.

Lập luận không thể quản lý người thông minh hơn là một ví dụ loài người mắc kẹt ở tư duy trắng hoặc đen, đúng hoặc sai và chưa thể phát triển logic để khắc phục lỗi này một cách triệt để. Thực tế, một vài nhà chính trị kém thông minh vẫn quản lý được đội ngũ các nhà khoa học và cấp dưới thông minh hơn bằng luật lệ và tổ chức thực hiện.

Về lập luận: AI là bản sao nhanh hơn, mạnh hơn của trí tuệ loài người, nếu chúng ta xấu, tham tàn, bất nhân... tạo môi trường cho AI bắt chước, nhưng ở mức độ khủng khiếp hơn. Các học viên đã biết câu trả lời: đầu tiên tạo ra một thế giới hiểu biết rộng và đúng. Chúng ta sẽ xây dựng xã hội tôn trọng và làm điều công bằng, đúng đắn bất luận chúng ta có thích hay không, sống thân thiện với nhau, với môi trường và với vũ trụ. Sau đó chúng ta mới có thể dạy cho AI luật lệ này, chúng ta sẽ không bị mắc kẹt trong sự phát triển. Nhà trường đào tạo thế hệ học viên có tất cả các môn từ chuyên môn sâu đến các lĩnh vực liên quan; học cả chính trị, lịch sử quân y... là vận dụng chìa khóa vàng dân tộc, sẽ giải quyết được vấn đề thời đại đặt ra.”

Đã quá ngọ, nhưng do đề cập về tin học, có nhiều học viên vẫn giơ tay xin chất vấn. Đại tá Hiệu trưởng đứng lên kết thúc buổi giao lưu:

- Chúng ta biết trong lịch sử tiến hóa, người Neanderthal to lớn, thông minh hơn người Thông minh - Homo sapiens là tổ tiên chúng ta. Hai loài này gần giống hệt nhau về giải phẫu hộp sọ và xương, có chung 99,7% mã gene di truyền. Trong khoảng 100.000 năm ròng, do lợi thế về sức khỏe và sự thông minh, người Neanderthal xuất sắc trong chiến tranh, kiên cường chống lại sự bành trướng của loài người hiện đại. Tổ tiên chúng ta liên tục tìm cách đánh phù hợp và đã loại bỏ hoàn toàn người Neanderthal cách đây khoảng 40.000 năm. Điều ngạc nhiên, nhiều dân tộc tiếp tục biến mất trong lịch sử loài người do họ yếu hơn. Dân tộc Việt Nam dựa vào sự hiểm trở: phía bắc, phía tây núi cao; phía đông, phía nam có biển che chắn. Luôn thay đổi binh pháp, phù hợp với từng cuộc chiến tranh chống giặc ngoại xâm nên tồn tại. Đến nay, chúng ta mất lợi thế địa hình, địa vật. Cả với lợi thế tự nhiên “rừng che bộ đội, rừng vây quân thù” cũng mất. Do đó, chúng ta tích lũy được binh pháp ngày xưa và kinh nghiệm chiến tranh nhân dân ngày nay, rèn giũa tố chất kiên cường tồn tại và phát triển; quân đội phải đi đầu trong sự nghiệp tiếp tục phát huy vốn cũ và tiếp cận khoa học kỹ thuật hiện đại. Đó là trọng trách dân tộc giao cho chúng ta với thìa khóa vàng dân tộc.

***

Sau đó, có hiệu ứng tích cực: chất lượng học và điểm số của các học viên cao hơn do học đều các môn và vận dụng các môn với nhau khi làm bài thi. Tổ cải tiến phương pháp học của trường khảo sát, kết luận: hiệu ứng trên là do các học viên có tư duy coi trọng các môn, không học lệch. Các tệ nạn xã hội ở trường như bỏ giờ học, nghiện game... giảm rất nhiều.

Học viên nam gọi buổi giao lưu giúp họ quan tâm đến tư duy phát triển bền vững, học viên nữ thích ý tưởng thân thiện là cốt lõi để khai tử chiến tranh. Đội ngũ giảng viên của trường cho rằng các môn học nên thiết kế lấy người học làm trung tâm, tạo ra môi trường tranh luận bình đẳng giữa học sinh và giáo viên trên nền tảng tư duy khoa học, kết hợp với thìa khóa vàng của dân tộc giúp các học viên tạo ra góp phần tạo ra sức mạnh thần kỳ cho sĩ quan và chiến sĩ để hoàn thành những nhiệm vụ bất khả thi.

Sài Gòn, ngày 22 tháng 12 năm 2025.

LTH.

Ghi chú: Truyện ngắn sử dụng nhiều kiến thức khoa học mới trong một số lĩnh vực và được diễn giải theo cách viết của nhà văn khoa học, nhưng không thay đổi bản chất.