TIN TỨC

Quảng bá văn học Việt Nam ra nước ngoài: Cần tầm nhìn chiến lược

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng:
mail facebook google pos stwis
782 lượt xem

Sự mất cân đối giữa công tác dịch, giới thiệu văn học nước ngoài tại Việt Nam (tạm gọi là “dịch xuôi”) và giới thiệu văn học Việt Nam ra nước ngoài (hay “dịch ngược”) từ lâu đã được bàn thảo. Nhưng có một “cú hích” khiến người ta nghĩ nhiều hơn tới “dịch ngược” là việc Hội đồng giải thưởng Nobel vừa qua đã gửi thư mời Việt Nam dự giải ở sân chơi văn chương lớn nhất thế giới, dù lá thư đến muộn.

KTS Nguyễn Trường Lưu dẫn ví dụ về cuốn sách Đẹp là một nỗi đau làm ví dụ về việc lần đầu tiên được biết tới một tác phẩm văn chương của Indonesia thông qua bản dịch tiếng Việt từ bản chuyển ngữ tiếng Anh của tác phẩm này. Ảnh: HỒ HUY SƠN

Văn chương Việt Nam từ xưa tới nay có rất nhiều tác phẩm xuất chúng. Đội ngũ dịch giả của chúng ta không hề kém hùng hậu, nếu không muốn nói trong quá khứ chúng ta có một lượng lớn các dịch giả tài danh như Nguyễn Văn Vĩnh, Phan Khôi, Ngô Tất Tố… Nhưng vì sao cho tới nay, những gì thế giới biết về văn chương Việt còn quá khiêm tốn?

Đó là câu hỏi từng làm nhiều thế hệ nhà văn cũng như dịch giả trăn trở. Hội Nhà văn Việt Nam những năm trước từng tổ chức các hội nghị lớn về giới thiệu văn học Việt Nam ra nước ngoài với sự tham dự của rất nhiều nhà văn, dịch giả trong và ngoài nước. Song, để công việc này có một lộ trình dài và hiệu quả, rất cần một chiến lược ở tầm quốc gia chứ không chỉ dừng ở phạm vi các hội nghề nghiệp, và càng không thể chỉ trông đợi vào tâm huyết cá nhân của các dịch giả.

Quyết tâm ở Thành phố Hồ Chí Minh

Ngày 8-4, lần đầu tiên trong hơn 40 năm, Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh thành lập Hội đồng Văn học dịch. Theo nhà văn Trịnh Bích Ngân, Chủ tịch Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh, dù việc thành lập này rất muộn nhưng vẫn vô cùng cần thiết. Bên cạnh mong muốn tôn vinh công việc sáng tạo của đội ngũ cầm bút của thành phố, đây cũng là bước đi của hội nhằm góp sức giới thiệu, quảng bá và về lâu dài là nâng tầm văn học Việt Nam trong khu vực cũng như thế giới.

NSƯT Thanh Thúy, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh, đồng tình cho rằng để công cuộc giới thiệu văn học Việt Nam ra nước ngoài có thể phát triển lâu dài và hiệu quả, nhất thiết phải có một cơ chế, chính sách cụ thể chứ không chỉ là những sự hỗ trợ đơn lẻ với các dự án dịch thuật. “Chúng ta không thể đứng ngoài ngành công nghiệp văn hóa”, NSƯT Thanh Thúy nói, đồng thời nhấn mạnh nhu cầu cần hội nhập và quảng bá sâu rộng hơn của văn học Việt Nam.

KTS Nguyễn Trường Lưu, Chủ tịch Liên hiệp Các hội Văn học - Nghệ thuật Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ những quan sát đầy tâm tư khi thấy các kệ trưng bày ở đường sách Nguyễn Văn Bình, quận 1 (Thành phố Hồ Chí Minh) ngày càng bị lấn át bởi các đầu sách nước ngoài và thưa vắng dần văn chương trong nước. Ông Lưu nhắc tới 2 cuốn sách khiến ông nghĩ nhiều về việc quảng bá văn chương ra thế giới, đó là Tình yêu sau chiến tranh do Wayne Karlin và Hồ Anh Thái chủ biên, chuyển ngữ, được Nhà xuất bản (NXB) Curbstone Press (Mỹ) ấn hành năm 2003 gồm truyện ngắn của nhiều nhà văn Việt Nam. Đến tháng 10-2005, NXB Hội Nhà văn đã in lại cuốn này với độc giả trong nước. Theo ông Lưu, câu chuyện “đi đường vòng” này sẽ không có nếu chúng ta có thể chủ động dịch và giới thiệu văn học của mình.

Ông Lưu còn nói về cuốn Đẹp là một nỗi đau (tiểu thuyết của nhà văn Indonesia Eka Kurniawan đã được Công ty Văn hóa truyền thông Nhã Nam phối hợp với NXB Hội Nhà văn dịch, ấn hành). Theo ông, cuốn sách cho biết thêm về nền văn học Indonesia vô cùng ấn tượng nhưng lại chưa phổ biến, và nếu không có bản tiếng Anh của họ, hẳn không dễ có bản tiếng Việt chuyển ngữ ở Việt Nam.

Đi “đường dài”

Để có thể đi “đường dài” trong việc giới thiệu văn học Việt Nam ra thế giới, nhiều quan điểm đồng thuận cho rằng, phải có một chiến lược ở tầm quốc gia chứ không chỉ là nỗ lực ở các hội nghề nghiệp và đội ngũ dịch giả, hệ thống NXB.

Dịch giả Nguyễn Lệ Chi chia sẻ câu chuyện về chiến lược đầu tư hàng triệu USD của chính phủ Indonesia trong nhiều năm qua cho vấn đề này. Cụ thể, năm 2014, Indonesia chi khoảng 1 triệu USD để dịch các tác phẩm xuất sắc của họ từ tiếng Indonesia ra tiếng Anh. Trong một lần dự Hội chợ sách quốc tế Frankfurt (Đức), khi Indonesia tham gia với tư cách khách mời danh dự của nước chủ nhà, bà Chi cho biết, gian hàng của họ đã trưng bày hàng trăm tác phẩm của nhà văn Indonesia được chuyển ngữ sang tiếng Anh.

Với riêng dịch giả Nguyễn Lệ Chi, người từng góp nhiều công sức trong việc giới thiệu tác phẩm của nhà văn Mạc Ngôn ở Việt Nam, bà còn có một trải nghiệm sâu sắc hơn nữa về “bài học thành công” trong việc quảng bá tác phẩm sang ngôn ngữ quốc tế. Bà Chi kể, giai đoạn đầu những năm 2000, bà sang Bắc Kinh (Trung Quốc) để tìm gặp nhà văn Mạc Ngôn sau khi đã đọc nhiều tác phẩm của ông và rất ấn tượng. Lúc đó, ngay cả nhiều người dân Trung Quốc cũng chưa biết về ông. Sau này, năm 2012, khi được trao giải Nobel văn chương, Mạc Ngôn đã dành rất nhiều lời tri ân các dịch giả đã chuyển ngữ tác phẩm của ông ra tiếng Anh, vì nếu không có họ, hẳn là nhà văn lớn này của Trung Quốc chưa được thế giới biết tới nhiều, và ông chưa chắc đã đoạt giải Nobel.

Nhà văn Trịnh Bích Ngân không thể quên câu chuyện về nhà văn Xuân Đức, người từng được trao Giải thưởng Nhà nước năm 2007. Cho tới khi nhắm mắt, ông vẫn chưa kịp thấy tác phẩm của mình được chuyển ngữ và ấn hành vì khi mọi việc còn dang dở thì ông bị tai nạn và qua đời. Nhà văn Trịnh Bích Ngân kể, nhiều năm trước, sau khi được mời dự một hội nghị văn chương quốc tế, nhà văn Xuân Đức gọi điện nói rằng ông rất buồn khi các đại biểu khác đều mang sách của họ (đã được dịch sang tiếng Anh) tới giới thiệu với mọi người, ông là người duy nhất không có gì để chia sẻ. Từ hội nghị trở về, nhà văn Xuân Đức đã dành một phần tiền lớn có được từ viết kịch bản sân khấu để thuê người chuyển ngữ tác phẩm của mình. Nhưng tác phẩm chưa hoàn thành thì ông qua đời vào tháng 6-2020.

DƯƠNG KIM THOA (https://baodanang.vn/)

Bài viết liên quan

Xem thêm
Các nhà thơ TPHCM giao lưu thăm hỏi, tặng sách cho các chiến sĩ Hải quân và Cảnh sát biển
Câu lạc bộ thơ Phương Nam TP. Hồ Chí Minh vừa có chuyến giao lưu – thăm hỏi – tặng sách cho cán bộ và chiến sĩ Lữ đoàn 146 (đoàn Trường Sa) và Đoàn 32 Cảnh sát Biển (Vùng 3).
Xem thêm
Văn học Nghệ thuật TPHCM: 60 năm xây dựng và phát triển - Những bước đi xứng tầm
Ngày 5-12, Liên hiệp Các Hội Văn học Nghệ thuật TPHCM (Liên hiệp) đã tổ chức hội thảo chuyên đề “Văn học, Nghệ thuật TPHCM
Xem thêm
Đoàn nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh đi thực tế sáng tác tại Cần Thơ
Trong 3 ngày, từ ngày 1-12 đến 3-12, Hội Nhà văn TP HCM đã tổ chức chuyến thực tế sáng tác tại Thành phố Cần Thơ.
Xem thêm
Viết văn, điều khó nhất là nuôi dưỡng cảm xúc
Từ ngày 1 đến ngày 3-12-2023, Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh tổ chức chuyến thực tế sáng tác tại ÐBSCL
Xem thêm
Nhiều tác giả trẻ chưa đủ đam mê và cô đơn để đi đường dài văn chương
Ngày 28/11, tại Hà Nội, Cục Nghệ thuật biểu diễn (Bộ VH-TT&DL) phối hợp với Ban Nhà văn trẻ (Hội Nhà văn Việt Nam) tổ chức buổi Hội thảo Nâng cao chất lượng sáng tác văn học trẻ năm 2023.
Xem thêm
Khen tặng chuyên gia Nga có nhiều đóng góp cho Văn học nghệ thuật Việt Nam
Đại sứ quán Việt Nam tại Liên bang Nga trao tặng Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam” cho Phó Giáo sư, Tiến sỹ Anatoly Alekseevich Sokolov
Xem thêm
Những người thầy truyền đạt kiến thức bằng cả trái tim
Cuộc thi viết Người Thầy kính yêu lần 2 của Báo Người Lao Động đã chọn được những tác phẩm xứng đáng để trao giải thưởng cho tác giả bài viết, viết về người Thầy, đồng thời, tôn vinh sự cống hiến của người Thầy...
Xem thêm
3 cuốn sách một tấm lòng, một tình yêu
Phóng sự ảnh về buổi Giới thiệu 3 tác phẩm mới của nhà thơ Triệu Kim Loan.
Xem thêm
Chuyến hành trình về nguồn đầy ắp cảm xúc của các VNS Thành phố Hồ Chí Minh
Trong 3 ngày 9-11/11/2023, Đoàn VNS Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện chuyến hành trình về nguồn “Côn Đảo – vùng đất thiêng liêng của Tổ quốc” có nhiều ý nghĩa.
Xem thêm
Thông báo và thư mời dự buổi giới thiệu tác phẩm mới
Vào lúc 8:30 sáng thứ Sáu, 17/17/2023 tại Hội trường B, Tòa nhà Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật TPHCM, số 81 Trần Quốc Thảo, Quận 3.
Xem thêm
34 giải thưởng được trao tại Liên hoan phim ngắn TP.HCM lần thứ nhất năm 2023
Lễ trao giải và bế mặc Liên hoan phim ngắn TP.HCM lần thứ nhất năm 2023.
Xem thêm
“Bằng cách này hay cách khác tôi vẫn nở về quê hương”
“Chín nhánh da vàng”, tập thơ đoạt giải thưởng Tác giả trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam 2022 sẽ được tái bản với diện mạo mới.
Xem thêm
“Em không thể nói lời từ biệt” sau 17 năm ẩn mình
Sáng 01/11/2023, nhà thơ Đào Phong Lan tổ chức ra mắt tập thơ tình “Em không thể nói lời từ biệt” (Nxb Hội Nhà văn, 2023) sau 17 năm không in ấn, không công bố thơ.
Xem thêm
Tiểu thuyết “Mình và họ” của Nguyễn Bình Phương ra mắt ở Hàn Quốc
Trong số hơn chục tiểu thuyết của Nguyễn Bình Phương, “Mình và họ” có lẽ là cuốn sách gây tranh cãi nhiều nhất. Long đong trong hành trình xuất bản, nhưng khi vừa xuất hiện nó đã gây chấn động văn đàn. Được tái bản nhiều lần, giành nhiều giải thưởng quan trọng, hiện “Mình và họ” vừa được chuyển ngữ và ra mắt ở Hàn Quốc.
Xem thêm
Huyền tích về chùa Bà Đanh và về câu thành ngữ
“Vắng như chùa Bà Đanh” đó là một câu thành ngữ vốn từ lâu, nay thành câu cửa miệng của mọi người mỗi khi nói về một nơi chốn nào đó quạnh quẽ, đìu hiu. Tuy nhiên, có hai ngôi chùa từng được gọi là “chùa Bà Đanh” và cả hai ngôi chùa đó đều “nhận” câu thành ngữ đó xuất phát từ chính ngôi chùa của mình.
Xem thêm