TIN TỨC
  • Góc nhìn văn học
  • Nhà văn Kiều Bích Hậu với cơ hội xuất bản sách ở nước ngoài

Nhà văn Kiều Bích Hậu với cơ hội xuất bản sách ở nước ngoài

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng: 2023-01-25 15:57:44
mail facebook google pos stwis
325 lượt xem


(Mời click vào logo trên đây để truy cập chuyên mục)

HOÀNG THU PHỐ - Báo Thời Nay
(Thực hiện)

Trong nỗ lực tiếp cận và chinh phục bạn đọc thế giới đang xuất hiện một số tác giả Việt viết văn trực tiếp bằng tiếng Anh và tự tìm cách xuất bản ở nước ngoài. Mới đây nhà văn Kiều Bích Hậu đã viết tập thơ đầu tay “The Unknown” (Ẩn số) bằng ngôn ngữ Anh. Sau đó tập thơ này lại được dịch sang tiếng Italia và xuất bản ở nước này.


Nhà văn - dịch giả Kiều Bích Hậu

TN: Đang được bạn đọc biết tới với truyện ngắn, tạp văn, tiểu thuyết, vì sao chị quyết định chuyển sang… thơ?

KBH: Thơ là cách tôi mở rộng năng lực viết của mình. Thú thực cho đến đầu năm 2019, tôi cũng không hề có ý định làm thơ, thậm chí hoàn toàn không nghĩ rằng mình lại có tiềm ẩn năng lực đó. Nhưng vào tháng 2/2019 tôi gặp một nhà thơ nước ngoài, chúng tôi trò chuyện vui vẻ, và anh có hỏi tôi đã có tập thơ nào chưa, thì tôi đáp, tôi là nhà văn viết truyện ngắn, tiểu thuyết, tiểu luận, tôi không phải nhà thơ. Anh nói, anh tin là vào lúc nào đó, trong cuộc đời, tôi cũng sẽ làm thơ. Tôi nghĩ anh ấy nói vui vậy thôi, nên tôi bảo, thực ra tôi đã viết một bài thơ bằng tiếng Anh, để tặng chồng tôi (vợ chồng tôi giao tiếp bằng ngôn ngữ Anh). Nhà thơ này ngạc nhiên, bình luận rằng thường thì các cô gái hoặc chàng trai làm thơ để tán đổ đối tượng, chẳng ai như tôi, đã cưới nhau rồi còn làm thơ tặng chồng? Tôi giải thích, thực ra tôi làm thơ để tán đổ chồng tôi, làm lành với chồng sau một cuộc chiến tranh lạnh. Bài thơ đó tôi ký tên Gấu trúc (Panda), ẩn dụ rằng chiến tranh lạnh chỉ làm rơi nước mắt (Gấu trúc có cặp mắt thâm quầng). Anh bạn nhà thơ nghe thế, vẫn tiếp tục khẳng định, rằng người như tôi, rồi đến lúc nào đó, sẽ làm thơ.

Quả nhiên, điều anh bạn thơ kia nói, tưởng vu vơ, mà thành sự thật.

 

TN:  Ẩn số được viết trong thời điểm/ hoàn cảnh nào thưa chị?

KBH: Mùa xuân năm 2019 tôi sang châu Âu, trong khoảng thời gian đó, tôi gặp duyên, có được người bạn tri kỷ, thích trò chuyện về chữ nghĩa, thích gieo vần và sáng tạo với mỗi chữ, nên có ảnh hưởng tới tôi. Tôi nhớ bài thơ đầu tiên trong tập “Ẩn số” đã đến với tôi vào một đêm trong ngôi nhà giữa rừng Rotselaar (Vương quốc Bỉ), tôi chợt tỉnh ngủ giữa đêm, trằn trọc và từng câu thơ cứ hiện lên. Tôi thấy thú vị quá, nên trở dậy, bật đèn và viết vào một tờ giấy nháp. Những ngày sau đó, tôi viết thơ khi ở Bỉ, khi sang Pháp, lúc đang làm bếp, hoặc khi đợi tàu điện ngầm… Tập thơ gần như hoàn tất trong thời gian tôi ở châu Âu. Tôi cũng có gửi một chùm thơ cho một biên tập viên tạp chí văn học Romania và sau này chị ấy đã dịch, đăng trong tạp chí NEUMA mùa thu năm 2019. Giữa tháng 5/2019 tôi về nước, viết tiếp một số bài và cũng để đó thôi.

 

TN:  Ẩn số có phải là tập thơ đầu tay của chị? Vì sao chị quyết định viết tập thơ này bằng tiếng Anh?

KBH: Đây là tập thơ đầu tay của tôi. Trong thời gian ở châu Âu, do chỉ dùng ngôn ngữ Anh với bạn hữu, người thân nên tôi tư duy bằng tiếng Anh. Và rồi dòng thơ tiếng Anh cứ thế tuôn trào, tôi chỉ việc viết nó ra thôi. Khi làm thơ bằng tiếng Anh, tôi thấy mình đã vượt lên một bậc về năng lực viết. Giống như mình đã chiến thắng chính mình vậy. Khi tôi viết được bài thơ đầu tiên, cảm hứng dâng trào, sung sướng âm ỉ đến vài ngày. Bởi trước đó, năm 2018, tôi đã đặt bút viết một truyện ngắn bằng tiếng Anh, nhưng đang viết dở thì máy tính bị hỏng, tôi cứ chờ chữa máy tính và rồi thời gian qua đi, truyện ngắn đó vẫn dở dang. Nay bỗng dưng viết liền cả chục bài thơ tiếng Anh thì tôi thấy rằng, việc này không còn bất khả. Tôi cần dấn tới, không để nó trôi đi.

Từ năm 2016, tôi đã đặt mục tiêu, đó là đi học một khóa viết văn ở nước ngoài (Mỹ, hoặc Anh) để tăng cường ngôn ngữ Anh cho mình, để bắt đầu bước vào một giai đoạn mới, sáng tác bằng tiếng Anh. Năm 2018, tôi đã sang Liên hiệp Anh, đi thăm các trường đại học tại Oxford, Cambridge, Belfast, cũng có ý tìm kiếm, nhưng tôi cứ lần lữa mãi chưa đăng ký đi học. Tôi có chia sẻ ý tưởng này với một bạn văn trong nước thì anh gàn tôi, nói rằng tôi hãy viết bằng tiếng Việt cho xuất sắc, chứ sáng tác bằng ngôn ngữ không phải tiếng mẹ đẻ, sẽ chẳng đi đến đâu. Tôi không tin anh, và cũng nghĩ, mình phải làm điều này, bất chấp kết quả.

 

TN: Trong những năm qua, chúng ta đã dịch và xuất bản rất nhiều tác phẩm văn học của các nhà văn thế giới. Những tác phẩm đoạt giải thưởng văn chương thế giới đều nhanh chóng có mặt ở Việt nam, thậm chí những tác phẩm ăn khách cũng được dịch. Tuy nhiên, con đường văn học Việt đến với thế giới vẫn còn khá chật vật. Theo chị vì văn chương Việt ít tác phẩm phù hợp với tâm lý đọc của độc giả thế giới, hay bởi độc giả thế giới ít quan tâm đến văn chương Việt, hay chúng ta thiếu đội ngũ dịch giả?

KBH: Những năm vừa qua, tôi có để ý đến việc tác phẩm Việt Nam ra nước ngoài, thì đều thấy rằng, chúng ta có hàng ngàn nhà văn, tác phẩm tốt, nhưng số lượng nhà văn được dịch tác phẩm giới thiệu ở nước ngoài lại chỉ đếm trên đầu ngón tay. Người Việt Nam đi du học nhiều, và nhiều người trong số họ trở thành dịch giả, nhưng hầu hết dịch xuôi (do quá trình học tập ở nước ngoài, thông thạo ngôn ngữ, thẩm thấu vẻ đẹp văn hóa, văn học ở nước đó, nên họ dịch tác phẩm nước ngoài, giới thiệu cho độc giả Việt Nam). Ngược lại, người nước ngoài du học tại Việt Nam rất ít nên có ít dịch giả nước ngoài giỏi tiếng Việt. Ta tự dịch ngược thì thiếu tự tin, vì vẫn dựa vào từ điển là chính, không tư duy bằng tiếng nước ngoài, ngôn ngữ ấy chưa là máu thịt. Điều này quả thực là một thiệt thòi lớn cho đội ngũ nhà văn Việt Nam, khi sức lan tỏa tác phẩm không vượt qua biên giới.

 

TN: Chứng kiến những tác phẩm văn học Việt Nam được dịch ra nước ngoài, người ta nhận ra sự cố gắng có phần đơn lẻ của cá nhân từng nhà văn. Như nhà văn Hồ Anh Thái, Mai Văn Phấn… Hình như văn chương Việt đang thiếu một tổ chức, như Hội Nhà văn VN chẳng hạn, đứng ra làm “bà đỡ mát tay” cho việc xuất khẩu văn chương?

KBH: Trong vấn đề làm sao để tác phẩm văn học Việt Nam có sức lan tỏa bên ngoài đất nước, thì một trong những bất lợi của hầu hết các nhà văn Việt Nam là ngoại ngữ. Hai trường hợp nhà văn mà bạn nhắc ở trên, đều biết ít nhất ngôn ngữ thông dụng trong giao dịch quốc tế, đó là ngôn ngữ Anh. Chính vì nhà văn Hồ Anh Thái, Mai Văn Phấn, và sau này là Nguyễn Phan Quế Mai, DiLi có thể đưa tác phẩm của mình ra nước ngoài, tiếp cận lượng bạn đọc hoàn toàn khác, là vì các nhà văn đó đã biết dùng ngoại ngữ để liên tục kết nối với bạn văn nước ngoài, và từ họ, biết được “lối đi” đến các nhà xuất bản nước ngoài. Cơ hội xuất bản ở nước ngoài luôn có, chỉ có điều cá nhân mỗi nhà văn phải tự thân vận động, hiểu rõ tầm quan trọng và ý nghĩa của việc này để đặt mục tiêu và tiến tới mục tiêu.

Chúng ta đã có một tổ chức là Hội Nhà văn Việt Nam, tích cực kết nối với bạn văn quốc tế. Hội có mối liên hệ với trên 100 tổ chức văn học quốc tế, hàng trăm nhà văn, nhà thơ, nhà xuất bản quốc tế. Bốn sự kiện “Hội nghị quảng bá văn học Việt Nam” được Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức trong những năm qua đã thu hút rất nhiều bạn quốc tế tới dự. Đó chính là cơ hội tuyệt vời để mỗi nhà văn Việt Nam chủ động kết giao với bạn quốc tế, giao lưu thường xuyên chứ không chỉ trong sự kiện đó.

Đơn cử, trong tháng 2/2019, tôi chỉ là cộng tác viên của Hội Nhà văn Việt Nam trong sự kiện “Hội nghị quảng bá văn học Việt Nam lần IV”, do tôi biết tiếng Anh, nên Hội ký hợp đồng vụ việc với tôi, nhiệm vụ đi đón các nhà văn quốc tế, chăm sóc họ trong thời gian Hội nghị. Đó là một điều tuyệt vời đối với tôi. Trong sự kiện đó, tôi đã làm quen và trò chuyện thân tình, phỏng vấn được 3 người bạn lớn: Giáo sư Gunter Giesenfeld người Đức (người bạn lớn của văn học và nhân dân Việt Nam); nhà thơ người Ý kiêm Chủ tịch Ngôi nhà thơ Como, Giám đốc sự kiện Lễ hội thơ châu Âu - chị Laura Garavaglia; nhà thơ Hungary kiêm sáng lập nhà xuất bản AB Art – anh Sandor Halmosi. Chính từ mối quan hệ đó, chúng tôi thành bạn nghề thân thiết, rồi không chỉ trao đổi thông tin nghề nghiệp thường xuyên sau khi các bạn về nước, chúng tôi còn tích cực dịch và giới thiệu tác phẩm của nhau… Những kết quả mà chúng tôi đạt được trong năm qua thật bất ngờ!

Hội nhà văn Việt Nam cũng có hoạt động để dịch và in tác phẩm chọn lọc của Hội viên ở nước ngoài, nhưng tôi nghĩ mỗi nhà văn cần chủ động làm việc này, không nên chỉ chờ đợi Hội nhà văn Việt Nam, hay bất cứ tổ chức nào khác, làm việc đó cho mình.

 

TN:  Với tập thơ Ẩn số của chị trực tiếp viết bằng tiếng anh, dường như chị đang cùng với một vài tác giả khác đã tự tìm cho mình một con đường, một lối đi riêng để đến với bạn đọc thế giới?

KBH: Tôi từng có một số truyện ngắn được dịch tiếng Anh, in trong nước và nước ngoài, tuy nhiên khi đọc bản dịch thì tôi không ưng ý hoàn toàn. Tôi từng nghĩ, hay là mình tự dịch truyện của mình, có thể sẽ không thất thoát ý tưởng và bảo toàn dung lượng cảm xúc. Tôi đã tự dịch truyện của mình, nhưng thấy tốn thời gian quá, trong khi tôi còn dư ý tưởng chưa viết ra thành truyện. Cho đến khi viết tác phẩm bằng tiếng Anh, tôi thấy rằng mình tiết kiệm được thời gian, kinh phí, và quan trọng là ý tưởng cũng như cảm xúc nguyên vẹn. Tôi biết Nguyễn Phan Quế Mai cũng đang làm điều này. Khi viết bằng tiếng Anh, dù vẫn nguyên liệu đó, nhưng cách thể hiện được quốc tế hóa, sẽ dễ đến với bạn đọc thế giới hơn.

 

TN:  Con đường đó có thuận lợi và khó khăn gì?

KBH: Khó khăn nhất chính là khi bắt đầu. Khi tôi thấy một từ nào đó chưa thể diễn tả trọn nghĩa, tôi có ý muốn tra từ điển. Nhưng tôi phải lập tức gạt bỏ nó, bởi như thế, dòng tư duy của tôi lại trở ngược về thói quen cũ, tư duy bằng ngôn ngữ mẹ đẻ. Tôi phải đạt bằng được mức tư duy hoàn toàn bằng tiếng Anh thì viết mới mượt mà, trơn tru được. Vậy nên, thay vì tra từ điển để tìm từ diễn đạt cho đủ, tôi đã viết ra từ đầu tiên nảy đến trong đầu, để mạch viết được liên tục.

Thuận lợi là khi đã vượt qua được nỗi ám ảnh về từng từ thì chữ bắt đầu lũ lượt kéo đến, và tôi viết không khó khăn gì cả.

Khó khăn nữa là vấn đề quảng bá tác phẩm. Khi chúng tôi thống nhất sẽ xuất bản tác phẩm ở một nước nào đó, tôi cần làm việc liên tục với nhà xuất bản, phải theo lộ trình quảng bá của họ. Nếu tôi thiếu ngoại ngữ, sẽ rất khó làm việc này. Nếu tôi không chịu bỏ thời gian để cùng tương tác, sáng tạo các phương pháp quảng bá sách, theo đuổi các sự kiện thì tôi không thể có tác phẩm bán được ở nước ngoài.

Nhưng thuận lợi là tôi học được nhiều từ bạn nước ngoài, các phương pháp, kỹ năng làm sách, quảng bá sách. Họ cũng liên tục hối thúc tôi, tạo cảm hứng cho tôi, tiếp sức mạnh cho tôi, khiến tôi không thể lười biếng dậm chân tại chỗ. Tôi đã bỏ hẳn được ý nghĩ vớ vẩn “Mình viết hay là được rồi. Việc bán sách là của thằng khác!”

Tôi hiểu rằng, mỗi nhà văn cũng phải là một doanh nghiệp, chứ không chỉ là một nghệ sĩ, phó mặc sự trôi nổi của đứa con tinh thần của mình trên thị trường sách đang hỗn độn.

 

TN:  Trên con đường đó, chị mong chờ điều gì?

KBH: Tôi mong chờ nguồn cảm hứng và tình yêu nghề sẽ không bao giờ vơi cạn. Tôi mong chờ trường văn của mình ngày càng được nới rộng.

 

TN: Mới đây, chị cũng vừa xuất bản tập truyện “Mũi tên đỏ vút bay”. Chị có thể nói gì về tập sách này? Năm 2020 có vẻ là một năm “được mùa” của chị?

KBH: Tôi có may mắn đi thực tế cơ sở chăm sóc trẻ tự kỷ. Và tôi chứng kiến những hoàn cảnh đầy nước mắt, những số phận bi thương được tập trung tới đây, tôi cũng được vui mừng trước sự chuyển hóa phi thường của những em nhỏ tự kỷ. Chưa có ai để tâm đến những số phận này với lăng kính văn học, cho nên tôi quyết tâm viết tập truyện ngắn “Mũi tên đỏ vút bay”. Cuốn sách vừa ra đời đã được bạn đọc đón nhận tích cực. Họ liên tục nhắn tin, gọi điện cho tôi để có sách đọc. Tôi tin rằng, cuốn sách đã chạm đến trái tim không chỉ những bậc cha mẹ có con tự kỷ, mà nhiều người có hoàn cảnh trớ trêu, cũng tìm thấy nguồn hy vọng mới khi đọc sách.

Năm 2020, lẽ ra tôi có kế hoạch đi châu Âu khoảng 3 tháng, nhưng vì Covid-19 nên tôi ở lại Việt Nam. Tôi chuyển hóa kế hoạch đi châu Âu năm nay thành kế hoạch xuất bản sách. Trong những năm qua, tôi vừa đi vừa viết, nên dồn lại 5 bản thảo chưa xuất bản. Như vậy tôi dự định sẽ xuất bản hết các cuốn đó trong năm nay, 2 tiểu thuyết, 1 tập bút ký, 1 tập truyện ngắn, 1 tập thơ. Tính đến tháng 7/2020, tôi đã xuất bản 1 tập bút ký, 1 tập truyện ngắn, 1 tập thơ. Nếu không có gì thay đổi, thì tháng 8/2020, cuốn tiểu thuyết “Là người - cũng là ma quỷ” của tôi sẽ xuất bản.

Trong thời gian VN có lệnh giãn cách vì dịch, tôi ở nhà, vừa làm việc cơ quan, vừa sáng tác chung với một bạn người Bulgaria một tập sách. Sự kết hợp này hơi lạ lùng, còn hơi quá sớm để tôi chia sẻ cụ thể về nội dung sách, hơn nữa chúng tôi vẫn chưa thống nhất thời gian nào sẽ xuất bản sách, dù phần tôi thì đã viết xong, phần của bạn còn thiếu. Nhưng cũng có thể trong lúc chờ đợi bạn hoàn thành phần viết của bạn, tôi sẽ viết bổ sung.

TN: Xin cảm ơn chị!

Bài viết liên quan

Xem thêm
Tiểu thuyết lịch sử Từ trường hợp nhà văn Hoàng Quốc Hải
Những năm gần đây, vấn đề Nghiên cứu và giảng dạy văn học về đề tài lịch sử dân tộc đang ngày càng trở nên bức thiết với đời sống xã hội nói chung và chuyên ngành Khoa học Xã hội và Nhân văn nhằm góp phần bồi dưỡng kiến thức lịch sử một cách có hệ thống từ lăng kính văn học, từ các tác phẩm văn học viết về đề tài lịch sử dân tộc.
Xem thêm
Văn học mạng đang đánh mất giá trị tốt đẹp của văn chương
Sự xuất hiện của mạng Internet đã mở ra cánh cửa giúp những người viết trẻ sớm được độc giả đón nhận. Tuy nhiên, xu thế phát triển văn học mạng lại đặt ra nhiều băn khoăn, cần có giới hạn nào cho những sáng tạo để không quá dễ dãi và đánh mất giá trị tốt đẹp của văn chương?
Xem thêm
Thơ phổ nhạc có lợi ích gì cho nhà thơ?
Xưa nay, thơ phổ nhạc không xa lạ với đời sống sáng tạo, biểu diễn và thụ hưởng ca khúc. Có không ít nhà thơ luôn lấy làm hãnh diện vì có nhiều bài thơ được phổ nhạc. Thậm chí, những tuyển tập thơ phổ nhạc do chính nhà thơ tự in ấn cũng đã xuất hiện như một niềm vui đích thực. Tuy nhiên, thơ phổ nhạc có lợi ích gì cho nhà thơ thì vẫn là câu chuyện tế nhị.
Xem thêm
Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương - Bản hùng ca độc lập dân tộc
Trong lịch sử dân tộc, Hai Bà Trưng có một vị trí hết sức đặc biệt. Hai Bà Trưng đã tiến hành lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa giành độc lập dân tộc (40-43), được dân chúng suy tôn là Trưng Nữ Vương. Các sử sách về sau trong đó có cả sử Trung Quốc đều ghi chép về sự kiện này. Hiện trên cả nước có rất nhiều về đình, đền, chùa, miếu thờ phụng, tôn vinh công trạng của Trưng Nữ Vương cùng các tướng của bà. Đây cũng là đạo lý uống nước nhớ nguồn, biết ơn với các tiền nhân của dân tộc của nhân dân ta. Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương của nhà văn Phùng Văn Khai được viết trong bối cảnh ấy. Đã như bản hùng ca về độc lập dân tộc từ cách đây gần 2.000 năm.
Xem thêm
Cái “Chuẩn” hình thức sách văn học
Bài đăng Văn nghệ số 21/2023
Xem thêm
Những cảm nhận Sài Gòn
Bài đăng Văn nghệ số 17+18/2020
Xem thêm
Cần gì để văn học trẻ Việt Nam vươn ra thế giới?
Đó là một trong những câu hỏi lớn được đặt ra và mổ xẻ đầy sôi nổi trong buổi cà phê học thuật nhân văn chủ đề Văn học trẻ Việt Nam trong dòng chảy giao lưu quốc tế chiều 25-3.
Xem thêm
Học văn thời công nghệ số
Bài viết của GS.TS Huỳnh Như Phương
Xem thêm
Tết – không thể cắt nghĩa
Trong một năm, người Việt của chúng ta có rất nhiều cái Tết, nhưng nếu chỉ nói một từ Tết thôi, thì gần như bất kể, ai cũng nghĩ đó là Tết Nguyên đán.
Xem thêm
Hồi ký dễ viết - khó hay
Hồi ký Gánh gánh… gồng gồng… của đạo diễn Xuân Phượng vừa được NXB Tổng hợp TPHCM tái bản lần thứ 5.
Xem thêm
Lòng tri ân luôn là giá trị bất biến
Bài đăng Văn nghệ số 53/2022
Xem thêm
Một năm cũ mèm dạy ta điều gì?
Một năm cũ mèm dạy ta điều gì?
Xem thêm
Văn chương Việt Nam 2022 – Một góc nhìn
Tôi có thói quen ghi lại những sự việc, những hiện tượng văn học trong năm, trước hết là để làm tư liệu và để chia sẻ với bạn văn đôi điều, bởi 2022 đã là quá vãng và sẽ qua đi mãi mãi. Dẫu thế nào, dưới một góc nhìn riêng, những gì ghi nhận được luôn là chủ quan và phiến diện.
Xem thêm
‘Nhà thơ thế giới’ và những trò bịp trong văn nghệ
Hiện tượng tôn vinh “nhà thơ thế giới” Tống Thu Ngân không phải là cá biệt, trong đời sống văn học nghệ thuật hiện nay. Những cái bẫy lừa bịp như thế đang giăng ra khắp mọi nơi.
Xem thêm
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Nghĩ về câu lạc bộ thơ
Không phải đến khi có những bàn luận về các câu lạc bộ văn chương trên mạng xã hội tôi mới nghĩ về một trong những hình thức sinh hoạt xã hội này. Mà tôi đã nghĩ đến câu lạc bộ đã nhiều năm nay. Và có lẽ từ khi một số nhà thơ cho rằng: thơ câu lạc bộ sẽ giết chết thơ.
Xem thêm
‘Truyện Kiều’ được Đại thi hào Nguyễn Du viết thời điểm nào?
Thời điểm Đại thi hào Nguyễn Du viết Truyện Kiều từng được tranh luận gay gắt, nay câu hỏi ấy lại được đưa ra mổ xẻ trên mạng xã hội.
Xem thêm