TIN TỨC

Tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị xin trả cho trời những ngôi sao xa thẳm

Người đăng : vctphcm
Ngày đăng: 2023-04-05 19:31:00
mail facebook google pos stwis
123 lượt xem

Tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị, một nhân vật nổi tiếng trong lĩnh vực nghiên cứu và giảng dạy văn học dân gian Việt Nam, vừa qua đời sáng 5/4 tại TP.HCM, hưởng thọ 69 tuổi.

Tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị sinh năm 1955 tại thôn Quả Linh, xã Thành Lợi, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Sau khi tốt nghiệp phổ thông ở quê nhà, Bùi Mạnh Nhị theo học khoa Ngữ văn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội rồi chuyển vào công tác tại Trường Đại học Sư phạm TP.HCM từ năm 1977.

Ở đất mới phương Nam, thầy giáo Bùi Mạnh Nhị không chỉ giảng dạy mà còn tham gia sưu tầm và nghiên cứu văn học dân gian. Ngoài những công trình in chung, Bùi Mạnh Nhị có hai cuốn sách riêng là “Sen Tháp Mười” và “Phân tích tác phẩm văn học dân gian trong nhà trường”. Vì vậy, không phải ngẫu nhiên, khi luận án Tiến sĩ khoa học của Bùi Mạnh Nhị bảo vệ tại Viện Hàn lâm khoa học Liên bang Nga vào năm 1995, có chủ đề “Thi pháp trữ tình dân gian Việt Nam nhìn từ góc độ lý luận folklore học Nga”.

Xuất thân từ nông thôn, tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị có tình yêu đặc biệt với văn học dân gian. Đối chiếu phong vị trữ tình Bắc Bộ từng nuôi mình khôn lớn, tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị phát hiện: “Ca dao dân ca Nam Bộ cũng có hệ thống biểu trưng riêng. Chẳng hạn, hình ảnh cá sấu, cọp là biểu trưng cho thiên nhiên hoang sơ, dữ dằn trong buổi đầu cha ông ta “hành phương Nam” khai khẩn, còn con nước lớn là biểu trưng của những gian nan, vất vả... Chính vì không bị gò bó nhiều vào khuôn mẫu của những ước lệ, nên ca dao dân ca Nam Bộ có khả năng rộng mở, tạo nên và sử dụng những từ ngữ đầy sáng tạo”.

Đồng thời, tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị cũng kiến giải: “Xu hướng thẩm mỹ của người dân Nam Bộ là thích hướng về sự giản dị, chân thực trong nội dung cũng như hình thức thể hiện các đối tượng, hiện tượng. Người dân Nam bộ thích nói những gì chân thực và thích cách nói giản dị, phù hợp với tâm tư tình cảm mọi người vùng đất này. Chính ngôn ngữ mộc mạc, chân chất, có khi gồ ghề như lời nói thường, nhiều khi lại thành cái duyên giãi bày”.

Quá trình lặn ngụp với văn học dân gian, cũng tạo cảm hứng để tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị sáng tác thơ. Tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị viết về cây lúa Việt Nam: “Ai đặt cho cây lúa/ Những tên Nàng thân thương/ Này Nàng Đào, Nàng Quốc/ Này Nàng Thơm, Nàng Hương/ Phải tên nàng con gái/ Tần tảo trên cánh đồng/ Suốt một đời nhẫn nại/ Lo cho con cho chồng/ Hay phải vì cây lúa/ Cũng duyên như con người/ Duyên lặn vào hạt gạo/ Chắt chiu bao nhiêu đời/ Tên lúa sao hồn hậu/ Thương như là ca dao/ Hương quê trong hương lúa/ Hạt gạo dâng ngọt ngào”.

Tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị hiền lành với đời và tận tụy với nghề, có được học hàm Phó Giáo sư cũng bình thường. Chỉ có điều khiến nhiều bạn bè ngạc nhiên là tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị lại ung dung trở thành một cán bộ quản lý. Sau một thời gian làm Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TP.HCM, tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị ra Hà Nội làm Vụ trưởng Vụ Tổ chức Cán bộ của Bộ Giáo dục & Đào tạo, rồi đảm nhận cương vị Chánh Văn phòng Hội đồng chức danh Giáo sư Nhà nước.

Thế nhưng, dù thành đạt với vai trò gì, thì tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị vẫn xác định: “Văn học, đối với tôi, là đam mê, là nghề, là nghiệp, là cõi thiêng. Văn học nâng con người trưởng thành hơn và luôn gọi ta, phía trước”.

Tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị trình bày quan niệm về thưởng thức văn chương: “Bình văn là cái thú tao nhã, uyên thâm của sinh hoạt văn hóa dân tộc. Xưa, cha ông đã bình văn ở Hội Tao đàn nhị thập bát tứ (thế kỷ 15), Chiêu Anh Các, Bình Dương thi xã (thế kỷ 18), Bạch Mai thi xã (Thế kỷ 19). Thậm chí, chẳng đợi phải có các tổ chức thơ văn như thế, khi bằng hữu tri kỉ gặp nhau, các cụ vẫn bình văn. Bên kỷ trà. Cùng rượu. Dưới trăng. Cốt là có bạn hiền và thơ hay. Chính từ truyền thống độc đáo ấy mà văn hóa Việt Nam, văn hóa phương Đông đã lưu giữ được những lời bình bất hủ”.

Tuy chưa in tập thơ nào, nhưng thơ luôn có vị trí đặc biệt trong tâm hồn Bùi Mạnh Nhị. Thời đôi mươi, Bùi Mạnh Nhị đã có bài thơ “Mương con gái” viết tặng đội thủy lợi nữ làng Vòng, Từ Liêm, Hà Nội. Sau khi vào sống ở phương Nam, Bùi Mạnh Nhị tham gia Hội Nhà văn TP.HCM và tiếp tục sáng tác những vần điệu bay bổng: “Sài Gòn ơi những thương yêu/ Bầu trời như giấy lụa điều đề thơ/ Gửi ra nhắn bạn làng Hồ/ Câu thương lẫn nhớ câu chờ chiều nay”.

Vốn đa cảm, tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị luôn âm thầm nhìn vào lòng mình: “Trái tim, bình thường nghe chẳng rõ/ Bỗng đập to hơn tiếng biển vỡ quanh người/ Vang quanh tôi những bài ca cuộc đời/ Hát về những điều không thể nói”. Cho nên, ông thảng thốt trước không gian xao động: “Những âm thanh xô vào ngực tôi/ Những âm thanh bốc lửa trong đầu tôi/ Những âm thanh đập đập vào mười ngón tay tôi/ Tôi nghẹt thở trước âm thanh kì diệu/ Trời đất ngả nghiêng quanh chỗ tôi ngồi/ Buổi hòa nhạc ngừng rồi/ Tôi đi như chạy ra khỏi nhà hát/ Tìm những người yêu nhau lưu lạc/ Tìm tiếng khóc trẻ con yên tĩnh nhất trên đời/ Tìm những con chim vặt lông mình làm tổ/ Những cuộc đời chẳng có gì che chở/ Gió bão ngập đường, người tìm gọi: Người ơi!”.

Một nhà sư phạm chừng mực như tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị, rất ý thức kiềm chế cảm xúc nghiêng ngả. Không có nhiều câu thơ mơ mộng và cũng không có nhiều câu thơ đắm đuối, nhưng thỉnh thoảng Bùi Mạnh Nhị có những niềm riêng xa vắng: “Rót cho đầy ly cạn/ Uống cho cạn ly đầy/ Ta uống đừng bảo ta tỉnh/ Ta uống chớ nói ta say/ Ly này thật thà như trẻ/ Ly này cao sâu như già/ Rót đất trời vào ly nhỏ/ Thiên địa rung rinh lòng ta/ Rót cho đầy vĩnh cửu/ Uống cho cạn thoáng qua/ Sao em nhìn ta bật khóc/ Rượu này có nước mắt pha”.

Tiến sĩ Bùi Mạnh Nghị kết hôn với nữ đồng nghiệp Trần Quỳnh Nga ở Trường Đại học Sư phạm TP.HCM, và có hai con gái Bùi Trần Quỳnh Ngọc và Bùi Trần Bảo Ngọc. Tổ ấm hạnh phúc ấy, được tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị nâng niu: “Một trăm năm trước ta chưa có/ Trăm năm sau ta có cũng như không/ Chỉ tình yêu chúng mình còn mãi/ Để anh và em lặng khuất giữa vô cùng”.

4 giờ 15 phút ngày 5/4/2023, tiến sĩ Bùi Mạnh Nhị lặng lẽ rời khỏi dương gian. Ông giã biệt trang sách lẫn trang đời, bùi ngùi như câu thơ thuở nào ông viết: “Xin trả cho trời những ngôi sao xa thẳm/ Những nàng tiên không tìm thấy bao giờ/ Xin trả cho trời những cô đơn hoang vắng/ Cho anh sà về mặt đất ấm xanh”./.

Theo Lê Thiếu Nhơn/ Báo Nông Nghiệp

Bài viết liên quan

Xem thêm
Để văn nghệ sĩ phát huy vai trò trong xây dựng Không gian văn hoá Hồ Chí Minh
Tại hội nghị, nhà văn Bùi Anh Tấn, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật TP.HCM đã khẳng định vai trò sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sĩ trong xây dựng không gian văn hoá Hồ Chí Minh.
Xem thêm
Hội Nhà văn TP. Hồ Chí Minh khai mạc Trại sáng tác văn học 2023
Văn chương TP. Hồ Chí Minh xin giới thiệu clip hình ảnh buổi khai mạc giàu cảm xúc này
Xem thêm
Cập nhật email Cuộc thi sáng tác “Văn chương phương Nam”
Địa chỉ liên hệ: vanchuongphuongnam.dhcuulong@gmail.com.
Xem thêm
Trường Đại học Cửu Long kết hợp Hội Nhà văn, Tạp chí Văn nghệ TP.HCM phát động Cuộc thi sáng tác “Văn chương phương Nam” dành cho học sinh, sinh viên
Với tên gọi “Văn chương phương Nam”, cuộc thi hướng tới chủ đề Nhân nghĩa phương Nam với kỳ vọng của Ban tổ chức là khích lệ những trang viết về vùng đất, con người phương Nam.
Xem thêm
Làm thế nào để có vùng đất văn học?
Trong khuôn khổ Trại sáng tác Văn học, Chi hội Nhà văn Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh vừa tổ chức tọa đàm “Làm thế nào để có vùng đất văn học?”, các nhà văn, nhà thơ tham dự tọa đàm đã chia sẻ những suy tư, trăn trở về chủ đề trên.
Xem thêm
Gần 40 triệu đồng giải thưởng cho “Những câu chuyện hay về nông nghiệp, nông dân, nông thôn TP.HCM”
Bút ký văn học dự thi Những câu chuyện hay về nông nghiệp, nông dân, nông thôn TP.HCM.
Xem thêm
Mời tham gia cuộc vận động sáng tác về tam nông
Ban Thường vụ Hội Nông dân TP HCM và Hội Nhà văn TP HCM phối hợp tổ chức cuộc vận động sáng tác bút ký về chủ đề “Những câu chuyện hay về nông nghiệp, nông dân, nông thôn TP HCM”.
Xem thêm
Buổi ra mắt sách Hồn ma Facebook của Đỗ Anh Thư
Buổi ra mắt tập truyện Hồn ma Facebook đã diễn ra trong sự ấm áp và đông đảo bạn bè văn chương đến tham dự, chúc mừng nhà thơ Đỗ Anh Thư với bước tiến mới trong nghề viết của mình./.
Xem thêm
Các nhà thơ TPHCM giao lưu với bạn bè Phú Yên
Trưa 29/4/23, ngay trước giờ chia tay Tuy Hòa, một nhóm nhà thơ TPHCM đã có cuộc giao lưu thật vui với các bạn Phú Yên nhân ngày thống nhất đất nước.
Xem thêm
Đêm Gala bế mạc Trại sáng tác văn học tại Tuy Hòa của các nhà văn từ TPHCM
Trại sáng tác văn học năm 2023 của Chi hội Nhà văn Việt Nam tại TPHCM từ 22/4 đến 29/4/2023 tại Khu Du lịch biển Sao Mai đã được kết thúc bằng một đêm Gala rất ấn tượng.
Xem thêm
Vùng đất văn học góp phần nhận diện thương hiệu địa phương
Vùng đất văn học, không phải khái niệm xa lạ, nhưng không phải ai cũng đánh giá đầy đủ giá trị của vùng đất văn học.
Xem thêm
Đạo diễn Nguyễn Ngọc Hiến và những lời tri ân “tôi được sống”
“Tôi được sống” là những lời tri ân lặng lẽ, tri ân với đời, tri ân với người, tri ân với cách mạng, tri ân với số phận.
Xem thêm
Khai mạc Trại viết Phú Yên của Chi hội Nhà văn Việt Nam tại TPHCM
Sáng nay 23/4/2023, tại Resort Sao Mai Phú Yên, Chi hội Nhà văn Việt Nam tại TPHCM đã tổ chức khai mạc Trại viết đầu tiên của nhiệm kỳ 2023-2028.
Xem thêm
Ra mắt sách “Bơi qua mây” của Trần Huy Minh Phương
Sáng 21/4/2023, tại phòng họp Hội Nhà văn TP. Hồ Chí Minh, đã diễn ra buổi ra mắt sách “Bơi qua mây” của Trần Huy Minh Phương.
Xem thêm
80 năm ra đời “Đề cương về Văn hóa Việt Nam” (1943-2023): Giá trị sơ khai, sức sống hiện tại
Tại tọa đàm 80 năm ra đời “Đề cương về Văn hóa Việt Nam” (1943-2023) do Liên hiệp Các Hội văn học nghệ thuật (VHNT) TPHCM tổ chức ngày 20-4
Xem thêm
Chào mừng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam: Giải Truyện ngắn hay 2022 - Hay hơn mong đợi!
Dù không có giải Nhất, nhưng vẫn có thể nói cuộc thi Truyện ngắn hay 2022 đã thành công ngoài mong đợi
Xem thêm
THÔNG BÁO CỦA HỘI NHÀ VĂN TPHCM
Thông báo về trang web chính thức của Hội là Văn chương Thành phố Hồ Chí Minh; Thông báo yêu cầu thông tin làm kỷ yếu tác giả.
Xem thêm
Tác giả trẻ mang đến sinh khí mới cho cuộc thi truyện ngắn hay
Tác giả trẻ đã giúp không khí cuộc thi “Truyện ngắn hay 2022” do tạp chí Văn Nghệ TP.HCM phối hợp Hội Nhà văn TP.HCM tổ chức, trở nên sinh động và hấp dẫn.
Xem thêm