TIN TỨC

Một năm cũ mèm dạy ta điều gì?

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng: 2023-01-03 11:02:45
mail facebook google pos stwis
334 lượt xem

LƯU VĨ LÂN

Cái may của sự "cũ mèm" này là chúng ta biết để "ôn cố tri tân". 2022 là "giờ ôn bài" cần thiết để đi vào 2023 và sau nữa.


Lịch sử là sự lặp lại chính nó, giấy dán và chất liệu tổng hợp, Mathilde Aubier. Ảnh: Wired.com

2022 đối với tôi là một năm cũ kỹ, dù có quá nhiều biến cố tưởng là mới. Với các bạn trẻ, những chuyện ấy có thể mới, còn với những "người muôn năm cũ" như chúng tôi thì chỉ là chuyện "cũ muôn năm". Con người dường như không mấy thay đổi theo thời gian.

Những vòng lặp tai quái
 

Chẳng hạn, biến cố Vạn Thịnh Phát là lạ hay quen? Mùa Noel, xuân về này ta không còn gặp dàn đèn trang trí rực rỡ ở các con đường trung tâm dưới cái logo bảo trợ của "người khổng lồ" này. 

Ta không còn trầm trồ, lẫn tự lự và kinh ngạc tự hỏi khi đi ngang hai tòa tài sản khổng lồ trên đường Đồng Khởi: Union Square, trước có tên Vincom A mà Vạn Thịnh Phát mua lại với giá kinh hoàng, xong để đó chơi, không thấy kinh doanh gì, hay tòa nhà Time Square tọa lạc trên mảnh đất kim cương giữa Đồng Khởi và Nguyễn Huệ, xây xong cũng chẳng thấy hoạt động rôm rả gì cho đáng với giá trị không đếm xuể của nó.

Thiên hạ xầm xì đồn đại, rằng tiền của một cường quốc lân bang hùng mạnh, mua để đó chơi, để giữ chỗ… Tưởng Tôn Tử binh pháp có chiêu gì mới nên ngóng chờ xem, sau cùng mới té ngửa ra, chẳng có Tử hay Tôn, binh hay pháp gì sất. 

Lượng tiền nhiều kinh hoàng ấy là của bà con mình "được" họ gom lại để cái công ty ấy thành đại gia. Dùng "nước sông, công lính" để lòe, để ra uy, để tiếp tục gom… Mấy người bạn nhà giáo hưu trí của tôi gom hết gia sản được vài trăm triệu mua trái phiếu ấy nay đang khóc ròng. Tưởng chiêu mới ai dè lại cũ mèm…

Nói chiêu không mới, nhưng chuyện có mới không? Thưa cũng không luôn. Ai sống đủ lâu đều biết xì căng đan Nước hoa Thanh Hương cách nay 32 năm. Nên nhớ bối cảnh kinh tế những năm 1985, 1986 ấy, Việt Nam vừa ra khỏi cuộc chiến thống nhất mới hơn 10 năm, nền kinh tế bao cấp đang gây tác hại lớn, cấm vận kinh tế đang bao trùm, và suy thoái do cuộc chiến phía Tây Nam vẫn còn tiếp diễn… Nhưng, đổi mới kinh tế đã bắt đầu và giới làm ăn thế hệ mới của xứ ta lúc đó còn khá non nớt, bởi phần lớn dân tài phiệt làm ăn kinh bang tế thế đầy kinh nghiệm đã ra đi hết. 

Nền kinh tế đang thiếu vốn tiền và vốn người, một loạt hợp tác xã tín dụng xé rào trở thành loại ngân hàng tư nhân để huy động số tiền còm cõi trong dân và cấp cho các nhà kinh doanh chưa đủ lớn… Trong lúc chập choạng mở cửa làm ăn đó, vào cái lúc mà quảng cáo trên truyền hình và báo in chỉ mới mò mẫm như một dạng thử nghiệm, thì các mẩu quảng cáo "Nước hoa Thanh Hương" - một loại nước hoa rẻ tiền, xức vào thấy mình không thăng hoa mà chỉ… giáng họa với người đẹp - đã chiếm lĩnh sóng và tất cả các trang báo.

Rồi ông chủ Nước hoa Thanh Hương, người còn trẻ mà phốp pháp so với thể trạng suy dinh dưỡng chung của công chúng lúc đó xuất hiện với một chiếc xe hơi sang trọng, không nhớ rõ thương hiệu, giữa cái thời mà chạy xe Lada của Liên Xô đã oách rồi lấy đâu ra Merc, BMW, Audi, Roll Royce… Và đặc biệt là một dàn cận vệ, ăn mặc đồ đen giống trong phim xã hội đen nhiều tập của Hong Kong thịnh hành đương thời. 

Thiên hạ lóa cả mắt vì vừa đạp xe đạp, vừa chưa no đủ, vừa thèm khát nhiều thứ, nhìn cái dàn biểu diễn ấy ai cũng lim dim mắt mơ màng, quên mất luôn cái tên khá dân dã của chủ nhân: Nguyễn Văn Mười Hai, chứ không sang chảnh và Tây như Jonathan, Henry, Micheal… bây giờ.

Nói thật, đến giờ này tôi vẫn chưa hiểu tại sao lại là nước hoa mà không phải là hãng… bánh mì, một cái gì đó thuộc về nhu yếu phẩm một chút, đã tung chiêu lòe mắt được thiên hạ. Nghèo thế mấy ai dùng nước hoa, vậy mà hãng nước hoa đó đã gom được không biết bao nhiêu tiền của dân chúng gởi vào để lấy lãi theo mô thức lừa đảo Ponzi (lấy tiền người sau trả cho người trước…), cho đến một buổi sáng nọ, trụ sở cũng là ngôi nhà của vị chủ nhân nằm trong cái ngách chợ Thái Bình, quận 1 bị phong tỏa. Và cũng đến tận giờ tôi lại vẫn tự hỏi, vì lúc ấy dù chưa có khu căn hộ, biệt thự cao cấp như hiện nay, nhưng đại gia mà ở và xuất thân chỗ này sao đặng ta?

Kết quả sau cùng của vụ Thanh Hương là… thiên hạ mất tiền, còn ông chủ thoát nạn chỉ "nằm ấp" gỡ lịch, luật hình sự được điều chỉnh: đưa thêm mức hình phạt tử hình vào tội lừa đảo.

Vậy vụ moi tiền nhà nước của Việt Á trong năm 2022 có mới chăng? Cũng là "chuyện cũ muôn năm". Vì nếu Thanh Hương hay Vạn Thịnh Phát… gom tiền của dân thì Việt Á giống với Minh Phụng… gom tiền của Nhà nước. 

Còn nhớ, chỉ sau vụ Thanh Hương vài năm, bước vào thập niên 1990, kinh tế bùng nổ mà trước hết là đất đai… Minh Phụng không chịu yên ổn làm một doanh nghiệp may xuất khẩu thành công mà nhảy vào đầu cơ đất. Tên tuổi anh ta bao trùm mọi sự và cách chi tiền của anh ta cũng nổi như cồn. Anh ta gom tiền đầu cơ đất mà hầu hết là lập hồ sơ giả để vay tiền của một ngân hàng quốc doanh. 

Đùng một cái khủng hoảng kinh tế châu Á bùng phát vào cuối thập niên 1990, anh ta vỡ nợ và lòi ra các chiêu giả dối vay tiền này… Cú sụp của Minh Phụng quá lớn và anh ta lãnh đủ hệ quả từ Thanh Hương: án tử hình đã có sẵn.

Lịch sử đi đường vòng
 

Thế sự về "kinh bang" là vậy, còn "tế thế" thì sao? Không biết có trùng hợp hay số phận run rủi mà ngay cái năm 2022 ác nghiệt này của châu Âu, người Đức lại sản xuất bộ phim chiến tranh thật hay - điều mà họ ít làm - mang tên Phía Tây không có gì lạ, tác phẩm người Sài Gòn xưa quen hơn với tên gọi Mặt trận miền Tây vẫn yên tĩnh của văn hào Erich Maria Remarque nói về sự tàn khốc của Thế chiến thứ nhất. 

Phim thật công phu, nghe đâu người Đức làm để giành giải Oscar và cũng là lần đầu tiên họ đưa tuyệt tác của một văn hào Đức lên màn ảnh để vượt qua ám ảnh của những cuộc chiến tranh mà họ đã tiến hành.

Vấn đề là ở đây, ta cảm giác về cái chất "cũ muôn năm" của lịch sử đã được lặp lại. Bộ phim rất ám ảnh vì cảnh ngập ngụa trong máu và bùn lầy của người lính trong một chiến tuyến bị rơi vào thế giằng co, không ai tiến lên hay lùi lại, không ai thắng, chỉ có con người chịu đựng cái chết, dơ bẩn và tuyệt vọng… 

Hình ảnh của gần 90 năm trước ở trận địa giữa châu Âu ấy vào đúng 2022 này đang lặp lại, cũng ở châu Âu, chỉ hơi lệch về phía đông một chút. Cuộc chiến ở Ukraine đang rơi vào đúng thế giằng co, lầy lội như thế. 

Người lính Nga và Ukraine cũng đang vật lộn dưới giao thông hào ngập ngụa tuyết non chưa đông cứng, đang tan chảy thành bùn như thế… Và cũng chính tại nơi đây: Đông, Trung Âu và cái vùng mang tên Balkan cạnh đó, mà trong tiếng Anh có thuật ngữ Balkanize (diễn nôm là: trở thành y như Balkan) để chỉ sự hỗn mang, lộn xộn: hai cuộc thế chiến thứ nhất và thứ hai đã khởi phát. Giờ đây nó đang có khả năng nhen nhóm cho một cuộc chiến thế giới thứ ba và là cuối cùng của nhân loại. Vì nó sẽ là cuộc chiến… hạt nhân.

Chúng ta không quen lắm với xung khắc của hai dân tộc này, nó ở xa và ta không biết nhiều về mối quan hệ giữa họ. Nhưng ở tầm toàn cầu, ta vẫn ngửi thấy cái mùi "khét" của tham vọng và âm mưu quen quen phảng phất quanh đây. 

Ta chợt nhận ra: hầu hết các quốc gia trong liên minh ủng hộ Ukraine đều là các quốc gia phương Tây có quan hệ với giai đoạn thuộc địa: Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hà Lan… Hoặc Mỹ… 

Chúng ta và những nước phương Đông, Ấn Độ, Ả Rập, châu Phi, châu Mỹ Latin… vốn là nạn nhân của giai đoạn ấy, đều như đang gặp lại "người quen cũ". Và không lạ gì, cũng chính các quốc gia của cái liên minh ấy lại là tác nhân gây ra hai cuộc thế chiến trước đó… 

Rồi cũng chính họ đã hai lần tấn công Nga. Năm 1812 Napoleon đã chiếm Máxcơva và đốt cháy kinh đô này, và lặp lại năm 1941 Hitler tấn công Liên Xô. Dù là Sa hoàng, Stalin hay Putin thì họ cũng sẽ nhắm đến nước Nga. Lại là chuyện "cũ muôn năm" phải không nào?

Sau cùng của 2022, nhưng không phải cuối cùng, đó là cơn ám ảnh ma mị covid. Nó phá hỏng hai năm cuộc đời của mọi người. Mai đây trong lịch sử nhân loại hai năm 2020 và 2021 sẽ là một khoảng trống rỗng: nằm nhà, cô lập, lo sợ, chết chóc… và chẳng làm được gì. 

Và 2022 là năm chúng ta tìm cách quay lại cuộc sống bình thường để suy ngẫm về những năm tháng kỳ lạ vừa qua ấy. Nhưng câu hỏi vẫn là: có thật lạ không? Thưa cũng không nốt, nếu bạn nhìn vào bức hình chụp hồi 100 năm trước trong cơn đại dịch cúm Tây Ban Nha, bạn có nhận thấy một phần của chúng ta trong đó không? Sau rốt, mọi sự dường như cũng lại là "chuyện cũ, biết rồi, nói mãi…".

Nhưng trong cái rủi có điều may. Cái may của sự "cũ mèm" này là chúng ta biết để "ôn cố tri tân". Chúng ta đã trải qua, đã biết và đã "thuộc bài" để đối phó với các biến cố trên. Chúng ta xử lý tốt hơn thủ thuật Ponzi Scheme, Vạn Thịnh Phát, hay lật ra toàn bộ câu chuyện Việt Á không nương tay… giúp nền kinh tế của 2022 phát triển ổn định. Chúng ta cũng quá rõ các cuộc chơi địa chính trị, đã trả giá và đã hiểu… 

Do đó, 2022 là "giờ ôn bài" cần thiết để đi vào 2023 và sau nữa.

Nguồn: https://cuoituan.tuoitre.vn/

Bài viết liên quan

Xem thêm
Tiểu thuyết lịch sử Từ trường hợp nhà văn Hoàng Quốc Hải
Những năm gần đây, vấn đề Nghiên cứu và giảng dạy văn học về đề tài lịch sử dân tộc đang ngày càng trở nên bức thiết với đời sống xã hội nói chung và chuyên ngành Khoa học Xã hội và Nhân văn nhằm góp phần bồi dưỡng kiến thức lịch sử một cách có hệ thống từ lăng kính văn học, từ các tác phẩm văn học viết về đề tài lịch sử dân tộc.
Xem thêm
Văn học mạng đang đánh mất giá trị tốt đẹp của văn chương
Sự xuất hiện của mạng Internet đã mở ra cánh cửa giúp những người viết trẻ sớm được độc giả đón nhận. Tuy nhiên, xu thế phát triển văn học mạng lại đặt ra nhiều băn khoăn, cần có giới hạn nào cho những sáng tạo để không quá dễ dãi và đánh mất giá trị tốt đẹp của văn chương?
Xem thêm
Thơ phổ nhạc có lợi ích gì cho nhà thơ?
Xưa nay, thơ phổ nhạc không xa lạ với đời sống sáng tạo, biểu diễn và thụ hưởng ca khúc. Có không ít nhà thơ luôn lấy làm hãnh diện vì có nhiều bài thơ được phổ nhạc. Thậm chí, những tuyển tập thơ phổ nhạc do chính nhà thơ tự in ấn cũng đã xuất hiện như một niềm vui đích thực. Tuy nhiên, thơ phổ nhạc có lợi ích gì cho nhà thơ thì vẫn là câu chuyện tế nhị.
Xem thêm
Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương - Bản hùng ca độc lập dân tộc
Trong lịch sử dân tộc, Hai Bà Trưng có một vị trí hết sức đặc biệt. Hai Bà Trưng đã tiến hành lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa giành độc lập dân tộc (40-43), được dân chúng suy tôn là Trưng Nữ Vương. Các sử sách về sau trong đó có cả sử Trung Quốc đều ghi chép về sự kiện này. Hiện trên cả nước có rất nhiều về đình, đền, chùa, miếu thờ phụng, tôn vinh công trạng của Trưng Nữ Vương cùng các tướng của bà. Đây cũng là đạo lý uống nước nhớ nguồn, biết ơn với các tiền nhân của dân tộc của nhân dân ta. Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương của nhà văn Phùng Văn Khai được viết trong bối cảnh ấy. Đã như bản hùng ca về độc lập dân tộc từ cách đây gần 2.000 năm.
Xem thêm
Cái “Chuẩn” hình thức sách văn học
Bài đăng Văn nghệ số 21/2023
Xem thêm
Những cảm nhận Sài Gòn
Bài đăng Văn nghệ số 17+18/2020
Xem thêm
Cần gì để văn học trẻ Việt Nam vươn ra thế giới?
Đó là một trong những câu hỏi lớn được đặt ra và mổ xẻ đầy sôi nổi trong buổi cà phê học thuật nhân văn chủ đề Văn học trẻ Việt Nam trong dòng chảy giao lưu quốc tế chiều 25-3.
Xem thêm
Học văn thời công nghệ số
Bài viết của GS.TS Huỳnh Như Phương
Xem thêm
Tết – không thể cắt nghĩa
Trong một năm, người Việt của chúng ta có rất nhiều cái Tết, nhưng nếu chỉ nói một từ Tết thôi, thì gần như bất kể, ai cũng nghĩ đó là Tết Nguyên đán.
Xem thêm
Hồi ký dễ viết - khó hay
Hồi ký Gánh gánh… gồng gồng… của đạo diễn Xuân Phượng vừa được NXB Tổng hợp TPHCM tái bản lần thứ 5.
Xem thêm
Lòng tri ân luôn là giá trị bất biến
Bài đăng Văn nghệ số 53/2022
Xem thêm
Văn chương Việt Nam 2022 – Một góc nhìn
Tôi có thói quen ghi lại những sự việc, những hiện tượng văn học trong năm, trước hết là để làm tư liệu và để chia sẻ với bạn văn đôi điều, bởi 2022 đã là quá vãng và sẽ qua đi mãi mãi. Dẫu thế nào, dưới một góc nhìn riêng, những gì ghi nhận được luôn là chủ quan và phiến diện.
Xem thêm
‘Nhà thơ thế giới’ và những trò bịp trong văn nghệ
Hiện tượng tôn vinh “nhà thơ thế giới” Tống Thu Ngân không phải là cá biệt, trong đời sống văn học nghệ thuật hiện nay. Những cái bẫy lừa bịp như thế đang giăng ra khắp mọi nơi.
Xem thêm
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Nghĩ về câu lạc bộ thơ
Không phải đến khi có những bàn luận về các câu lạc bộ văn chương trên mạng xã hội tôi mới nghĩ về một trong những hình thức sinh hoạt xã hội này. Mà tôi đã nghĩ đến câu lạc bộ đã nhiều năm nay. Và có lẽ từ khi một số nhà thơ cho rằng: thơ câu lạc bộ sẽ giết chết thơ.
Xem thêm
‘Truyện Kiều’ được Đại thi hào Nguyễn Du viết thời điểm nào?
Thời điểm Đại thi hào Nguyễn Du viết Truyện Kiều từng được tranh luận gay gắt, nay câu hỏi ấy lại được đưa ra mổ xẻ trên mạng xã hội.
Xem thêm