TIN TỨC

Truyện ký âm thầm vụt sáng

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng: 2022-09-22 15:56:37
mail facebook google pos stwis
227 lượt xem

LỤC DIỆP

Truyện ký thuộc dòng chảy trầm của văn chương. Nhưng tác phẩm thể loại này luôn mang lại cho người đọc rất nhiều giá trị về tư liệu, hiện thực, con người và những giai đoạn lịch sử… Những trang viết cũng là sự dấn thân của người cầm bút.

Gọi tên một thời đã qua

Cho đến bây giờ, khi nhắc lại những ngày tháng tìm kiếm tư liệu, gặp gỡ những nhân chứng sống của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy tết Mậu Thân 1968 để viết tác phẩm Chuyện năm 1968, nhà văn Trầm Hương vẫn còn rung động. Đó là những ghi chép chân thật và xúc động về những con người bình dị đã cùng nhau làm nên lịch sử: những chiến sĩ biệt động Sài Gòn, những người phụ nữ anh hùng của Sài Gòn - Gia Định. Tác phẩm được trao giải B của Giải thưởng sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" năm 2019.


Một số tác phẩm truyện ký nổi bật, được trao giải thưởng trong những năm qua

“Năm ấy, có người mẹ ôm trên tay đứa con chưa đầy hai tuổi dẫn đoàn quân bước vào trận chiến sinh tử. Năm ấy, có người vợ chưa kịp ăn cùng chồng trái táo cắt đôi đã nuốt vội nước mắt tiễn chồng vào trận đánh mà cái chết hiển hiện ngay trước mặt. Năm ấy, chỉ sau một đêm, có quá nhiều người vợ góa chồng, khắc vào tim lời trăng trối của người lính trước lúc ra đi. Và phía sau những người phụ nữ ấy là nhà tù, cái chết, những năm tháng cô đơn dài dằng dặc của kiếp người...” - nhà văn Trầm Hương xúc động chia sẻ. Bằng sự đồng cảm và rung động sâu sắc của người cầm bút, chị đã chọn kể với người đọc những điều giản dị nhưng cao quý, đẹp đẽ nhất về những con người của một thời.

Trong số các tác phẩm được trao giải thưởng chủ đề "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" những năm gần đây, còn có truyện ký Chim Sắt bay qua vùng bão (Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, 2015) của nhà văn Võ Thu Hương. Tác phẩm viết về cuộc đời nữ biệt động Lê Thị Thu Nguyệt (có biệt danh là Chim Sắt), là một trong hai nữ biệt động đầu tiên của Đơn vị biệt động 159.

Cuộc đời hoạt động cách mạng của bà được kể từ khi còn nhỏ cho đến lúc hoạt động cách mạng, lập nhiều chiến công rồi bị bắt, ba lần vào nhà tù Côn Đảo, trải qua thời tuổi trẻ kiên cường trong các nhà tù Biên Hòa, Sài Gòn. Hồi ức của một nhân vật nhưng khắc họa cả một giai đoạn lịch sử, tâm thế và ý chí chiến đấu của một thế hệ.

Nhà văn Đỗ Viết Nghiệm cũng rất thành công với truyện ký Nguyễn Văn Đức người anh hùng tàu không số huyền thoại (giải B giải thưởng "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" 2018), và mới đây nhất là tác phẩm Trần Hữu Nghiệp - Đời là kẻ sĩ (nhà xuất bản Thanh Niên, 2021). Tác phẩm viết về Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nguyễn Văn Đức - nguyên thuyền trưởng tàu không số - một trong những cán bộ chiến sĩ tham gia chuyến tàu đầu tiên vượt biển ra Bắc vào tháng 6/1961 gặp Bác Hồ. Tác phẩm của nhà văn Đỗ Viết Nghiệm đầy ắp tư liệu giá trị về đoàn tàu huyền thoại trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.

Tạo điều kiện cho tác phẩm tiếp cận công chúng
So với các tác phẩm thuộc thể loại khác của văn chương, truyện ký rất ít khi có những buổi ra mắt bạn đọc. Với tác phẩm được đầu tư sáng tác lại là “sách không bán” thì càng khó đến với công chúng. Đưa sách về các trường, tổ chức những buổi giao lưu tác giả - tác phẩm, xây dựng chuyên đề/tọa đàm văn chương, giao lưu với nhân vật lịch sử… đều là những sự kiện ý nghĩa, hoàn toàn có thể thực hiện được.

Thách thức với người cầm bút

Truyện ký là thể loại giao nhau giữa văn học và cận văn học (báo chí, chính luận, ghi chép tư liệu), thường được viết theo lối tường thuật hoặc tự sự. Truyện ký luôn chứa đựng rất nhiều thông tin, tư liệu về lịch sử - văn hóa của một giai đoạn/một vùng đất. Đây tưởng chừng là thể loại dễ viết, nhưng để viết hấp dẫn, thu hút người đọc lại rất khó.

“Thử thách lớn nhất đối với tôi khi viết Chim Sắt bay qua vùng bão là phải làm sao dựng lại được thời đại mà nhân vật đang sống. Tuổi thơ và cuộc đời hoạt động cách mạng của cô Lê Thị Thu Nguyệt trải dài từ thời kháng chiến chống Pháp đến chống Mỹ. Có lúc tôi đã ngừng lại đến bốn tháng vì không hài lòng với những trang viết của mình” - nhà văn Võ Thu Hương bày tỏ. Chim Sắt bay qua vùng bão (lần in đầu tiên vào năm 2013 của Nhà xuất bản Kim Đồng có tựa là Nụ cười Chim Sắt), là một trong những tác phẩm làm nên dấu ấn của nhà văn Võ Thu Hương. 

Lịch sử đã được ghi lại bằng những dấu mốc về thời gian, địa điểm, những chiến công… Nhưng trong tác phẩm văn học, nhà văn phải dựng lại được bối cảnh, không khí của thời đại. Và điều cốt lõi nhất, có thể chạm đến trái tim người đọc vẫn chính là thân phận con người. Nếu chỉ đơn thuần là ghi chép tư liệu, truyện ký rất dễ trở thành tác phẩm mô phỏng, khô khan.

“Khi đọc tác phẩm Chân trần chí thép của cựu chiến binh người Mỹ James G. Zumwalt, tôi đã vô cùng xúc động với những chi tiết đắt giá ông kể. Tôi học được ở ông cách khai thác tư liệu, cách nhìn về con người và khám phá thế giới nội tâm để tìm ra nỗi đau và vẻ đẹp lấp lánh của họ. Thân phận con người trong chiến tranh là đề tài không bao giờ cũ, quan trọng là cách tiếp cận và thể hiện của người viết. Tôi tin nếu tác phẩm đủ sức rung động, thì thể loại này sẽ có sức sống. Bởi đây cũng là thể loại cho bạn đọc tiếp cận sự thật của lịch sử một cách chân thực nhất” - nhà văn Trầm Hương chia sẻ. 

Những người cầm bút viết truyện ký thành công có thể kể đến những tên tuổi nhà văn: Mã Thiện Đồng, Nguyễn Minh Ngọc, Đỗ Viết Nghiệm, Trầm Hương, Võ Thu Hương… Thể loại đòi hỏi lao động dấn thân, đặt ra nhiều thách thức đối với nhà văn, nhưng vẫn luôn nằm ở dòng chảy trầm của văn chương.

Truyện ký âm thầm vụt sáng với những giải thưởng cũng đã góp phần định vị giá trị của tác phẩm và thể loại này.

Bài viết liên quan

Xem thêm
Quanh một bài thơ đoạt giải gây tranh cãi
Chùm thơ, 3 bài, đã giúp tác giả người Thái Tòng Văn Hân, giành giải B trong cuộc thi thơ Báo Văn Nghệ 2019-2020. Nhưng chính ban giám khảo và người được giải cũng không thể ngờ, một trong ba bài thơ đó lại gây tranh cãi nảy lửa trong dư luận. Đó là bài “Mẹ tôi chửi kẻ trộm”.
Xem thêm
Bùi Phan Thảo: “Khi đời mình cũng cheo leo đồi dốc”
Giờ đây, quê hương Quảng Trị, đã có nhiều tiếng nói thi ca mới, trẻ trung, hiện đại, đa chiều, thế sự… vừa là kế tục truyền thống, mang hơi thở, nhịp điệu cuộc sống mới hôm nay, tiêu biểu chính là Bùi Phan Thảo, thơ anh đang tạo nhiều âm vang và dư ba trong lòng bạn bè, đồng nghiệp và bạn đọc…
Xem thêm
Sự phục sinh tiếng cười trong văn chương đương đại
Trong tiểu luận Bắt đầu cất lên tiếng cười, nhà văn Hồ Anh Thái nêu tình trạng thiếu/ít tiếng cười trong xã hội và trong văn chương. Theo ông: “Trong văn chương (một thời) không có chỗ cho sự hài hước. Hài hước giễu cợt đồng nghĩa với phê phán chê trách.(…) Chê trách chỉ chứng tỏ sự thiếu thiện chí, sự phá ngang, thậm chí là ác ý và phản lại sự vận động theo quy luật.” Điều đó có nghĩa, trong sáng tạo và tiếp nhận văn chương nghệ thuật vẫn có những agélaste, tức những người không biết đùa. Là nhà văn luôn suy ngẫm về cái sự cười, cũng trong tiểu luận nói trên, Hồ Anh Thái viết: “Hài hước cũng phải học, học để thưởng thức được cái hài.”
Xem thêm
Vài suy nghĩ nhân kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám
Giành Độc lập cho Dân tộc là chân lý vĩnh hằng, là khát vọng cháy bỏng của mọi dân tộc cũng như mọi người dân bị thuộc địa áp bức. Lịch sử hàng ngàn năm của Dân tộc ta và của cả thế giới đã minh chứng điều đó!
Xem thêm
Văn minh đô thị ở Đài Loan
Đã từng đặt chân đến một số nước châu Á, châu Âu,
Xem thêm
Sài Gòn thương
Chương trình VHNT của VTV về chủ đề hướng về TP. Hồ Chí Minh
Xem thêm
Huyền tích Lữ Minh Châu
(Vanchuongthanhphohochiminh.vn) – Sự ra đời và phát triển Khu chế xuất đầu tiên tại Việt Nam có sự đóng góp to lớn của Huyền tích “buôn tiền” Lữ Minh Châu.
Xem thêm
Nhớ Bùi Giáng
Nói về hiện tượng Trung niên thi sỹ Bùi Giáng, nếu nhìn nhiều góc độ khác nhau, sẻ Bùi Giáng ra làm trăm mảnh, bóc thi sỹ ra hàng ngàn lớp võ, để thấy cái cốt lõi một Bùi Giáng tung hứng rong chơi đạt đến cảnh giới vô phân biết tướng.
Xem thêm
Trả lại giá trị đích thực của giải thưởng
Mấy năm gần đây, có những cuộc thi hay các đợt xét giải thưởng luôn bị dư luận chê bai ồn ào trên các phương tiện truyền thông chính thống hay mạng xã hội.
Xem thêm
Chủ tịch Hội nhà văn TP Hồ Chí Minh: Phẩm hạnh của người cầm bút
Nhà văn Bích Ngân Chủ tịch Hội Nhà văn thành phố chia sẻ với Thời Nay.
Xem thêm
Vẫn là nỗi buồn của chiến tranh | Huỳnh Văn Hoa
Remember the day I borrowed your brand new car and dented it?
Xem thêm
Tìm những giá trị thiết yếu cho người Việt Nam ngày nay?
VXH- Đây là ý kiến tôi đã phát biểu khi được mời dự một cuộc họp phía Nam, góp ý bổ sung cho đề tài nghiên cứu cấp quốc gia về con người.
Xem thêm
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Sách chứa đựng vẻ đẹp của văn hóa
Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho rằng việc Venezuela tổ chức Hội chợ Sách quốc tế đã chứng minh không thế lực nào có thể dập tắt được tri thức và cái đẹp.
Xem thêm
Những nhà văn bị bỏ lại…
Bài đăng Văn nghệ số 42/2021
Xem thêm
Giữ gìn bản sắc dân tộc, bản sắc văn hóa trong cuộc vận động xây dựng nông thôn mới
Cùng với quá trình xây dựng nền Công nghiệp hiện đại, việc xây dựng nông thôn mới trên quy mô toàn quốc đã có những thành công lớn.
Xem thêm
Nhiệm vụ của phê bình văn học là thuyết phục trái tim người đọc
Cuộc đối thoại giữa nhà nghiên cứu văn học Đào Tuấn Ảnh và nhà phê bình văn học Nguyễn Hoài Nam xung quanh những vấn đề thời sự của đời sống văn học hiện nay.
Xem thêm
Văn học Việt Nam và sự xác lập những giá trị văn hóa Việt mới
“Càng ngày hình ảnh và vị thế của Việt Nam trên thế giới lại càng có ảnh hưởng lớn. Một trong sự đóng góp vào việc quảng bá hình ảnh Việt Nam trên thế giới là văn học. Các nhà văn trong hai cuộc kháng chiến giành độc lập, tự do và thống nhất đất nước đã hoàn thành sứ mệnh xuất sắc của một nhà văn. Tác phẩm của các nhà văn viết về hai cuộc kháng chiến vĩ đại ấy đã thay đổi cách nhìn của thế giới về đất nước, con người và văn hóa Việt Nam một cách ngoạn mục. Phát huy thành tựu này, các nhà văn Việt Nam đương đại tiếp tục có những sáng tạo hiện đại đậm bản sắc dân tộc và đa dạng. Hội Nhà văn nhận thấy, việc quảng bá các tác phẩm văn học Việt Nam ra thế giới là một công việc không thể chậm trễ hơn”.
Xem thêm