TIN TỨC

Truyện ký âm thầm vụt sáng

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng: 2022-09-22 15:56:37
mail facebook google pos stwis
511 lượt xem

LỤC DIỆP

Truyện ký thuộc dòng chảy trầm của văn chương. Nhưng tác phẩm thể loại này luôn mang lại cho người đọc rất nhiều giá trị về tư liệu, hiện thực, con người và những giai đoạn lịch sử… Những trang viết cũng là sự dấn thân của người cầm bút.

Gọi tên một thời đã qua

Cho đến bây giờ, khi nhắc lại những ngày tháng tìm kiếm tư liệu, gặp gỡ những nhân chứng sống của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy tết Mậu Thân 1968 để viết tác phẩm Chuyện năm 1968, nhà văn Trầm Hương vẫn còn rung động. Đó là những ghi chép chân thật và xúc động về những con người bình dị đã cùng nhau làm nên lịch sử: những chiến sĩ biệt động Sài Gòn, những người phụ nữ anh hùng của Sài Gòn - Gia Định. Tác phẩm được trao giải B của Giải thưởng sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" năm 2019.


Một số tác phẩm truyện ký nổi bật, được trao giải thưởng trong những năm qua

“Năm ấy, có người mẹ ôm trên tay đứa con chưa đầy hai tuổi dẫn đoàn quân bước vào trận chiến sinh tử. Năm ấy, có người vợ chưa kịp ăn cùng chồng trái táo cắt đôi đã nuốt vội nước mắt tiễn chồng vào trận đánh mà cái chết hiển hiện ngay trước mặt. Năm ấy, chỉ sau một đêm, có quá nhiều người vợ góa chồng, khắc vào tim lời trăng trối của người lính trước lúc ra đi. Và phía sau những người phụ nữ ấy là nhà tù, cái chết, những năm tháng cô đơn dài dằng dặc của kiếp người...” - nhà văn Trầm Hương xúc động chia sẻ. Bằng sự đồng cảm và rung động sâu sắc của người cầm bút, chị đã chọn kể với người đọc những điều giản dị nhưng cao quý, đẹp đẽ nhất về những con người của một thời.

Trong số các tác phẩm được trao giải thưởng chủ đề "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" những năm gần đây, còn có truyện ký Chim Sắt bay qua vùng bão (Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, 2015) của nhà văn Võ Thu Hương. Tác phẩm viết về cuộc đời nữ biệt động Lê Thị Thu Nguyệt (có biệt danh là Chim Sắt), là một trong hai nữ biệt động đầu tiên của Đơn vị biệt động 159.

Cuộc đời hoạt động cách mạng của bà được kể từ khi còn nhỏ cho đến lúc hoạt động cách mạng, lập nhiều chiến công rồi bị bắt, ba lần vào nhà tù Côn Đảo, trải qua thời tuổi trẻ kiên cường trong các nhà tù Biên Hòa, Sài Gòn. Hồi ức của một nhân vật nhưng khắc họa cả một giai đoạn lịch sử, tâm thế và ý chí chiến đấu của một thế hệ.

Nhà văn Đỗ Viết Nghiệm cũng rất thành công với truyện ký Nguyễn Văn Đức người anh hùng tàu không số huyền thoại (giải B giải thưởng "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" 2018), và mới đây nhất là tác phẩm Trần Hữu Nghiệp - Đời là kẻ sĩ (nhà xuất bản Thanh Niên, 2021). Tác phẩm viết về Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nguyễn Văn Đức - nguyên thuyền trưởng tàu không số - một trong những cán bộ chiến sĩ tham gia chuyến tàu đầu tiên vượt biển ra Bắc vào tháng 6/1961 gặp Bác Hồ. Tác phẩm của nhà văn Đỗ Viết Nghiệm đầy ắp tư liệu giá trị về đoàn tàu huyền thoại trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.

Tạo điều kiện cho tác phẩm tiếp cận công chúng
So với các tác phẩm thuộc thể loại khác của văn chương, truyện ký rất ít khi có những buổi ra mắt bạn đọc. Với tác phẩm được đầu tư sáng tác lại là “sách không bán” thì càng khó đến với công chúng. Đưa sách về các trường, tổ chức những buổi giao lưu tác giả - tác phẩm, xây dựng chuyên đề/tọa đàm văn chương, giao lưu với nhân vật lịch sử… đều là những sự kiện ý nghĩa, hoàn toàn có thể thực hiện được.

Thách thức với người cầm bút

Truyện ký là thể loại giao nhau giữa văn học và cận văn học (báo chí, chính luận, ghi chép tư liệu), thường được viết theo lối tường thuật hoặc tự sự. Truyện ký luôn chứa đựng rất nhiều thông tin, tư liệu về lịch sử - văn hóa của một giai đoạn/một vùng đất. Đây tưởng chừng là thể loại dễ viết, nhưng để viết hấp dẫn, thu hút người đọc lại rất khó.

“Thử thách lớn nhất đối với tôi khi viết Chim Sắt bay qua vùng bão là phải làm sao dựng lại được thời đại mà nhân vật đang sống. Tuổi thơ và cuộc đời hoạt động cách mạng của cô Lê Thị Thu Nguyệt trải dài từ thời kháng chiến chống Pháp đến chống Mỹ. Có lúc tôi đã ngừng lại đến bốn tháng vì không hài lòng với những trang viết của mình” - nhà văn Võ Thu Hương bày tỏ. Chim Sắt bay qua vùng bão (lần in đầu tiên vào năm 2013 của Nhà xuất bản Kim Đồng có tựa là Nụ cười Chim Sắt), là một trong những tác phẩm làm nên dấu ấn của nhà văn Võ Thu Hương. 

Lịch sử đã được ghi lại bằng những dấu mốc về thời gian, địa điểm, những chiến công… Nhưng trong tác phẩm văn học, nhà văn phải dựng lại được bối cảnh, không khí của thời đại. Và điều cốt lõi nhất, có thể chạm đến trái tim người đọc vẫn chính là thân phận con người. Nếu chỉ đơn thuần là ghi chép tư liệu, truyện ký rất dễ trở thành tác phẩm mô phỏng, khô khan.

“Khi đọc tác phẩm Chân trần chí thép của cựu chiến binh người Mỹ James G. Zumwalt, tôi đã vô cùng xúc động với những chi tiết đắt giá ông kể. Tôi học được ở ông cách khai thác tư liệu, cách nhìn về con người và khám phá thế giới nội tâm để tìm ra nỗi đau và vẻ đẹp lấp lánh của họ. Thân phận con người trong chiến tranh là đề tài không bao giờ cũ, quan trọng là cách tiếp cận và thể hiện của người viết. Tôi tin nếu tác phẩm đủ sức rung động, thì thể loại này sẽ có sức sống. Bởi đây cũng là thể loại cho bạn đọc tiếp cận sự thật của lịch sử một cách chân thực nhất” - nhà văn Trầm Hương chia sẻ. 

Những người cầm bút viết truyện ký thành công có thể kể đến những tên tuổi nhà văn: Mã Thiện Đồng, Nguyễn Minh Ngọc, Đỗ Viết Nghiệm, Trầm Hương, Võ Thu Hương… Thể loại đòi hỏi lao động dấn thân, đặt ra nhiều thách thức đối với nhà văn, nhưng vẫn luôn nằm ở dòng chảy trầm của văn chương.

Truyện ký âm thầm vụt sáng với những giải thưởng cũng đã góp phần định vị giá trị của tác phẩm và thể loại này.

Bài viết liên quan

Xem thêm
Làm mới cải lương – con dao hai lưỡi
Gần đây, cải lương được đưa lên mạng với một số hình thức mới: kết hợp rap, trang phục ma mị… Nhiều người cho rằng cải lương cần phải được “làm mới” để phù hợp với thời đại, với lớp trẻ. Nhưng làm mới cách nào để không bị mất chất, để người xem vẫn còn “nhìn ra” cải lương là câu hỏi không dễ giải đáp.
Xem thêm
“Vua phóng sự” Vũ Trọng Phụng làm gì khi cuốn sách về gái điếm bị đá vào xó tường?
Nguyễn Vỹ lặng lẽ đưa mũi giày đá luôn quyển “Lục Xì” vào trong xó tường. Quyển sách vừa xuất bản, hãy còn mới tinh, nằm xơ xác bên chân tủ.
Xem thêm
Văn học dân gian Đồng Nai trong bối cảnh văn học dân gian Nam Bộ từ 1945 đến nay
Công tác sưu tầm và in ấn các tuyển tập văn học dân gian Việt Nam nói chung đã được các nhà Nho thực hiện từ cuối thế kỷ XVIII với các sưu tập bằng chữ Nôm, chữ Hán. Sang đến cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, cùng với sự phổ biến của chữ quốc ngữ thì các sưu tập văn học dân gian được phát hành phổ biến nhiều hơn nữa. Tuy nhiên trong giai đoạn này phần lớn vẫn là các sưu tập miền Bắc hay ở một số tỉnh thành miền Trung, ở Nam Bộ việc sưu tầm và phổ biến văn học dân gian dưới dạng các tuyển tập in ấn vẫn còn chưa được coi trọng đúng mức, do vậy không gian nghiên cứu văn học dân gian vùng miền cũng đồng thời bị bỏ ngỏ.
Xem thêm
Nhà thơ thì chơi với ai?
Nguồn: Website Hội Nhà văn Việt Nam
Xem thêm
Bộ phim Đất rừng phương Nam: Một số điều “lấn cấn” về nội dung và nghệ thuật cùng với phản hồi của cục điện ảnh
“Đất rừng phương Nam” của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng là một bộ phim đang gây ra nhiều dư luận sôi nổi. Bộ phim nhận được nhiều lời khen ngợi, nhưng cũng có không ít tiếng chê. Dĩ nhiên với tư cách là một sản phẩm nghệ thuật, những thành công của phim rất đáng ghi nhận, song khi xem xong bộ phim, đọng lại cũng là không ít điều “lấn cấn” trong lòng một khán giả như tôi.
Xem thêm
Nghĩ về thủ thuật làm phim câu khách
Công thức làm phim ăn khách, người làm điện ảnh đều nắm được. Nhưng cũng như công thức nấu ăn, đọc kỹ sách nấu ăn không có nghĩa ai cũng có thể làm được món ngon.
Xem thêm
Phim ‘Đất rừng phương Nam’: Có thể hư cấu nhưng đừng làm sai lệch lịch sử
Chuyên gia cho rằng, bộ phim có thể hư cấu cho hấp dẫn hơn so với nguyên tác, khiến cho kịch bản phim kịch tính hơn, thu hút hơn, nhưng đừng để sai lệch lịch sử.
Xem thêm
Bài thơ Bắt nạt tiếp tục gây tranh cãi khi đưa vào sách giáo khoa
Bài thơ “Bắt nạt” của tác giả Nguyễn Thế Hoàng Linh tiếp tục gây tranh cãi trên các diễn đàn. Đây là lần thứ hai tác phẩm này gây tranh cãi. Không ít phụ huynh, thi sĩ cho rằng bài thơ là “thảm họa” trong sách giáo khoa môn Ngữ văn lớp 6.
Xem thêm
PGS-TS Bùi Thanh Truyền: Nhà văn là một sinh thể của môi trường
PGS-TS Bùi Thanh Truyền là chủ biên đề tài Văn xuôi Nam bộ giai đoạn 1986-2015 từ góc nhìn phê bình sinh thái đã nghiệm thu thành công cấp bộ, được NXB Văn hóa - Văn nghệ xuất bản cuối năm 2018.
Xem thêm
Tiểu thuyết lịch sử Từ trường hợp nhà văn Hoàng Quốc Hải
Những năm gần đây, vấn đề Nghiên cứu và giảng dạy văn học về đề tài lịch sử dân tộc đang ngày càng trở nên bức thiết với đời sống xã hội nói chung và chuyên ngành Khoa học Xã hội và Nhân văn nhằm góp phần bồi dưỡng kiến thức lịch sử một cách có hệ thống từ lăng kính văn học, từ các tác phẩm văn học viết về đề tài lịch sử dân tộc.
Xem thêm
Văn học mạng đang đánh mất giá trị tốt đẹp của văn chương
Sự xuất hiện của mạng Internet đã mở ra cánh cửa giúp những người viết trẻ sớm được độc giả đón nhận. Tuy nhiên, xu thế phát triển văn học mạng lại đặt ra nhiều băn khoăn, cần có giới hạn nào cho những sáng tạo để không quá dễ dãi và đánh mất giá trị tốt đẹp của văn chương?
Xem thêm
Thơ phổ nhạc có lợi ích gì cho nhà thơ?
Xưa nay, thơ phổ nhạc không xa lạ với đời sống sáng tạo, biểu diễn và thụ hưởng ca khúc. Có không ít nhà thơ luôn lấy làm hãnh diện vì có nhiều bài thơ được phổ nhạc. Thậm chí, những tuyển tập thơ phổ nhạc do chính nhà thơ tự in ấn cũng đã xuất hiện như một niềm vui đích thực. Tuy nhiên, thơ phổ nhạc có lợi ích gì cho nhà thơ thì vẫn là câu chuyện tế nhị.
Xem thêm
Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương - Bản hùng ca độc lập dân tộc
Trong lịch sử dân tộc, Hai Bà Trưng có một vị trí hết sức đặc biệt. Hai Bà Trưng đã tiến hành lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa giành độc lập dân tộc (40-43), được dân chúng suy tôn là Trưng Nữ Vương. Các sử sách về sau trong đó có cả sử Trung Quốc đều ghi chép về sự kiện này. Hiện trên cả nước có rất nhiều về đình, đền, chùa, miếu thờ phụng, tôn vinh công trạng của Trưng Nữ Vương cùng các tướng của bà. Đây cũng là đạo lý uống nước nhớ nguồn, biết ơn với các tiền nhân của dân tộc của nhân dân ta. Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương của nhà văn Phùng Văn Khai được viết trong bối cảnh ấy. Đã như bản hùng ca về độc lập dân tộc từ cách đây gần 2.000 năm.
Xem thêm
Cái “Chuẩn” hình thức sách văn học
Bài đăng Văn nghệ số 21/2023
Xem thêm
Những cảm nhận Sài Gòn
Bài đăng Văn nghệ số 17+18/2020
Xem thêm
Cần gì để văn học trẻ Việt Nam vươn ra thế giới?
Đó là một trong những câu hỏi lớn được đặt ra và mổ xẻ đầy sôi nổi trong buổi cà phê học thuật nhân văn chủ đề Văn học trẻ Việt Nam trong dòng chảy giao lưu quốc tế chiều 25-3.
Xem thêm