TIN TỨC

Cái “Chuẩn” hình thức sách văn học

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng: 2023-05-31 07:52:48
mail facebook google pos stwis
222 lượt xem

PHẠM KHÁNH DUY

Đối với “đứa con tinh thần” của người cầm bút, diện mạo của nó rất quan trọng. “Diện mạo” ở đây, hiểu theo nghĩa đen, chính là bìa của tác phẩm.

Vì sao lại có người khi in sách lại chăm chút cho bìa đến như vậy, thậm chí phải thay đổi nhiều lần, toàn bộ hoặc một vài chi tiết trên bìa, phông chữ hoặc màu sắc? Bởi bìa sách không đơn giản chỉ là hình thức bên ngoài mà còn toát ra tinh thần bên trong quyển sách. Như chúng ta luôn chọn cho mình bộ trang phục chẳng những đẹp mà còn phải phù hợp, đồng thời toả ra khí chất con người; thì quyển sách cũng cần được chú trọng đến chiếc bìa bên ngoài để tạo ấn tượng ban đầu đối với độc giả, mang tính thẩm mỹ và phần nào giúp tác giả chuyển tải thông điệp cốt lõi từ trong những dòng viết công phu, tâm huyết.

Ở bất kỳ thời đại nào, trong quá trình xuất bản sách, khâu trang trí bìa sách cũng được tác giả và nhà xuất bản đặc biệt chú trọng. Thời hiện đại, khi đã có sự hỗ trợ của những thiết bị khoa học kỹ thuật, vi tính, các phần mềm đồ hoạ, trang trí… việc có một chiếc bìa ấn tượng không phải là chuyện quá khó khăn. Tưởng chừng vấn đề bìa sách đơn giản và chẳng có gì để đem ra tranh luận hay bày tỏ quan điểm riêng, nhưng không, với nhu cầu thể hiện “cái tôi” - bản ngã của người cầm bút, nhiều quyển sách văn chương (truyện ngắn, tiểu thuyết, tạp văn, thơ…) lại có diện mạo không phù hợp, thậm chí phi thẩm mỹ. Liệu rằng, có cái “chuẩn” nào đó cho những chiếc bìa của dòng sách văn chương hay không? Hay ai cũng có thể yêu cầu một chiếc bìa theo đúng ý mình, với lý lẽ: đó là sách của mình thì việc chiều chuộng bản thân vẫn là điều quan trọng nhất?!
 

“ĐẸP MÀ KHÔNG ĐẸP”

Trong những năm gần đây, trên thị trường sách Việt Nam xuất hiện ngày càng nhiều các bìa sách không phù hợp, hay nói một cách nhẹ nhàng hơn là “đẹp mà không đẹp”. Thực tế, con người thời đại hôm nay đã dần cởi mở, phóng khoáng hơn nhiều. Vấn đề riêng tư, dung tục, tính dục… chẳng còn là xa lạ hay khiến con người phải “đỏ mặt tía tai” nữa, thậm chí có người còn hứng thú, tò mò với những điều đó. Nắm bắt được thị hiếu của một bộ phận độc giả, tác giả khi in sách (thường theo hình thức tự in ấn, còn khi sách được đầu tư bởi Nhà xuất bản thì phải qua quá trình kiểm duyệt kỹ càng, từ nội dung đến khâu vẽ bìa, in ấn) thường trang trí bìa sách theo phong cách gợi tình, phô bày vẻ đẹp của cơ thể, mang tính phồn thực cao độ. Năm 2010, tiểu thuyết Sợi xích của LKN ra đời, với một diện mạo rất sex. Tiểu thuyết này chẳng những mô tả tính dục một cách thô tục, kém văn hoá mà còn có diện mạo chẳng khác gì minh hoạ của những trang web khiêu dâm. May mắn là sách đã ngưng phát hành sau khi gây ra những ồn ào dư luận. Nude tình yêu của VHT, Sex và những thứ khác của TP… cũng có diện mạo tương tự như vậy. Dẫu rằng ngày nay, viết về tính dục là điều bình thường, tính dục trở thành một lý thuyết hẳn hoi trong lĩnh vực phân tâm học. Tuy nhiên, không phải cứ bất kỳ tác phẩm nào có đề cập đến yếu tố dục cũng cần phải có diện mạo mô phỏng “vùng cấm”, “da thịt” của con người, đặc biệt là phụ nữ.

Có nhiều nguyên do khiến cho những chiếc bìa sách văn học xuất hiện, trà trộn và làm “bẩn” đi bầu không khí trong lành của văn chương. Một trong những nguyên nhân quan trọng, mang tính thực dụng nhất là “câu” độc giả. Những tác phẩm đó bỗng nhiên trở thành một món hàng rẻ tiền có diện mạo được vẽ vời hình ảnh mô phỏng những chỗ nhạy cảm, xác thịt của người phụ nữ, đậm chất khiêu gợi chỉ để thu hút công chúng ngay từ cái nhìn đầu tiên. Thực tế thì giá trị của văn chương không nằm ở bìa sách (dù bìa sách là phần quan trọng phản ánh tinh thần của tác phẩm, cái vỏ bọc của “đứa con tinh thần” - niềm tự hào của người cầm bút). Giá trị văn chương nằm ở những gì mà tác giả viết bên trong quyển sách, ở tinh thần nhân văn, nhân đạo, góc nhìn của người viết về cuộc sống và con người, những thông điệp cao quý được người nghệ sĩ gửi gắm. Đã từng có rất nhiều tác phẩm, mặc dù chất chứa rất nhiều yếu tố tính dục (tất nhiên là tính dục nhân văn chứ không thô thiển, tục tĩu) nhưng không cần phải cài cắm sex vào bìa sách cũng trở thành tác phẩm được mong đợi, được đón nhận và công nhận giá trị. Có thể kể đến I am Đàn bà (Y Ban) - bản in năm 2019 của Nhà xuất bản Phụ Nữ, Cánh đồng bất tận (Nguyễn Ngọc Tư) - bản in năm 2017 của Nhà xuất bản Trẻ, Miền hoang (Sương Nguyệt Minh) - bản in năm 2014 của Nhà xuất bản Trẻ, Hoang tâm (Nguyễn Đình Tú) - bản in năm 2012 của Nhà xuất bản Hội Nhà văn… Đó là minh chứng cho sự thu hút của tác phẩm nằm ở cái lõi bên trong chứ không phải thông qua những trò câu khách bằng một chiếc bìa giật gân, khiêu gợi.
 

SÁCH VĂN HỌC CHỨ KHÔNG PHẢI TẠP CHÍ THỜI TRANG!

Giữa bối cảnh “nhà nhà in sách, người người in sách”, chỉ cần viết được vài dòng, mặc dù cẩu thả, lỏng lẻo và có điều kiện kinh tế thì mỗi người đều có thể sở hữu cho mình quyển sách riêng, đôi khi bị đánh tráo khái niệm là “tác phẩm văn học”. Thông thường, nếu không thể liên kết xuất bản hoặc được các Nhà xuất bản, Công ty phát hành sách đầu tư in ấn thì tác giả có thể tự bỏ kinh phí ra để in ấn bản thảo thành sách. Hình thức in ấn đó thường “dễ thở” hơn, tác giả cũng có quyền thiết kế bìa, trang trí sách theo sở thích, cá tính riêng của mình. Đó cũng là nguyên nhân khiến cho nhiều quyển sách văn học chẳng khác gì một quyển tạp chí thời trang ra đời.

Vì sao gọi những quyển sách đó là tạp chí thời trang trá hình? Bởi trong sách, tác giả cố tình đưa vào những hình ảnh thuộc cá nhân của mình, đó là chưa nói đến trong số hình ảnh đó có cả những tấm hình không phù hợp, nói đúng hơn là hở hang, khoe khoang cái đẹp của xác thịt. Là sách văn học nhưng chữ ít hơn hình, nhìn vào chỉ thấy những màu rối rắm, thấy chân dung tác giả “thả dáng” trên trang sách, còn chữ thì hoàn toàn “lép vế”. Nghệ thuật và cái đẹp không có biên giới, nhưng phải đúng chuẩn mực và phù hợp với thuần phong mỹ tục. Tất nhiên việc đưa hình ảnh cá nhân vào sách thì không vi phạm pháp luật hay ảnh hưởng đến một ai, nhưng khi đã xác định mình là một tác giả sáng tác văn chương, in sách văn học và để cho “đứa con tinh thần” của mình sống trong bầu không khí văn học nước nhà thì người nghệ sĩ cần ý thức được thế nào là phù hợp và không phù hợp. Những quyển sách như thế, có thể lấy lòng được những người có cùng niềm đam mê, sở thích “thời trang” hoặc tôn sùng vẻ đẹp của người phụ nữ mà bất chấp sự lố lăng, thô thiển; nhưng khó có thể tạo được ấn tượng tốt đối với những người yêu văn chương thực sự, nghiêm túc với văn chương và xem văn chương là môi trường trong lành không có chỗ cho những khoe khoang đời tư, phô diễn hình thể.
 

VĂN CHƯƠNG CẦN HƠN NHỮNG TINH HOA

Văn chương cần hơn những tinh hoa, sự sáng tạo, góc nhìn mới mẻ của người nghệ sĩ, sự bứt phá thoát khỏi giới hạn vốn có của bản thân để đưa ra những trang văn có giá trị cao. Văn chương không phải là mảnh đất để người ta tự do dùng chiêu trò “câu khách”, càng không phải là môi trường để tác giả PR bản thân, khoe mẽ, thể hiện niềm đam mê bất tận những phồn thực thô thiển, kém văn hoá. Ý thức được điều đó, một bộ phận tác giả sẽ biết cách tiết chế bản thân, kìm chế sở thích cá nhân và tuân theo những “cái chuẩn ngầm” của một quyển sách văn học, để sách văn học sẽ đúng “chuẩn” là sách văn học chứ không phải là tạp chí thời trang, poster phim hay mang bóng dáng của những “web đen” phi thẫm mĩ. Sáng tác được một tác phẩm thật đáng quý, vì thế, hãy khoác lên “đứa con tinh thần” của mình một tấm áo vừa đẹp, vừa phù hợp, vừa nhân văn chứ đừng dìm chết đứa con ấy chỉ bằng cái vỏ bọc thiếu đứng đắn bên ngoài hay những hình ảnh lố lăng, kém tinh tế ở trong sách.

Nguồn Văn nghệ số 21/2023

Bài viết liên quan

Xem thêm
Tiểu thuyết lịch sử Từ trường hợp nhà văn Hoàng Quốc Hải
Những năm gần đây, vấn đề Nghiên cứu và giảng dạy văn học về đề tài lịch sử dân tộc đang ngày càng trở nên bức thiết với đời sống xã hội nói chung và chuyên ngành Khoa học Xã hội và Nhân văn nhằm góp phần bồi dưỡng kiến thức lịch sử một cách có hệ thống từ lăng kính văn học, từ các tác phẩm văn học viết về đề tài lịch sử dân tộc.
Xem thêm
Văn học mạng đang đánh mất giá trị tốt đẹp của văn chương
Sự xuất hiện của mạng Internet đã mở ra cánh cửa giúp những người viết trẻ sớm được độc giả đón nhận. Tuy nhiên, xu thế phát triển văn học mạng lại đặt ra nhiều băn khoăn, cần có giới hạn nào cho những sáng tạo để không quá dễ dãi và đánh mất giá trị tốt đẹp của văn chương?
Xem thêm
Thơ phổ nhạc có lợi ích gì cho nhà thơ?
Xưa nay, thơ phổ nhạc không xa lạ với đời sống sáng tạo, biểu diễn và thụ hưởng ca khúc. Có không ít nhà thơ luôn lấy làm hãnh diện vì có nhiều bài thơ được phổ nhạc. Thậm chí, những tuyển tập thơ phổ nhạc do chính nhà thơ tự in ấn cũng đã xuất hiện như một niềm vui đích thực. Tuy nhiên, thơ phổ nhạc có lợi ích gì cho nhà thơ thì vẫn là câu chuyện tế nhị.
Xem thêm
Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương - Bản hùng ca độc lập dân tộc
Trong lịch sử dân tộc, Hai Bà Trưng có một vị trí hết sức đặc biệt. Hai Bà Trưng đã tiến hành lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa giành độc lập dân tộc (40-43), được dân chúng suy tôn là Trưng Nữ Vương. Các sử sách về sau trong đó có cả sử Trung Quốc đều ghi chép về sự kiện này. Hiện trên cả nước có rất nhiều về đình, đền, chùa, miếu thờ phụng, tôn vinh công trạng của Trưng Nữ Vương cùng các tướng của bà. Đây cũng là đạo lý uống nước nhớ nguồn, biết ơn với các tiền nhân của dân tộc của nhân dân ta. Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương của nhà văn Phùng Văn Khai được viết trong bối cảnh ấy. Đã như bản hùng ca về độc lập dân tộc từ cách đây gần 2.000 năm.
Xem thêm
Những cảm nhận Sài Gòn
Bài đăng Văn nghệ số 17+18/2020
Xem thêm
Cần gì để văn học trẻ Việt Nam vươn ra thế giới?
Đó là một trong những câu hỏi lớn được đặt ra và mổ xẻ đầy sôi nổi trong buổi cà phê học thuật nhân văn chủ đề Văn học trẻ Việt Nam trong dòng chảy giao lưu quốc tế chiều 25-3.
Xem thêm
Học văn thời công nghệ số
Bài viết của GS.TS Huỳnh Như Phương
Xem thêm
Tết – không thể cắt nghĩa
Trong một năm, người Việt của chúng ta có rất nhiều cái Tết, nhưng nếu chỉ nói một từ Tết thôi, thì gần như bất kể, ai cũng nghĩ đó là Tết Nguyên đán.
Xem thêm
Hồi ký dễ viết - khó hay
Hồi ký Gánh gánh… gồng gồng… của đạo diễn Xuân Phượng vừa được NXB Tổng hợp TPHCM tái bản lần thứ 5.
Xem thêm
Lòng tri ân luôn là giá trị bất biến
Bài đăng Văn nghệ số 53/2022
Xem thêm
Một năm cũ mèm dạy ta điều gì?
Một năm cũ mèm dạy ta điều gì?
Xem thêm
Văn chương Việt Nam 2022 – Một góc nhìn
Tôi có thói quen ghi lại những sự việc, những hiện tượng văn học trong năm, trước hết là để làm tư liệu và để chia sẻ với bạn văn đôi điều, bởi 2022 đã là quá vãng và sẽ qua đi mãi mãi. Dẫu thế nào, dưới một góc nhìn riêng, những gì ghi nhận được luôn là chủ quan và phiến diện.
Xem thêm
‘Nhà thơ thế giới’ và những trò bịp trong văn nghệ
Hiện tượng tôn vinh “nhà thơ thế giới” Tống Thu Ngân không phải là cá biệt, trong đời sống văn học nghệ thuật hiện nay. Những cái bẫy lừa bịp như thế đang giăng ra khắp mọi nơi.
Xem thêm
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: Nghĩ về câu lạc bộ thơ
Không phải đến khi có những bàn luận về các câu lạc bộ văn chương trên mạng xã hội tôi mới nghĩ về một trong những hình thức sinh hoạt xã hội này. Mà tôi đã nghĩ đến câu lạc bộ đã nhiều năm nay. Và có lẽ từ khi một số nhà thơ cho rằng: thơ câu lạc bộ sẽ giết chết thơ.
Xem thêm
‘Truyện Kiều’ được Đại thi hào Nguyễn Du viết thời điểm nào?
Thời điểm Đại thi hào Nguyễn Du viết Truyện Kiều từng được tranh luận gay gắt, nay câu hỏi ấy lại được đưa ra mổ xẻ trên mạng xã hội.
Xem thêm