NGUYỄN QUANG LẬP

Ấy là mùa Đông năm 1986, tôi tới chòi ngắm sóng của Phùng Quán và gặp Tào Mạt ở đấy cùng với vài người nữa. Ở chòi ngắm sóng chỉ có hai món, đó là rượu và thơ. Có Tào Mạt, chiếu rượu thêm một món chèo. Tào Mạt hát chèo thật hay, càng say ông hát càng hay.

  Xong món chèo đến tiết mục Tào Mạt cho chữ. Mọi người trong chiếu rượu đều được Tào Mạt cho chữ thơ, mỗi người một bài thơ vịnh bằng chữ Hán. Thuộc hạng tép riu không dám dự phần, tôi ngồi yên một xó nhìn các đàn anh hí hửng nhận chữ thơ từ tay Tào Mạt. Cho chữ hết lượt, Tào Mạt sực nhớ ra hãy còn tôi nữa. Ông nhìn tôi như xói rồi viết chữ thật to đặt lên đầu tôi, mọi người ồ lên một tiếng, chữ An viết thảo rất đẹp.

Tôi vừa mừng vì được Tào Mạt cho chữ, vừa tủi thân khi mọi người được cả bài thơ, tôi chỉ được mỗi chữ An. Tuổi trẻ ngông cuồng ghét mấy chữ Đức, Tín, Tâm, An bọn đạo đức giả vẫn trưng lên, nhưng lại khó lòng chối bỏ những Vinh, Quý, Lộc, Danh, bét ra cũng Đạt, Khang, Thành, Tiến - sản phẩm của văn hóa trọc phú. Không được mấy chữ mình mong, và ngờ rằng có ẩn ý sâu xa của Tào Mạt, có thể ông đọc thấy chữ loạn trong tôi nên đã vội vã đặt chữ An lên đầu ấn xuống. Tôi cười như mếu.

Bữa đó đông người tôi không dám hỏi, ba ngày sau vẫn ở chòi ngắm sóng may mắn được đối ẩm với Tào Mạt tôi đã gặng hỏi. Ông tủm tỉm cười, nói: “Ẩn ý gì đâu. Mọi người già rồi, sắp xuống lỗ rồi, chơi cho vui chữ gì mà chẳng được. Riêng chú mày còn trẻ, từ đây tới khi xuống lỗ còn cả chục cuốn sách nữa, anh muốn tặng chú mày chữ quan trọng nhất của nghiệp văn”.

Vẫn không hiểu. Tôi tưởng chữ quan trọng nhất của nghiệp văn là chữ Tài, chữ Danh, ít ra cũng chữ Đạt, sao lại là chữ An? Tào Mạt biết tôi đang nghĩ gì, ông tủm tỉm cười không nói. Tào Mạt có cái cười tủm rất duyên.

Mãi rồi ông cũng nói: “Chú mày còn trẻ phải ráng mà hiểu lấy chữ An. Dưới gầm trời này, là anh nói dưới gầm trời tụi mình đang ngồi uống rượu đây này, nhà văn không đau với chữ An không viết ra văn đâu - Tào Mạt bất ngờ cạn chén, khà một tiếng rõ to - Còn như đám nhà văn núp bóng chữ An, chúng toàn viết ra rác rưởi cả thôi em ạ”.

Tan cuộc rượu về nhà tuy vẫn nhớ những gì Tào Mạt nói nhưng tôi không thấy có gì thật cần phải lưu ý, nghĩ bụng kẻ sĩ thường cực đoan nói gì cũng hơi quá lên một chút. Chữ An ông cho đem về Huế cất vào cuốn từ điển rồi cũng quên mất. Bảy năm sau, năm 1993 ra Hà Nội, nghe tin Tào Mạt sắp về trời, tôi vội tới “Phố nhà binh” thăm ông. “Trời đâu mà về? - Cái cười tủm đã méo nhưng vẫn rất tươi, Tào Mạt nói tỉnh rụi - Thành cát bụi là nói cho sang. Mình cũng giống muôn loài, rồi cũng phân gio cả mà thôi”.

Nghe sao mà đắng ngắt!

Ốm đau mặc kệ, Tào Mạt vẫn lôi rượu ra mời. Ông chỉ nhấp chút xíu, chủ yếu để rót rượu cho tôi, chạm cốc với tôi. Bất ngờ ông hỏi tôi: “Lập đã thấm được chữ An chưa?”. Tôi ngớ ra một lúc mới nhớ câu chuyện bảy năm về trước. Ông hơi buồn, có lẽ thất vọng thì đúng hơn. “Anh tưởng chú mày sâu sắc lắm” - Ông nói vậy rồi im, cứ xoay xoay cốc rượu không buồn uống cũng không buồn nói.

Tôi chờ đợi điều gì đó thật nghiêm trọng. Nhưng không. Dường như ông bỏ qua điều vừa nói, chìa cánh tay có mấy cái u nhỏ nổi lên ở cùi tay, nói, ung thư di căn ra mấy chỗ đó rồi đấy. Ông rót rượu. “Trước đó anh có biết gì đâu. Vẫn rượu vẫn chèo, phơi phới lắm. Đâu biết thần chết đã ém trong mình đã lâu - Buồn tay ông lại rót rượu ra hai, ba cốc - Bị rồi mới tiếc, giá mình đi khám định kỳ thường xuyên thì đâu đến nỗi”. Tào Mạt im lặng hồi lâu bỗng thở hắt ra: “Những ai chết vì ung thư đều như anh cả, ngộ nhận về chữ An mà chết, bị chữ An ru ngủ mà chết. Khốn thế”.

Tôi vỡ ra chữ An của ông, chực đế thêm một đôi câu. Tào Mạt đưa tay ngăn lại. Chỉ mình ông nói. Ông cầm cốc rượu xoay xoay rủ rỉ nói, hình như chỉ nói cho ông. Cái làng ở Sông Thao đẹp lắm, sơn thủy hữu tình, bình yên vô tận. Hóa ra đó là làng ung thư. Cặp vợ chồng nghệ sĩ đẹp nhất thiên hạ, tài cũng nhất thiên hạ, ngờ đâu bị xe cẩu cán chết cả hai. Tháng trước vừa dự sinh nhật thằng con ông bạn đại tá, thằng cu 18 tuổi đẹp như tài tử xi nê. Tháng này nó lấy súng bố nó bắn chết bố nó chỉ vì lên cơn nghiện. Rồi thì cả xe đón dâu bị tàu hỏa nghiến nát, cả đoàn văn công chết chìm đáy hồ, cả làng ngộ độc thức ăn chết lăn ra cả, không ai còn chôn cất cho ai... Tiếng ông trầm bổng âm u, nghe như tiếng của hồn oan.

Tháng sau Tào Mạt về trời. Ở Quảng Trị tôi thắp hương bái vọng ông, đem chữ An ông tặng ra ngắm. Tôi hiểu chữ An ông đặt lên đầu tôi không phải để treo lên, nó chỉ là một lời nhắc nhở cho những ai mới ti toe cầm bút như tôi, rằng bọn cầm bút sinh ra không phải để ve vuốt chữ An, thổi phồng chữ An. Ít ra cũng không để cho chữ An ru ngủ. Còn nhớ khi tôi hỏi Tào Mạt, em nói vậy đúng không? Ông trả lời tôi bằng cái cười tủm héo hắt.

Từ đó đến nay đã gần ba chục năm, những bất an Tào Mạt đã gặp, lạ kỳ thay tôi cũng gặp lại y xì. Cũng một làng ung thư, một cặp vợ chồng nghệ sĩ trẻ, thằng con trai bắn cha và đoàn tàu nghiến nát xe đón dâu... Có lẽ tất cả bất an Tào Mạt đã gặp trong đời ông, giờ đây trở về nguyên xi đời tôi. Chữ An đã ru ngủ Tào Mạt, thế hệ Tào Mạt. Đã ru ngủ tôi, thế hệ tôi. Rồi đây đến lượt thế hệ con cháu tôi, chắc chúng cũng bị chữ An ru ngủ?

Thật đáng sợ biết bao!

Nguồn: Báo Văn Nghệ Tết Nhâm Dần.