TIN TỨC

Đọc tác phẩm DƯỚI MÁI NHÀ XANH của Tôn Nữ Thu Thủy

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng:
mail facebook google pos stwis
574 lượt xem

NGUYÊN BÌNH

Nhà thơ Tôn Nữ Thu Thủy (TNTT) đã có chổ đứng vững vàng trên văn đàn Việt đương đại kể từ thập niên 90 của thế kỷ trước. Thơ của chị để lại nhiều ấn tượng đẹp trong lòng bạn bè văn nghệ trong và ngoài nước. Xin mượn lời của những tác giả đã từng viết về chị trên các trang báo, tạp chí có tiếng tăm thay lời giới thiệu chân dung văn học nhà thơ xứ Huế.

“Nhắc đến phụ nữ Huế, tôi thường nghĩ ngay đến nhà thơ Tôn Nữ Thu Thủy. Hơn 20 năm quen biết, tôi chưa bao giờ thấy chị đánh mất sự nhẹ nhàng, dịu dàng và tươi tắn - những điều hết sức đặc trưng của phụ nữ Huế”.

                  Song Văn (Báo phụ nữ TPHCM).

“Suốt hành trình sáng tạo, chỉ bằng giọng điệu thì thầm của một phụ nữ gốc gác cố đô, nhà thơ Tôn Nữ Thu Thủy chinh phục bạn đọc theo cách lặng lẽ và nhẹ nhàngTrồng cây tùng để làm tin/ Mở lồng thả hết cánh chim cho trời”.

                 Lê Thiếu Nhơn (Văn Chương TPHCM).

“Trong dòng văn chương của "nhóm Huế" đương đại, tên Tôn Nữ Thu Thuỷ quen thuộc trên các tạp chí như Sông Hương, Nhớ Huế, Văn Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, Văn Nghệ Quân Đội...

Nói về văn chương, chị bộc bạch: “Điều lo sợ là những câu thơ của mình tẻ nhạt, sáo mòn, cũ kỹ đi. Vậy thì không được lặp lại chính mình, phải tự lột xác, phải ấp ủ, trở trăn thao thức, nhiều khi phải chịu bao nỗi đớn đau - như một người mẹ sinh ra con mình”.

                 Đọc "Mắt lá" của Tôn Nữ Thu Thuỷ. Kim Quyên. (Tạp chí sông Hương 27/07/2009).

Ở đây, tôi không có tham vọng phát họa “chân dung văn học” nhà thơ mà chỉ bộc bạch những cảm xúc khi đọc tác phẩm DƯỚI MÁI NHÀ XANH (DMNX) của Tôn Nữ Thu Thủy (TNTT) qua góc nhìn của một người bạn yêu mến thơ chị.

Tiếng thì thầm trong thơ TNTT cứ vọng mãi, vọng mãi trong lòng tôi như tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân vang sớm chiều trong lớp lớp mù sương ký ức. Dấu ấn đầu tiên khi lần giở từng trang DMNX thật đẹp trong tôi.  Thơ TNTT như mật ngôn chuyển tải triết lý nhân sinh một cách lặng lẽ trong không gian tịch mịch Huế, nơi nhà thơ sinh ra và lớn lên. Đó là phong thái lịch lãm kín đáo ẩn tàng dưới vẻ nền nã của chiếc áo dài tím nữ sinh Đồng Khánh xưa kia chị mặc.

TNTT lặng lẽ và thư thả chiêm nghiệm lẽ sinh diệt của tự nhiên bằng ánh mắt thấu cảm sự vận động bên trong của bản thể:

Bên trong và bên ngoài bức tường trong suốt

Cuộc sống mấy cõi sinh thành 

Gió đi qua không nói gì

Mưa rơi không nói gì

Nắngchiều hôm không nói gì

Cả cơn bão đi qua không nói gì

Mặt trăng xuyên đêm không nói gì

Mặt trời qua suốt ban ngày không nói gì.

Không gian trắng

Hương của lặng im.

(Hương lặng im)

Cảm quan về thế giới chung quanh nhà thơ trong “dưới mái nhà xanh” đậm chất màu triết lí vô thanh. Đó là sự im lặng của sinh sôi, là sự trưởng thành tịch nhiên giữa vũ trụ trong bản thể sự vật. “Không gian trắng” theo tôi không hề là không gian rỗng, không gian chết mà là không gian sinh động hòa quyện của triệu triệu sắc màu. Đó là không gian tâm linh khi ta tĩnh tọa, là sự nhiệm mầu của mối giao hòa âm dương. Và trong thời khắc đó, nhà thơ thấu thị được mùi hương của vô thức, cảm nhận được “Hương của lặng im”. Luôn đứng ở góc nhìn tinh khôi, thơ TNTT tiềm tàng niềm lạc quan về mọi hiện tượng diễn ra quanh mình, hồn của tự nhiên tràn ngập trái tim nhà thơ và bừng sáng trong cảm xúc. Chính vì vậy, thơ TNTT trong DMNX vắng bóng nỗi buồn thế kỷ, dù cuộc đời tác giả trải qua bao biến thiên nhọc nhằn của thế hệ chúng tôi.

Nguồn nắng rót niềm ấm áp vô tận

Có phải bầu trời cũng tự nhủ sẽ xanh hơn

(Ngoài cửa)

Phải chăng TNTT viết tặng cho chị YN, cho mình và cả cho tôi và các bạn, cái thời cầm bút viết mà không hề nghĩ đến chữ nghĩa có thể nuôi sống mình hay không, bởi theo chị, đằng sau khổ ải là “miền sáng trong”. Tôi cảm nhận được tia hy vọng lấp lánh trong ánh mắt nhà thơ sau màn lệ nhòa:

Chị viết

Như đày ải chính mình

Lọc trong nước mắt

Gửi gắm

Dấu vết khổ đau, hạnh phúc, con đường

…..

Chị viết

Như đi về miền sáng trong

(Con đường) Tặng chị YN.

Trong tâm thức nhà thơ, cái đẹp kì vĩ của vũ trụ và nét dấu yêu trong căn nhà nhỏ bé của mình luôn tồn tại, dù đó là khoảnh khắc đối diện với thách thức, chạm mặt với gian khổ. Tâm tư chị luôn sáng tươi để nuôi dưỡng cho những bông hoa tím trong chiếc bình hoài niệm không “làm sao héo cũ” trước mưa nắng thời gian, cho nên, cuộc sống chị chan chứa niềm an hòa. Giữa cái xô bồ đua chen vật chất của xã hội, chị vững vàng cất giữ niềm tin vô tận ấy, xác tín hướng đi của cuộc đời trong “vườn tâm tưởng” của mình. Đọc DMNX, tôi như được hít thở không khí của ban mai trong lành, tâm hồn nhẹ nhàng, bao dung hơn, phải chăng, đây là sứ mệnh của thơ mà TNTT gieo hạt?

Những ngày đẹp

Có bao giờ phai đi

Bầu trời xanh mãi thầm thì

…..

Đóa hoa màu tím vừa nở

Làm sao héo cũ

Trong vườn tâm tưởng tôi

(Cuộc sống)

Theo TNTT, cái đẹp bao giờ cũng sinh ra từ sự hòa hợp của tự nhiên, từ mầm thiện lương nhân ái trong tâm hồn con người. Lúc ngắm hoa tiểu quỳnh trong vườn nhà, chị chợt nhận ra:

Hoa sinh ra từ xanh trong

Hoa sinh ra từ chân thành

Thiết tha giữa trời và đất

Ngày xuân ân cần bao dung

(Hoa Tiểu Quỳnh giữa tinh sương)

 

Thật sự đó là một cái nhìn kiêm ái nhu hòa của một tâm hồn Huế trong nội tâm thi nhân, nó tỏa hương khi bắt gặp cảm xúc.

Nói đến thơ TNTT là phải nói đến tâm thức Huế ẩn sâu trong hồn thơ chứa chan khói ấm của nhà vườn, của dòng sông Hương thơm mát. Hình như chị không cần phải tìm tòi, trong tâm hồn ứa tràn cảm niệm về nơi chôn nhau cắt rốn, luân chuyển lặng thầm trong máu thịt. Tôi yêu quá những ngọn “lá vườn” xanh mướt tình yêu từ bàn tay mạ, ở đó, tàu lá chuối là những mảnh gốm ngọc bích xanh biếc, gần gủi mà cổ tích, hiện tại mà quá khứ hằn sâu:

Mảnh gốm xanh lá chuối*

Cứa vào chiều

Nhớ thương

……

Men gốm nắng chiều

Ánh lên màu lá

Đường gân xanh

Vẫn là lá chuối trong vườn của mẹ

Ở nội thành

Mẹ ơi

(Mẹ và lá vườn)

Tôi khao khát trở về mảnh vườn kí ức tôi ẩn hiện trong thơ chị, tôi cứ ngỡ chị viết cho mình, thân quen biết bao:

Bỗng dâng đầy một nỗi riêng

Mộc hoa vẫn nở bên viền gạch nâu

Khóm hoàng trang, gốc mãng cầu

Đất trời luôn biết nơi đâu quê nhà

Nụ cười của mẹ trong hoa

Con từ mạch thở nghe ra nỗi mình

(Thềm xưa)

Xin cam đoan với các bạn rằng, sen trắng trong thơ TNTT là sen hồ Tịnh Tâm tỏa hương dịu dàng không gian thành nội, tôi như được nhà thơ gọi mời về thăm quê nhà trong một chuyến hành hương, sau bao năm lưu lạc, thú vị vô cùng:

Đóa hoa trắng hơn lòng giấy

Nâng mặt hồ thành trời mây

Hòa lẫn vào chiều vừa đến

Tâm hoa dâng hương nơi này.

(Sen)

Đặc biệt nhất là khi viết về một di tích ở Paris, thì cái hồn Huế vẫn phảng phất đâu đây trong từng hơi thở, mà nếu lơ đãng đánh mất từ “nhân sư”, thì ta ngỡ mình đang lạc trong hoàng thành Huế cổ xưa:

Thiếp ngủ trong đêm

Khi mảng trời xám xanh cho khoảng thềm sân cũ

Mái ngói nâu, những bức tường

Các họa tiết bước ra, phù điêu trên đỉnh tường nhà cổ

Khuôn mặt người hoa lá nhân sư

Nơi thời gian chưa nhòa

(Tòa nhà Bourse – Lille)

 

Ngôn ngữ thơ TNTT là sự cô đặc hồn chữ thanh tao, chắc lọc từ kiến văn rộng mang sắc thái của con người Huế trầm mặc. Nhưng không phải vì thế mà thơ chị mất đi tính hiện đại, mà ngược lại, trở thành điểm đặc sắc cuốn hút người đọc. Theo tôi, cấu trúc của từng câu thơ, bài thơ luôn mới mẻ, không có sự lặp lại chính mình như chị đã từng bộc bạch. Tôi cho rằng “Chiếc đàn biển” là bài thơ tiêu biểu sắc thái đặc trưng mang tính hiện đại rất riêng TNTT:

Nơi đất và trời mở ra một cõi quạnh hiu

Hàng phím trắng xê dịch. Bù đắp vào nơi hao khuyết

Những ân thanh cuộn xô, bùng vỡ

Lên cao và chìm sâu.

 

Để làm dịu lại nỗi đau

Tôi xoay trở, nghiêng nghiêng, bám tay vào phím đàn sóng trắng

Trùng khơi đáp lời.

(Chiếc đàn biển)

 

Với nhãn quan tinh tường và sự liên tưởng ý nhị, nhà thơ TNTT nắm bắt những phút chạm bất chợt thật tinh tế:

Dõi tìm người tượng đá

Gặp lại người hôm nay

Đôi mắt từ thuở nọ

Nhìn ra sớm mai này.

(Tháng giêng)

 

Nhìn đời với ánh nhìn rộng lượng bao dung, thơ chị thể hiện khát vọng đem cả vạn vật xích lại bên nhau, người với người hòa ái, chia sẻ vui buồn, tôi nghĩ, đây là thông điệp mà nhà thơ muốn gởi gắm:

Người xóa cả thẳm sâu ngăn trở

Rừng cây đất đá bên nhau

Những số phận già nua chia sẻ

Nụ cười hiểu rõ dài lâu

(Ngày trẻ như dương cầm)

 

Trong suốt hành trình thơ DMNX, hình ảnh quê hương đất nước những nơi chị đi qua mang màu sắc rất lạ mà thân thương, qua những bài thơ Với Cam Hải, Trà núi, Đường gốm sứ, Sài Gòn phố, Chiều qua cửa sông Hàm Luông, Qua cầu Thê Húc v.v. Khi ra du lịch nước ngoài, chị tâm tình thủ thỉ “Với sông Seine”: “Tiếng nhạc làm bước chân chậm lại/Để còn quay trở lại/Sông Seine một ngày nào”. Tuyết của mùa đông châu Âu được nhà thơ viết: “Phủ lên những con đường những mái nhà/ Ai biết niềm vui ai biết nỗi buồn/Những hạt lệ khô”.

Tôi vẫn còn tiếc nuối khi gấp lại tập thơ. Hơi thở của niềm đam mê văn chương trong chị vẫn còn vương vương trên trang sách. Tôi đồng cảm với tâm hồn TNTT vì tôi cũng là người con xứ Huế, lớn lên và học hành bên bờ Hương Giang, cùng đi về qua cầu Trường Tiền để đến giảng đường. Còn các bạn thì sao? Mời bạn cùng chia sẻ tâm tình với những vần thơ Tôn Nữ.

Chúc TNTT an vui, tiếp tục sáng tác và hoạt động văn nghệ đóng góp nhiều hơn nữa cho văn chương Việt.

Bà Rịa, 30/12/2021.

Bài viết liên quan

Xem thêm
Nhà thơ Ngọc Khương vẫn giữ được một tâm hồn thơ trong trẻo
Nhà thơ Ngọc Khương sinh năm 1949 tại Quảng Bình. Mảnh đất Quảng Bình đã góp cho nền văn chương Việt Nam hiện đại nhiều tên tuổi như Lưu Trọng Lư, Xuân Hoàng, Lâm Thị Mỹ Dạ, Lê Xuân Đố, Hải Kỳ, Ngô Minh, Hoàng Vũ Thuật, Trần Quang Đạo…
Xem thêm
Hoàng Lan - Truyện ngắn Trần Thế Tuyển
Không nói chuyện không thể biết chị là người Việt. Mỗi sáng, tôi mở cửa mang rác ra vệ đường, nơi có thùng rác công cộng đều gặp chị. Là hàng xóm, nhà chị sát vách nhà con gái chúng tôi, nên tôi thấy chị cũng thường xuyên đổ rác.
Xem thêm
Mặn nồng một chút tình thơ với nhà giáo Phạm Như Vân
Rời chiến trường / Thầy về hậu phương/ với những vết thương đau nhức trên mình/ và một bên chân đứt lìa gửi lại/
Xem thêm
Trắng tay mình những cánh ngọc lan tang
Bài đăng Tạp chí Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh
Xem thêm
Nguyễn Tấn On với tập Tiết tấu thơ
Nhận được tập sách Tiết tấu thơ của Nguyễn Tấn On gửi tặng vào một chiều cuối thu đã muộn, tôi vội mở ra và tìm đọc ngay bài thơ cùng tên. Tên tập thơ và những câu thơ trong bài thơ cùng tên với thi tập Tiết tấu thơ đã tạo cho tôi ấn tượng. Ở đó, hiển hiện tâm thế, tấm lòng, sự chân thành của một người yêu thơ và sống trọn vẹn cho thơ.
Xem thêm
Những vần thơ nẩy mầm đơm hoa theo dấu chân nhà thơ khoát áo lính
     Tôi cầm trong tay tập thơ “Quang Chuyền thơ và đời” điện thoại hỏi anh: “Đây có phải là tuyển tập thơ không anh”? Anh cười: “Cũng là gom các bài thơ viết cả đời lại thành một tập, vì mình nay cũng đã tới ngưỡng tuổi 80 rồi”. Cắm cúi đọc hết tập thơ,tôi mới hiểu ra đây gần như là tập nhật ký bằng thơ của nhà thơ Quang Chuyền.
Xem thêm
Trình Quang Phú - tầm nhìn trong kí sự
Nguồn: Tạp chí Văn nghệ quân đội
Xem thêm
Êm ả một nỗi buồn của Lê Hoàng Anh
Rút từ tập thơ “Hạt Thời Gian” của Lê Hoàng Anh
Xem thêm
Cảm nhận về tập phê bình văn học “Đi tìm hương sắc văn chương” của Nguyễn Thanh
“Hương là mùi thơm, sắc là vẻ đẹp”. “Đi tìm hương sắc văn chương” * chính là thấu cảm sự thanh cao (hương) và trác tuyệt (sắc) của văn chương. Điều gì làm cho đời người thêm phong phú, điều ấy chính là cái Đẹp. Nước ta tự hào là “Văn hiến chi bang” với một nền văn học thơm hương đậm sắc. Cái hương sắc ấy trường tồn trong nhiều thư tịch, gởi tấm lòng người viết để lại muôn đời. Nếu người xưa quan niệm trong sách có người ngọc (Thư trung hữu nữ nhan như ngọc), thì ngày nay Nguyễn Thanh lại tìm thấy “hương sắc” trong văn chương ! Gẫm lại, người đẹp cũng chính là hương sắc (Quốc sắc thiên hương).
Xem thêm
Lưu Quang Vũ- Để gió và tình yêu thổi mãi
Lưu Quang Vũ (1948-1988) là một nghệ sĩ tài năng trên nhiều lĩnh vực: thơ, văn, kịch, họa... ông được đánh giá là nhà viết kịch xuất sắc nhất của nền kịch Việt Nam hiên đại, bên cạnh đó ở lĩnh vực thơ ông cũng có những đóng góp giá trị.
Xem thêm
Hoàng Phủ Ngọc Tường – Người hái nỗi buồn trong cõi phù vân
Không phải ngẫu nhiên trong Tuyển tập Hoàng Phủ Ngọc Tường, tập 4 – Thơ (Nxb. Trẻ ấn hành, 2002), trong lời mở đầu ông đã xác quyết: “Mỗi người chỉ thực là chính mình trong căn nhà của nó. Thơ cũng vậy. Thơ cần phải trở về căn – nhà - ở - đời của nó là nỗi buồn. Một quyền của thi sĩ là quyền được buồn”. (1)
Xem thêm
Lưu Quang Vũ từng say đắm 3 Nàng Thơ
Công chúng ngưỡng mộ nhà viết kịch Lưu Quang Vũ (1948-1988) không chỉ bởi những vở diễn “Tôi và chúng ta”, “Hồn Trương Ba da hàng thịt”, “Tin ở hoa hồng”, “Lời thề thứ 9”, “Hoa cúc xanh trên đầm lầy”, “Lời nói dối cuối cùng”... có sức rung động mạnh mẽ, mà còn bởi trái tim đa cảm mà ông thổ lộ trong thơ “đã có lần tôi muốn nguôi yên/ khép cánh cửa lòng mình cho gió lặng/ nhưng vô ích làm sao quên được/ những yêu thương khao khát của đời tôi”.
Xem thêm
Quang Chuyền: Sáng một tấm lòng lành
Với nhà thơ Quang Chuyền, đã có rất nhiều báo, đài dựng chân dung, phỏng vấn, viết về ông và thơ của ông. Những trình bày của tôi hôm nay, chỉ là góp thêm một góc nhìn về một đời người, một đời thơ khá đồ sộ, một sự nghiệp thơ vững vàng, đáng ngưỡng mộ.
Xem thêm
Hồi ức chân thực của một người lính thời chống Mỹ cứu nước
Nhân đọc tập Ký - Tản văn Tìm dấu chân xưa của Trần Ngọc Phượng, Nxb Hội Nhà văn
Xem thêm
Tĩnh vật - Thơ
Bài đăng Văn nghệ số 33/2023
Xem thêm
Người suốt đời nhập cuộc thơ
Quang Chuyền ở Hội Văn Nghệ Việt Bắc ba năm, năm 1968 chích máu viết đơn xin đi bộ đội, ở binh chủng Thông tin cho tới ngày nghỉ hưu.
Xem thêm