Lê Văn Thảo: “Khi viết tôi rất ít khi chịu áp lực của thời thượng

Lý luận - Phê bình
Lê Văn Thảo: “Khi viết tôi rất ít khi chịu áp lực của thời thượng

Lê Văn Thảo: “Khi viết tôi rất ít khi chịu áp lực của thời thượng

Người đăng : phunghieu

Ngày đăng: 2022-05-08 18:20:10

623 lượt xem

CHỢT NHỚ VÀ KHÓ QUÊN

TÔ HOÀNG

Tiểu thuyết Cơn giông được NXB Trẻ ấn hành lần đầu vào năm 2002, NXB Hội Nhà văn tái bản năm 2006. Cũng năm ấy Cơn giông nhận Giải thưởng văn học Đông Nam Á. Có thể nói thẳng điều này: ở cả ba thời điểm kể trên Cơn giông không khuấy động được bao nhiêu dư luận của bạn đọc, của giới phê bình. Chuyện không có gì lạ khi thiên hạ đang nháo nhác, tất bật tìm kế mưu sinh mà bỗng trở nên ghẻ lạnh, xa lánh với văn hoá đọc.

Thành thử cuộc trò chuyện giữa chúng tôi với nhà văn Lê Văn Thảo xung quanh Cơn giông hôm nay tựa như một sự vớt vát muộn màng đối với những hạt vàng đã vô tình để lọt qua kẽ tay...

“… đâu hồi năm sáu tuổi gì đó. Tôi đang ở dưới ghe, một cơn giông nổi lên,ba má không thấy đâu, chiếc ghe trôi đi tôi nằm bất tỉnh, có người cứu giúp nuôi tôi lớn lên,đời tôi cũng trôi giạt từ đó...Người đàn ông sau thành ông già nuôi, bán chiếc ghe lấy tiền nuôi tôi, thật ra gởi tôi chỗ này chỗ nọ,đem tôi lên chợ Cà Mau, lên thành phố,tôi lấy được vợ giàu làm giám đốc rồi đi tù ...”. Quá khứ của Bằng- nhân vật chính trong tiểu thuyết Cơn giông đã được nhà văn tóm tắt gọn gàng chừng ấy. Còn hiện tại của Bằng ư? Hiện tại ấy sẽ là 300 trang sách đang trong tay bạn. Mà cũng có thể tóm tắt một lần nữa như thế này: Bằng tìm về cội nguồn, giữa vùng sông nước Cà Mau để bắt đầu một cuộc sống như cha mẹ anh, như thuở anh mới chào đời. Mươi lăm trang đầu, Cơn giônghứa hẹn đưa chúng ta theo bước chân của một chàng Robinson hiện đại. Đọc tiếp thêm chục trang nữa, có cảm tưởng nhân vật khinh miệt cuộc sống bon chen, chụp giật nơi thị thành, muốn sống những năm tháng cuối đời ở nơi “cỏ sạch, nước trong”. Hay ông nhà văn muốn theo gương Nikos Kazntzaki để Bằng sẽ là một Alexis Zorba đi tìm những thú vui trần thế?

Trái với tất cả những dự liệu đó, Cơn giông khai lối đi riêng của mình. Và lối đi ấy đầy vẫy gọi, đầy hấp dụ!

* Chúng ta hãy bắt đầu với chính Bằng... Nhân vật này có nguyên mẫu trong cuộc đời không?

- Nhân vật trong các truyện ngắn, truyện vừa, tiểu thuyết của tôi không bao giờ có nguyên mẫu. Hoặc nếu có nguyên mẫu thì đó là hàng trăm, hàng ngàn con người tôi đã từng gặp, từng sống, từng chia ngọt sẻ bùi. Trong chiến tranh chống Mỹ, dù không mặc áo lính, tôi như thuộc quân số của Trung đoàn Miền Tây của Sư đoàn 9. Trung đoàn này rặt lính nông dân quê ở miền Tây Nam bộ, chuyên tác chiến ở vùng sông rạch.Ngay từ thuở đó, dường như đã hình thành trong tôi những nét cơ bản thuộc tính cách của Bằng. Dĩ nhiên Bằng không trải qua chiến tranh. Nhưng khát khao vẫy vùng, ưa tự do, tính cách ngang tàng, bất cần; lòng thương người, sự thô nhám, ăn sóng nói gió...-nghĩa là những gì tiêu biểu cho bản chất của những người “dân ấp, dân lân”đi khai khẩn đất hoang ở Nam bộ-nổi bật ở những người lính miền Tây cũng như ở nhân vật Bằng.

*Và trong độ đậm đặc, khái quát hơn là nhân vật ông già Sáu Thiên?

- Vâng, tôi không giấu anh,tôi rất thích nhân vật này. Trải qua cả hai cuộc chiến tranh. Về hưu không vợ con, không nhà cửa. Vẫn một bộ đồ lính, một chiếc ba lô lính. Vẫn hết lòng lo cho thiên hạ. Một kiểu Nagunốp trong Đất vỡ hoang của nhà văn Xô viết Mikhail Solokhov. Hết sức trong sáng mà cũng hết sức lông bông. Những xứ sở muốn làm “cách mạng thế giới” bao giờ cũng có rất nhiều những con người đáng yêu, đáng kính trọng như vậy!

*Những tính cách ấy lại được đặt trên bối cảnh của sống rạch, rừng đước, rừng mắm Cà Mau...

- Tôi không cố ý chọn bối cảnh để tạo dựng nhân vật của mình đâu. Nói thế nào đây nhỉ? Đất ấy sinh ra người ấy mà! Nếu mảnh đất phía Nam mới có lịch sử hơn ba trăm năm khai thiên lập địa thì Cà Mau là vùng đất tiêu biểu nhất cho Nam Bộ. Vùng Năm Căn cho tới hôm nay hầu như vẫn chưa có đường bộ, biển bồi đắp phù sa tới đâu người dân tràn tới đó, mang theo tiếng chó sủa, tiếng gà gáy trưa... Vì thế bản tính là thích thiên di, không thích cái gì đã trở thành quen, thành cũ. Đáng tiếc rằng văn chương, phim ảnh của nước mình khai phá chưa nhiều mảnh đất và con người của xứ sở rất lạ này.

* Trong Cơn giông ngoài Bằng, ông Sáu Thiên còn có ông già Trăm tuổi, ông già trông coi trại tù, cô Thùy và còn nhiều hình bóng khác hình như có chung một tính cách. Anh có sợ các nhân vật ấy cùng một “típ” người?

- Nếu bạn đọc cảm thấy như vậy thì đó có thể là sự non tay của tôi chăng? Nhưng thú thật tôi chỉ rành về những nhân vật mà mình yêu thương, tâm đắc. Hay nói thế này được không, nhà văn ví như thỏi nam châm chỉ hút vào mình thứ mạt sắt hợp với “tạng”của mình. Trong truyện ngắn và tiểu thuyết của tôi số đông nhân vật thường là những con người bé nhỏ, bị hắt hủi, gặp nhiều bất hạnh ở đời. Và đề tài tôi hay khai thác bao giờ cũng là cái tâm, cái thiện ẩn náu phía trong mỗi con người không may ấy. Tôi thích viết và tâm niệm phải viết như thế. Tôi ít khi bị áp đặt bởi thời thượng (kể cả thời thượng chính trị).

* Trong Cơn giông có những trận ẩu đả, trộm cắp, có nhà tù... có cả một cơn giông như muốn giật sập đổ tất cả. Ấy thế nhưng ngòi bút nhà văn như muốn né tránh mọi sự dữ dằn,mọi mưu chước. Liệu phương pháp lựa chọn chất liệu như vậy có làm giảm cái thực của văn chương như nhà văn vẫn thường hướng tới?

- Với Cơn giông tôi không nhắm tới cốt truyện cũng như sự phân tuyến thiện ác giữa các nhân vật. Tôi cũng không cố ý miêu tả tính chất quyết liệt, gay gắt của các mâu thuẫn xã hội. Tôi muốn viết một cách khác, mới mẻ hơn, lạ hơn, tránh thuyết giáo hơn – chí ít là so với những cuốn truyện trước của tôi. Tôi chỉ muốn miêu tả những tính cách lạ nẩy sinh trong những hòan cảnh lạ. Còn tại sao các nhân vật chính, phụ của tôi dù trải qua bao vùi dập, thăng trầm, nếm trải rất nhiều cay đắng của cuộc đời họ vẫn giữ được cái tâm, vẫn là những con người hướng thiện ư? Anh có nhớ văn hào Pháp Romanh Rolăng đã nói về Macxim Gorki như thế nào không? Đời ông ta dã quá nhiều đau khổ, ông ta có quyền ác độc, vị kỷ đến tàn nhẫn, độc địa; ấy thế nhưng ông ta lại rất nhân ái, rất độ lượng, bao dung với mọi người. Tôi rất thích sự phát hiện ấy của Romanh Rolăng!

* Nhiều bạn đọc,đặc biệt là các bạn đọc trẻ, đã nói với tôi đọc đến trang cuối cuốn Cơn giông của anh họ muốn òa khóc. Không phải khóc vì xót thương số phận chìm nổi của các nhân vật đâu. Họ khóc vì giữa cuộc sống cái ác hình như đang được tháo cũi sổ lồng như hiện nay, tại sao tấm lòng nhà văn vẫn ấm áp, tin yêu đến thế để mà còn nhận ra, còn rung động và cổ súy cho lòng nhân ái, điều thiện căn?

- Xin cám ơn những bạn đọc nào đó đã dành sự ưu ái cho tôi. Không phải chỉ riêng tôi mà hầu như tất cả anh em cầm bút thuộc thế hệ tôi ngay từ khi dấn thân vào con đường cách mạng đã học được bài học đầu tiên - quần chúng lao động nghèo khổ không chỉ là cội nguồn của sức mạnh, của sức chịu đựng, hy sinh, mà còn là gốc rễ của đạo đức, của lẽ phải và lòng bao dung, nhân ái. Xưa cũng thế mà nay cũng thế. Người cầm bút làm sao trượt xa khỏi đường rây đó được?

* Ấy vậy mà đã thấy xuất hiện những ý kiến hạ thấp giá trị của những cuốn tiểu thuyết thời chống Pháp, chống Mỹ. Lại cũng đã thấy đây đó một kiểu viết nhân vật hay khoe khoang nội ngọai của mình là những ông thông bà phán... Khi miêu tả chiến tranh thì nhân vật biện bạch chưa hề cầm súng hạ một địch thủ nào hoặc đã mấy lần ngấm ngầm thả tù binh của đối phương… Có người đã gọi đó là thứ “văn chương sám hối”.

- Có gì sai đâu mà phải sám hối! Trong chiến tranh chỉ có hậu phương và tiền tuyến; Ta và Địch, một nhiệm vụ duy nhất là đánh địch. Văn chương thời ấy có đơn giản một chút, “kêu gọi”một chút cũng là chuyện thường tình. Ngày nay, cuộc sống và tâm lý con người bộc lộ ra đa chiều, phức tạp hơn,lẽ dĩ nhiên nhà văn có thêm vũ đài để tử thí hơn lại cũng là chuyện thường tình. Tôi viết được những cuốn sách như ngày hôm nay vì tôi đã đọc Con trâu của Nguyễn Văn Bổng, Xung kích của Nguyễn Đình Thi... sau này đọc tiểu thuyết của Nguyễn Thi, Phan Tứ, Anh Đức... Xét xa hơn nữa, còn là vì tôi đã đọc Lan Khai, Khái Hưng, Nhất Linh...; đọc Xuân Diệu, Huy Cận, Chế Lan Viên thời Thơ Mới.

* Trở lại với tiểu thuyết Cơn giông, có thể nói như thế này: Chất trữ tình, lời kêu gọi hãy hướng tới vẻ đẹp của tâm hồn, của cuộc đời thấm đẫm từng trang. Mà cũng có thể coi Cơn giông là một bài thơ dài bằng văn xuôi. Rất nhiều chủ đề. Rất nhiều điều muốn nói, ngập ngừng định nói mà bỗng như nghẹn lời...

Mà này nhà văn ơi, nẫy giờ gương mặt và nụ cười của nhạc sĩ Từ Huy bỗng nhiên cứ ám ảnh tôi. Bởi chính lời ca trong một bài hát của ông bạn mệnh yểu ấy lại khiến tôi hiểu ra cảm hứng của anh; cả cơn nhập đồng anh không tài nào cưỡng nổi khi viết Cơn giông. Đây nhé: “Thuyền anh đó em cứ cuốn đi, cứ cuốn đi...Thuyền anh đó con sóng cứ xô. Thuyền anh đó cứ mãi nhấp nhô. Giữa biển khơi không bờ không bến...”

Anh Bằng ơi! Anh may mắn lắm vì đã có cô Thùy đợi anh ở khu ruộng nuôi tôm rồi!

Bài viết liên quan

Xem thêm

Lê Văn Nghĩa trong cõi nhớ Sài Gòn

Hai cuốn truyện trào phúng về điệp viên Không Không Thấy – một nhân vật hấp dẫn của Lê Văn Nghĩa – vừa rời bàn biên tập để đưa tới nhà in. Một luận văn thạc sĩ nghiên cứu về tác phẩm của anh cũng đang triển khai. Vậy mà Lê Văn Nghĩa không chờ được, đã vội ra đi…

Xem thêm

Đọc Đường đến Cây cô đơn

“Cây nào đứng thẳng cũng đều là Cây cô đơn”.

Xem thêm

Sài Gòn ơi! Đau đáu một nỗi niềm

Rất nhiều “mĩ từ” dành cho Sài Gòn trong những ngày nơi đây trở thành tâm dịch Covid-19: “Sài Gòn đau”, “Sài Gòn bệnh”… riêng tôi lại cảm nhận một nỗi niềm lo lắng không yên, bởi nơi đó tôi có nhiều người thân thương ruột thịt, nhiều bạn bè và cả những người tôi không quen nhưng cảm nhận về sự thân thiện và cởi mở của “người Sài Gòn” đã khiến lòng mình đau đáu… Sáng nay, vẫn những con số, hôm qua và những ngày trước vẫn những con số, những hình ảnh, những khu phố giăng dây… Em tôi nói, em đã phải đi xét nghiệm đến mấy lần mỗi khi nơi em ở có người nhiễm bệnh Covid-19. Bất chợt bắt gặp bài thơ “Gửi Sài Gòn” của nhà thơ Từ Kế Tường, tôi như bắt gặp sự đồng cảm, nỗi niềm.

Xem thêm

Ðạo thơ hay dụng điển?

Lâu nay, “đạo” văn “đạo” thơ vẫn là một câu chuyện dài bất tận không có hồi kết. Những câu hỏi luôn được đặt ra là: Thế nào là “đạo” (văn, thơ)? Ðâu là giới hạn của việc sử dụng sáng tạo những thành quả của ng

Xem thêm

Văn chương: Ðạo và không đạo?

Những bức tường như số phận chúng ta, bài thơ sáng tác năm 2019 của Thanh Thảo (Viết và Đọc mùa Đông 2020), với lời đề từ bằng câu thơ của Nguyễn Thụy Kha Nhìn tường nhà chúng ta từng ở lở lói. Buồn lạ. Thi sĩ cảm hứng từ câu thơ của người khác, tạo ra một không khí những bức tường hữu hình và vô hình của đời mình, riêng mình. Bức tường thời gian, và giới hạn…

Xem thêm

Nhà thơ và thi hứng sáng tạo

Nói đến thơ ca, người đọc nghĩ ngay đến tư tưởng tiềm ẩn, thi pháp vừa trực giác,

Xem thêm

Huệ Triệu và Đoản khúc trao mùa

Huệ Triệu qua tập thơ này mới mẻ và góc cạnh hơn; mềm mại, nữ tính mà mạnh mẽ và sâu lắng

Xem thêm

Trương Nam Hương - câu thơ trong trẻo nỗi buồn

Nhiều lần tôi có ý định viết về anh, nhưng một phần vì chưa đọc anh đầy đủ, phần nữa là anh em quen biết đã lâu, để viết về nhau không dễ.

Xem thêm

Nhà văn Sơn Tùng: “Ðạo là gốc của văn”

Nhà văn Sơn Tùng sinh ra trong một gia đình có truyền thống nho học và cách mạng.

Xem thêm

Những quả thơ của Ngọc Lê Ninh

Sở dĩ tôi đặt tên bài viết là Những quả thơ của Ngọc Lê Ninh, vì tôi và nhiều người thích bài Quả thơ

Xem thêm

Lê Quang Trang và những trang viết về lý luận phê bình

Sau khi học xong khoa Văn đại học Tổng hợp Hà Nội và dự một lớp viết văn do nhà văn Nguyên Hồng làm Giám đốc, Lê Quang Trang và các bạn cùng đi vượt Trường Sơn vào chiến khu Nam bộ, công tác ở Ban tuyên huấn Trung ương cục Miền Nam. Ấy thế mà đã qua 50 năm...

Xem thêm

Nhà thơ Tôn Nữ Thu Thủy: Giữ lại một ngày ta như lá

Cốt cách đằm thắm của một người phụ nữ Huế thể hiện trong thơ Tôn Nữ Thu Thủy chủ yếu tập trung vào sự chan hòa với thiên nhiên.

Xem thêm

Người lạc giữa “vòng tròn số phận”

Mỗi câu thơ viết ra là để tự ru mình, ru người. Nhưng suy cho cùng cũng là một cách mượn lời ru… để thức.

Xem thêm

Có một nguồn thi hứng về văn hóa Óc Eo trong thơ Đồng bằng Sông Cửu Long

(Vanchuongthanhphohochiminh.vn) – 1. Văn hóa Óc Eo là di sản văn hóa vô giá góp phần minh chứng cho quá trình khai phá, mở mang, phát triển vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có từ ngàn xưa. Nó chứa đựng những giá trị lớn cả về vật chất lẫn tinh thần trong đời sống của dân tộc Việt Nam nói chung và cư dân ở ĐBSCL nói riêng. Vì thế, từ sau năm 1975 đến nay đã có nhiều cuộc Hội thảo khoa học, nhiều công trình khảo cứu về nền văn hóa rực rỡ này, để trên cơ sở đó làm rõ những điều bí mật bị chìm lấp qua hàng ngàn năm lịch sử; đồng thời, góp phần khẳng định, tôn vinh và gìn giữ những gì cao quý mà các bậc tiền nhân đã làm nên. Trong bối cảnh đó, nhiều nhà thơ ở ĐBSCL, nhất là những nhà thơ ở An Giang đã có những vần thơ xúc động giãi bày tâm tình và tự hào về cái đẹp của văn hóa Óc Eo còn lưu giữ được nơi đây.

Xem thêm

Tình khúc phương Nam - Một bài thơ gợi nhiều cảm xúc

TÌNH KHÚC PHƯƠNG NAM – MỘT BÀI THƠ GỢI NHIỀU CẢM XÚCNhư là có duyên với nhà thơ Vũ Thanh Hoa vậy, trong số nhiều bài thơ của nhiều nhà thơ gửi dự thi trên trang vanchuongthanhphohochiminh.vn, tôi dừng lại ở bài thơ “Tình khúc phương Nam” của chị. Có phải vì tứ thơ? Có phải vì hình tượng thơ?

Xem thêm

Vũ Hồng ngân lên Đoản khúc số 8

(Vanchuongthanhphohochiminh.vn) – Mấy năm trước, nhà văn Vũ Hồng ra mắt tập thơ với tựa đề mang ý tưởng rất lạ và thú vị, dễ gây sự tò mò cho bạn đọc: Đoản khúc số 8. Lại còn chọn khổ tập thơ 19x19cm, khá ngộ nghĩnh. Suy cho cùng đây thường là cái tạng của người nghệ sĩ đa tài khi đặt tựa dù là truyện ngắn hay thơ. Bởi “Nghệ thuật là không lặp lại chính mình và không lặp lại của người khác”. Ai đó đã từng nói như thế.

Xem thêm

Từ một khúc đồng dao

Kao Sơn viết Khúc đồng dao lấm láp năm 1976, trong gần một tháng tham gia trại viết của Hội Văn nghệ Hà Nam Ninh.

Xem thêm

Bài thơ “Một nửa bông hồng”... và những trăn trở nhân sinh

Một nửa bông hồng mắc ở dây thép gaitàn tích chiến tranh để lại

Xem thêm

Câu chữ vời vợi thanh âm

“Búp bê áo rách”, tựa truyện ngắn này của nhà thơ, nhà báo Bùi Phan Thảo khơi gợi tôi cảm giác tò mò lạ lạ, một bàng bạc buồn bảng lảng trắng mây bay.

Xem thêm

Phạm Trung Tín và đường chân trời

Người ta thường nói “Thơ là người” với nhà thơ Phạm Trung Tín thì đúng vậy.

Xem thêm

BTV	Số điện thoại	Email
Bùi Anh Tấn	-	Channhu6@yahoo.com
Nguyên Hùng	0903942290	khoa7073@gmail.com
Phùng Hiệu	0905919293	phunghieunhabao@gmail.com
Trầm Hương	-	nhavantramhuong@gmail.com
Bùi Phan Thảo	-	buiphanthaonld@gmail.com
Lê Thiếu Nhơn	-	Lethieunhon01@gmail.com
Phan Trung Thành	-	trungthanh1973@yahoo.com
Huệ Triệu	-	hue.longchausa@gmail.com
Phương Huyền	-	Phuonghuyen99.9@gmail.com