TIN TỨC

Trong tấm gương thể loại

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng:
mail facebook google pos stwis
509 lượt xem

BÙI VIỆT THẮNG
(Nhìn lại những cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ gần đây)

Nhà văn Khuất Quang Thụy, Tổng Biên tập báo Văn nghệ (trái) cùng nhà văn Nguyễn Trí Huân, nguyên Tổng Biên tập báo Văn nghệ (phải) trao giải Nhất Cuộc thi Truyện ngắn báo Văn nghệ 2015-2017 cho Nhà Văn Nguyễn Trường

 

NHỮNG CUỘC THI TRUYỆN NGẮN BÁO VĂN NGHỆ GẦN ĐÂY

Cuộc thi truyện ngắn 2011-2013

Trong khoảng thời gian 2 năm, Ban tổ chức đã nhận được 2.200 tác phẩm dự thi, đã chọn đăng 315 truyện trên Văn nghệ và Văn nghệ Trẻ. Kết quả: 1 giải Nhất, 3 giải Nhì, 6 giải Ba, 8 giải khuyến khích (trong tổng số 18 giải  được trao, có 5 giải thuộc về tác giả nữ: Thu Trân, Chu Thị Minh Huệ, Chu Thùy Anh, Vũ Thị Thanh Huyền và Phạm Thanh Thúy - 2 “nhân vật” được coi là tên tuổi mới, số 4 và 5 là sinh viên khoa Viết văn - Báo chí, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội). Giải Nhất thuộc về tác giả Lê Thanh Kỳ với chùm 3 truyện Bạn khách, Sợi dây, Mồng chín tháng Tám (truyện cuối được dư luận đánh giá là “đỉnh” của cuộc thi); Giải Nhì (03) của Thu Trân, Nguyễn Đức Lợi, Vũ Thanh Huyền; giải Ba (06) của Chu Thị Minh Huệ, Nguyễn Tiến Bình, Văn Chinh, Chu Thùy Anh, Phùng Hy, Nguyễn Đăng An và giải Khuyến khích (08) thuộc về Uông Triều, Phạm Thanh Thúy, Phan Đình Minh, Nam Ninh, Nhụy Nguyên, Dương Đức Khánh, Lê Hoài Nam và Chu Văn Nghiêm.

Lê Thanh Kỳ là một phát hiện của cuộc thi này. Anh vốn xuất thân là công nhân nhà máy cơ khí Hà Nam. Truyện Mồng chín tháng Tám, nương theo nhan đề tưởng như viết về đề tài truyền thống cách mạng, được bạn đọc ưa thích vì giàu chất sống, vì quan tâm chu đáo, tường tận đến nhân vật người lao động (vốn thưa thớt, nếu không nói là mờ nhạt trong tác phẩm nghệ thuật nói chung hiện nay) trong mọi cảnh ngộ, nỗi niềm của họ. Bút pháp của Lê Thanh Kỳ gây ấn tượng vì cách viết “đam mê đến từng chi tiết”. Cũng trong cuộc thi này, Chu Thị Minh Huệ (giải Ba với truyện Hồng trần) khiến không ít người để tâm theo sát đường đi nước bước sau này của tác giả, và yên tâm hoàn toàn vì đặt kỳ vọng vào một cây bút nữ (thế hệ 8X) khi xuất bản Bông dẻ đẫm sương (tập truyện ngắn, 2013). Gần nhất, Chu Thị Minh Huệ trình làng tập truyện ngắn Mười hai tầng trời (NXB Phụ nữ). Ai có điều kiện đọc sát cây bút nữ viết truyện ngắn ở miền biên ải Hà Giang này, sẽ thấy cái duyên văn vẫn lấp loáng, ẩn hiện trên từng trang sách. Sau mỗi giải thưởng, vẫn cứ tích lũy (nạp năng lượng) đi tiếp được như Chu Thị Minh Huệ, thiết nghĩ, không phải ai cũng bền tâm  dồn chí theo đuổi, đôi khi như là nghiệp hơn nghề. Cuộc thi này, Phan Đình Minh xếp ngôi hạng Khuyến khích. Tinh thần cầu thị (và có cả ít nhiều tự ái) đã khuyếch đại tinh thần người viết. Anh âm thầm và kiên trì cho cuộc “vượt vũ môn” tiếp theo. Một vài dẫn chứng chúng tôi “lẩy” ra từ cuộc thi cho thấy, ai đã đi trên con đường thiên lý văn chương cũng đều thấu suốt rằng: nếu có vinh quang thì cũng đầy gian nan và cay đắng.
 

Cuộc thi truyện ngắn 2015-2017

Cũng như cuộc thi trước, khoảng hạn thời gian 2 năm vừa đủ hiện thực hóa cái gọi là “văn chương là một cuộc gọi đàn”. Tổng số tác phẩm gửi dự thi 3.300, đăng báo 493 truyện của hơn 100 tác giả. Kết quả: 1 giải Nhất, 2 giải Nhì, 4 giải Ba và 6 giải khuyến khích. Trong tổng số 13 giải có ba cây bút nữ Vũ Thiên Kiều (giải Ba), Nguyễn Thu Hằng, Dương Giao Linh (giải Khuyến khích); Lê Quang Trạng mặc dù chỉ được giải “nhỏ” (Khuyến khích) nhưng người đọc lại đặt kỳ vọng nhiều vào cây bút trẻ thế hệ 9X. Sau này, trên những tờ báo có chữ “Văn” đứng đầu (Văn nghệ, Văn nghệ Quân đội, Văn nghệ Công an) anh trình làng nhiều truyện ngắn được dư luận đánh giá tốt. Những ngôi vị cao (Nhất/ Nhì) đều thuộc về những cây bút có thâm niên tay nghề như Nguyễn Trường, Phan Đình Minh, Lê Vạn Quỳnh. Thực tế sinh động đó cho chúng ta tri nhận về xu hướng phong cách cổ điển có tính ổn định và bền vững không chỉ trong lối sống mà cả trong sáng tạo nghệ thuật. Trong cuộc thi này dường như vắng bóng “hơi thở” và “khí sắc” của các trào lưu tân kỳ được nhập cảng (như Hậu hiện đại, Phân tâm học, Sinh thái học,...). Theo chúng tôi là điều đáng mừng hơn đáng tiếc, như ai đó nói.

Giải Nhất thuộc về nhà văn Nguyễn Trường với chùm truyện Vương quốc mộng mơ, Quà tặng tương lai, Mùa thanh long. Truyện ngắn của Nguyễn Trường vượt khung khổ quan niệm truyền thống thể loại, ít dừng lại khai thác, thể hiện những moment (khoảnh khắc), mà hướng tới những chu trình đời sống (kiếp người), nên cấu trúc có vẻ như lấn sang truyện vừa. Thoáng đãng nhưng vẫn gọn gàng, cô đọng, tinh chất. Truyện của Nguyễn Trường thường mạnh về cấu tứ (rõ nhất trong Vương quốc mộng mơ). Có vẻ như nhà văn cứ “lối cũ ta về” (nghiêng theo phong cách và bút pháp cổ điển) trong cách viết. Gần đây anh xuất hiện trên báo Văn nghệ với những truyện có khí vị và dư âm của giải Nhất như Di cảo của cha. Phát huy tinh thần giải thưởng, năm 2019 tác giả đã in tập truyện ngắn Khai khẩu. Như vậy nếu giải thưởng tạo đà cho sự viết bền bỉ của nhà văn thì thực sự xứng đáng với niềm tin cậy của bạn đọc. Các giải khác, trong cuộc thi này, đều thuộc về những cây bút đã đứng tuổi, đã trải trường văn trận bút; ít tác giả trẻ và nữ lọt vào “top ten”. Cũng là chuyện bình thường vì văn chương cũng là một “sinh thể”, thăng trầm theo thời gian, mùa màng chữ nghĩa bội thu hay lép cũng không có gì bất ngờ. Ở đây cần cổ vũ cho nhà văn Phan Đình Minh, tuy không chiếm vị trí “khôi nguyên” trong cuộc thi này (chỉ nhận Giải Nhì với chùm truyện Giữ nhà, Bệnh tự miễn), nhưng anh chứng tỏ sức bền ngòi bút của mình, bằng chứng mới nhất là tập truyện ngắn có tựa Gió Trương Chi, một cuốn sách, theo chúng tôi, có năng lượng chữ để đứng vững qua sự thử thách của thời gian. Phan Đình Minh, như người ta nói, đang là một “thương hiệu” truyện ngắn trên văn đàn, cây bút có duyên với các giải thưởng văn chương, đặc biệt truyện ngắn.
 

ĐƯỜNG ĐI NƯỚC BƯỚC CỦA THỂ LOẠI

 Nếu nói văn xuôi là “mặt tiền” của văn chương đổi mới (từ 1986), thì truyện ngắn, có thể nói không quá, là “mặt tiền của mặt tiền”. Truyện ngắn hiện đại/ đương đại Việt Nam nếu tổ chức dịch thuật và quảng bá tốt ra thế giới thì cũng không đến nỗi thua em kém chị. Nhiệm kỳ X (2020-2025) BCH Hội Nhà văn Việt Nam đã quyết định không tổ chức thi tiểu thuyết (trước đó từ 1998-2019 đã tổ chức 5 cuộc thi, Ban tổ chức đã nhận được khoảng 1.000 tác phẩm ở dạng bản thảo hoặc đã in với tỷ lệ 3/7). Hội Nhà văn Việt Nam đang dồn sức cho đề án dài hơi về “Văn trẻ”, cho mục tiêu chiến lược “Nobel văn chương”. Không có gì là không đúng. Nhưng “lơ là” với thể loại tiểu thuyết vốn được xem là “cỗ máy cái”, là “chân tủy” của một nền văn chương thì e rằng cũng phiến diện trong định hướng phát triển bền vững. Hiện ta có hơn 800 đơn vị báo chí, đấy là mảnh đất màu mỡ để truyện ngắn triển nở.

 Người viết trẻ/mới là nguồn lực mạnh mẽ thúc đẩy văn chương/ truyện ngắn phát triển. Hiện thế hệ f plus (7X, 8X, 9X) đang chiếm lĩnh vị trí văn đàn, nhất là sáng tác truyện ngắn. Đặc biệt các cây bút nữ đang tạo dấu ấn về một “nền văn chương mang gương mặt nữ”. Theo quan sát của chúng tôi, có khoảng 40 cây bút nữ thuộc thế hệ  f plus đang phủ sóng các báo chí, sách bằng truyện ngắn. Sinh thời, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp đã từng viết về “thời của tiểu thuyết”, nay có thể nói “thời của truyện ngắn” chăng (!?).

Truyện ngắn, trong bản chất thể loại của nó, phù hợp với cơ chế đọc mới trong thời đại cạnh tranh với văn hóa nghe nhìn, phù hợp với quỹ thời gian tự do ngày càng eo hẹp của con người thời đại - hiện sinh, sống gấp. Hơn thế, truyện ngắn cùng với thơ, có thể coi là “đặc sản” của văn chương Việt từ truyền thống đến hiện đại. Nó dung hợp với quan điểm thẩm mỹ về cái đẹp có tính chất “vừa khoảng” - cái vừa phải, xinh xắn (từ dùng của nhà nghiên cứu văn hóa Trần Đình Hượu trong công trình Đến hiện đại từ truyền thống, 1996).

Vẫn biết các cuộc thi, các giải thưởng không tuyệt đối tạo nên các giá trị văn chương vĩnh hằng. Nhưng ở một phương diện nào đó, nó là cú hích, là bước tạo đà, kích thích nhiệt hứng sáng tác của nhà văn, mời gọi người đọc, cổ súy sự tham gia tích cực của nghệ thuật ngôn từ vào công cuộc chấn hưng cái Đẹp.

Nguồn Văn nghệ số 1/2023

Bài viết liên quan

Xem thêm
Nhà thơ Ngọc Khương vẫn giữ được một tâm hồn thơ trong trẻo
Nhà thơ Ngọc Khương sinh năm 1949 tại Quảng Bình. Mảnh đất Quảng Bình đã góp cho nền văn chương Việt Nam hiện đại nhiều tên tuổi như Lưu Trọng Lư, Xuân Hoàng, Lâm Thị Mỹ Dạ, Lê Xuân Đố, Hải Kỳ, Ngô Minh, Hoàng Vũ Thuật, Trần Quang Đạo…
Xem thêm
Hoàng Lan - Truyện ngắn Trần Thế Tuyển
Không nói chuyện không thể biết chị là người Việt. Mỗi sáng, tôi mở cửa mang rác ra vệ đường, nơi có thùng rác công cộng đều gặp chị. Là hàng xóm, nhà chị sát vách nhà con gái chúng tôi, nên tôi thấy chị cũng thường xuyên đổ rác.
Xem thêm
Mặn nồng một chút tình thơ với nhà giáo Phạm Như Vân
Rời chiến trường / Thầy về hậu phương/ với những vết thương đau nhức trên mình/ và một bên chân đứt lìa gửi lại/
Xem thêm
Trắng tay mình những cánh ngọc lan tang
Bài đăng Tạp chí Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh
Xem thêm
Nguyễn Tấn On với tập Tiết tấu thơ
Nhận được tập sách Tiết tấu thơ của Nguyễn Tấn On gửi tặng vào một chiều cuối thu đã muộn, tôi vội mở ra và tìm đọc ngay bài thơ cùng tên. Tên tập thơ và những câu thơ trong bài thơ cùng tên với thi tập Tiết tấu thơ đã tạo cho tôi ấn tượng. Ở đó, hiển hiện tâm thế, tấm lòng, sự chân thành của một người yêu thơ và sống trọn vẹn cho thơ.
Xem thêm
Những vần thơ nẩy mầm đơm hoa theo dấu chân nhà thơ khoát áo lính
     Tôi cầm trong tay tập thơ “Quang Chuyền thơ và đời” điện thoại hỏi anh: “Đây có phải là tuyển tập thơ không anh”? Anh cười: “Cũng là gom các bài thơ viết cả đời lại thành một tập, vì mình nay cũng đã tới ngưỡng tuổi 80 rồi”. Cắm cúi đọc hết tập thơ,tôi mới hiểu ra đây gần như là tập nhật ký bằng thơ của nhà thơ Quang Chuyền.
Xem thêm
Trình Quang Phú - tầm nhìn trong kí sự
Nguồn: Tạp chí Văn nghệ quân đội
Xem thêm
Êm ả một nỗi buồn của Lê Hoàng Anh
Rút từ tập thơ “Hạt Thời Gian” của Lê Hoàng Anh
Xem thêm
Cảm nhận về tập phê bình văn học “Đi tìm hương sắc văn chương” của Nguyễn Thanh
“Hương là mùi thơm, sắc là vẻ đẹp”. “Đi tìm hương sắc văn chương” * chính là thấu cảm sự thanh cao (hương) và trác tuyệt (sắc) của văn chương. Điều gì làm cho đời người thêm phong phú, điều ấy chính là cái Đẹp. Nước ta tự hào là “Văn hiến chi bang” với một nền văn học thơm hương đậm sắc. Cái hương sắc ấy trường tồn trong nhiều thư tịch, gởi tấm lòng người viết để lại muôn đời. Nếu người xưa quan niệm trong sách có người ngọc (Thư trung hữu nữ nhan như ngọc), thì ngày nay Nguyễn Thanh lại tìm thấy “hương sắc” trong văn chương ! Gẫm lại, người đẹp cũng chính là hương sắc (Quốc sắc thiên hương).
Xem thêm
Lưu Quang Vũ- Để gió và tình yêu thổi mãi
Lưu Quang Vũ (1948-1988) là một nghệ sĩ tài năng trên nhiều lĩnh vực: thơ, văn, kịch, họa... ông được đánh giá là nhà viết kịch xuất sắc nhất của nền kịch Việt Nam hiên đại, bên cạnh đó ở lĩnh vực thơ ông cũng có những đóng góp giá trị.
Xem thêm
Hoàng Phủ Ngọc Tường – Người hái nỗi buồn trong cõi phù vân
Không phải ngẫu nhiên trong Tuyển tập Hoàng Phủ Ngọc Tường, tập 4 – Thơ (Nxb. Trẻ ấn hành, 2002), trong lời mở đầu ông đã xác quyết: “Mỗi người chỉ thực là chính mình trong căn nhà của nó. Thơ cũng vậy. Thơ cần phải trở về căn – nhà - ở - đời của nó là nỗi buồn. Một quyền của thi sĩ là quyền được buồn”. (1)
Xem thêm
Lưu Quang Vũ từng say đắm 3 Nàng Thơ
Công chúng ngưỡng mộ nhà viết kịch Lưu Quang Vũ (1948-1988) không chỉ bởi những vở diễn “Tôi và chúng ta”, “Hồn Trương Ba da hàng thịt”, “Tin ở hoa hồng”, “Lời thề thứ 9”, “Hoa cúc xanh trên đầm lầy”, “Lời nói dối cuối cùng”... có sức rung động mạnh mẽ, mà còn bởi trái tim đa cảm mà ông thổ lộ trong thơ “đã có lần tôi muốn nguôi yên/ khép cánh cửa lòng mình cho gió lặng/ nhưng vô ích làm sao quên được/ những yêu thương khao khát của đời tôi”.
Xem thêm
Quang Chuyền: Sáng một tấm lòng lành
Với nhà thơ Quang Chuyền, đã có rất nhiều báo, đài dựng chân dung, phỏng vấn, viết về ông và thơ của ông. Những trình bày của tôi hôm nay, chỉ là góp thêm một góc nhìn về một đời người, một đời thơ khá đồ sộ, một sự nghiệp thơ vững vàng, đáng ngưỡng mộ.
Xem thêm
Hồi ức chân thực của một người lính thời chống Mỹ cứu nước
Nhân đọc tập Ký - Tản văn Tìm dấu chân xưa của Trần Ngọc Phượng, Nxb Hội Nhà văn
Xem thêm
Tĩnh vật - Thơ
Bài đăng Văn nghệ số 33/2023
Xem thêm
Người suốt đời nhập cuộc thơ
Quang Chuyền ở Hội Văn Nghệ Việt Bắc ba năm, năm 1968 chích máu viết đơn xin đi bộ đội, ở binh chủng Thông tin cho tới ngày nghỉ hưu.
Xem thêm
Nguyễn Bính Hồng Cầu - Thức với miền xưa
Bài viết về tập thơ “Thức với miền xưa”, NXB Hội Nhà văn
Xem thêm