TIN TỨC

Khuất Bình Nguyên: “Hoa nở muộn” trên cánh đồng văn chương

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng:
mail facebook google pos stwis
301 lượt xem

GS HUỲNH NHƯ PHƯƠNG

Đối với chúng tôi, điều bất ngờ nhất là sự quan tâm và theo dõi của Khuất Bình Nguyên đối với thơ miền Nam trong thời chiến…

Được đào tạo căn bản về văn học và luật học, Khuất Bình Nguyên dành phần lớn cuộc đời cho công tác tư pháp, nhưng vẫn không lìa xa được văn chương chữ nghĩa.

Từ khi về hưu, ông chuyên tâm cho văn học và xuất hiện như một thi sĩ tiềm ẩn lâu năm với năm tập thơ riêng (Người lữ hành thời gian, Nơi thời gian trở về, Cành tục ngữ hóa đá, Bỏ quên trong rừng thu, Hoa hoàng đàn nở muộn) và hai tập in chung (Bảy con đường của số phận, Mùa thu lứa đôi) được xuất bản chỉ trong vòng bốn năm.

Tự ví mình như một bông hoa nở muộn trên cánh đồng văn chương muốn bung hết sắc màu cho trời đất, Khuất Bình Nguyên không dừng lại ở lãnh vực sáng tác. Hơn mười năm qua, ông vừa làm thơ, vừa suy nghĩ về văn chương, phân tích những thế giới nghệ thuật mà ông tâm đắc và phác vẽ chân dung những cá tính sáng tạo mà ông yêu mến. Ông không nhìn ngắm và luận bàn như một nhà khoa học khách quan mà như một người nghệ sĩ đồng cảm, sẻ chia với lao động nghệ thuật của những đời văn.


Các tác phẩm của Khuất Bình Nguyên.

Cần mẫn làm việc, Khuất Bình Nguyên hoàn thành bộ sách ba tập, tổng cộng 800 trang khổ lớn, gồm: Giọt nước trong lá sen (2016, Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam), Giấu vàng trong gió thu (2019, Giải A của Hội đồng Lý luận Phê bình Văn học Nghệ thuật Trung ương), Giọt nước thầm giữa những thời đại thi ca (2023), được gọi chung trong một tiêu đề phụ là Chân dung văn học - Đàm luận văn chương.

Đọc hết ba tập sách của Khuất Bình Nguyên, có thể thấy tác giả như bị cuốn hút đến gần như ngây ngất trên cánh đồng văn chương màu mỡ của dân tộc, từ cổ điển đến đương đại. Ông nghĩ lại và nghĩ tiếp về thơ Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Tú Xương, Tản Đà; đào sâu hơn những ẩn nghĩa trong thơ Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, Nguyễn Bính, Bích Khê - những giá trị nghệ thuật tưởng chừng đã ổn định trong đánh giá. Tấm lòng của ông bộc lộ rõ khi ngòi bút liên tài đã tiếp cận những đời thơ lận đận của Phùng Quán, Hoàng Cầm, Quang Dũng, Văn Cao, Phùng Cung, Việt Phương.

Đối với chúng tôi, điều bất ngờ nhất là sự quan tâm và theo dõi của Khuất Bình Nguyên đối với thơ miền Nam trong thời chiến. Bản lĩnh của một ngòi bút lịch duyệt khiến ông không ngần ngại bàn đến thế giới thơ từng xa xôi cách trở của Vũ Hoàng Chương, Thanh Tâm Tuyền, Tô Thùy Yên, Bùi Giáng, Trần Vàng Sao trong khía cạnh nghệ thuật độc đáo nhất. 

Cùng là đồng môn nhưng cách nhau bảy khóa, Khuất Bình Nguyên và chúng tôi đều đã từng theo học những giờ giảng về văn học miền Nam của Thầy Hồ Tấn Trai tức Phạm Văn Sỹ. 

Nhớ lại những câu thơ Thanh Tâm Tuyền mà thầy Trai đọc trong lớp, nhớ đến hình ảnh Đà Lạt mà nhà thơ và nhà giáo này đặt chân đến trong khoảng cách một thập niên, Khuất Bình Nguyên viết: "Thế hệ thầy Trai và Thanh Tâm Tuyền đến lúc cuối đoạn đường đời vẫn chưa thể gặp nhau. Cuộc đời của họ đã vỡ vào chuông giáo đường để chỉ còn lại tiếng ngân nga của ân tình và thức tỉnh".

Có lẽ do khoảng cách địa lý và thời gian nên Khuất Bình Nguyên chưa nắm đầy đủ thông tin về mảng văn học này. Ông dùng hình ảnh thật thích hợp: thơ Nguyên Sa là "những vũ điệu của tình yêu". Nhưng nếu ông đọc được bản thảo tập thơ Những năm sáu mươi (bị chính quyền miền Nam kiểm duyệt, không cho xuất bản) và những bài thơ của Nguyên Sa trên các tạp chí Đất Nước, Trình Bầy, thì ông sẽ thấy rằng Nguyên Sa không hoàn toàn xa lạ với tinh thần "dấn thân" của chủ nghĩa hiện sinh.

Viết về những tác giả cùng thời hay cùng thế hệ, ngòi bút Khuất Bình Nguyên càng tự tin hơn, nhờ sự từng trải trong cảnh sống mà ông chan hòa. Những bài viết của ông thu hút sự chú ý trước hết nhờ những nhan đề vừa đầy chất thơ, vừa gợi mở được chân dung của các tác giả: "Tiếng đập cửa của số phận" (viết về Bằng Việt); "Người của một thời, thơ của muôn đời" (viết về Phạm Tiến Duật), "Tôi ấy mà, một gốc rạ bơ vơ" (viết về Hữu Thỉnh), "Rút tơ ra trải đường đi riêng mình" (viết về Nguyễn Đức Mậu), "Người lính mang thông điệp đoàn viên" (viết về Nguyễn Trí Huân), "Người lặng lẽ ở số 9 Nguyễn Đình Chiểu" (viết về Ngô Thế Oanh), "Người suốt đời vác cây thánh giá tuổi thơ" (viết về Trần Đăng Khoa), "Sự mất ngủ của thi ca" (viết về Nguyễn Quang Thiều), "Nỗi sợ hãi trước chân trời" (viết về Trương Đăng Dung)… Đôi khi ông không giấu giếm sự "thiên ái" như đã viết đến ba bài về Nguyễn Huy Thiệp.

Cũng như làm thơ, đối với Khuất Bình Nguyên, viết tiểu luận phê bình pha chất tùy bút bao giờ cũng là một cuộc viết nghiêm trang. Ông không đóng khung tác phẩm trong giới hạn của văn bản. Ông kéo nó lại gần với cuộc đời, với tâm tình người viết và tâm trạng người đọc. Ông đi tìm lại những dấu tích của Nguyên Hồng, Bích Khê, Quang Dũng, Trần Vũ Mai, Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh… Chúng tôi đã từng được ông đưa đến phố Lãn Ông thắp hương tưởng niệm Vũ Đình Văn và ôn lại chuyện cũ với gia đình nhà thơ; ngồi cùng ông và những bạn văn một sáng thu hồ Tây để ngắm nhìn ngôi-nhà-cây-liễu xưa của Thạch Lam bên hồ Ao Vả ở đầu làng Yên Phụ.

Gần đây ngòi bút Khuất Bình Nguyên có xu hướng viết về những tài năng mới phát hiện trong đời sống văn chương và những bài tổng luận có tính khái quát. Mong ông dành tâm sức và thời gian đầu tư cho một công trình chuyên sâu, dài hơi về tiến trình thơ Việt Nam hiện đại.

Nguồn: Báo Người Lao động

Bài viết liên quan

Xem thêm
Nhớ những nhà văn áo lính đã về miền mây trắng
Nguồn: Văn nghệ quân đội, số tháng 12/2023.
Xem thêm
Lần đầu gặp ông nhạc sỹ Làng lúa làng hoa
Nguồn: Thời báo Văn học & Nghệ thuật
Xem thêm
Duyên văn - duyên đời của một nhà văn
Nguyễn Ngọc Ký quê Hải Thanh, Hải Hậu, Nam Định; bị liệt đôi tay từ năm bốn tuổi, bảy tuổi đi học dùng chân viết; hai lần được Bác Hồ thưởng huy hiệu vì thành tích vượt khó, học giỏi.
Xem thêm
Dì Thanh Hà...
Chuyện về con trai nhà thơ Chế Lan Viên viết bài hát tặng cô giáo.
Xem thêm
Ân sư của vợ tôi
Bài viết của nhà văn Đặng Chương Ngạn về PGS - Nhà giáo ưu tú Chu Xuân Diên
Xem thêm
Nguyễn Hiến Lê - người thầy không đứng lớp của tôi
Nguyễn Hiến Lê (1912-1984), tự Lộc Đình, người làng Phương Khê, phủ Quảng Oai, tỉnh Sơn Tây (nay là huyện Ba Vì, Hà Tây).
Xem thêm
Ông ‘Thiềm Thừ’ Nam Bộ: Trần Kim Trắc
Nhà văn Trần Kim Trắc là một “ca” hết sức đặc biệt. Ông viết rất hay từ những truyện đầu tiên tới những truyện cuối cùng. Văn của ông, mọi người đều ngay lập tức cảm mến và tìm thấy ở đó sự trong sáng, chân thành, sâu sắc. Ông xuất hiện trở lại với truyện ngắn “Ông Thiềm Thừ“, sau đó in thành tập và đoạt giải thưởng Hội Nhà văn năm 1995.
Xem thêm
Nguyễn Thế Khoa, “một đời đam mê, một đời bão tố” & không phải tay vừa!
Bài viết về nhà báo Nguyễn Thế Khoa, TBT tạp Văn hiến Việt Nam.
Xem thêm
Văn Cao - Một lòng vì tổ quốc
Nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhạc sĩ - nhà thơ Văn Cao (15/11/1923 - 15/11/2023)
Xem thêm
Trưng Nữ Vương - Bản hùng ca độc lập dân tộc
Sau khi bộ Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ Vương 02 tập được xuất bản, nhà báo Nguyễn Thị Bích Ngọc đã có trò chuyện với nhà văn Phùtng Văn Khai xoay quanh bộ tiểu thuyết này.
Xem thêm
Lê Thị Kim - Khi tình yêu đến với thi ca và hội họa
Videoclip Lê Thị Kim - Khi tình yêu đến với thi ca và hội họa và chương trình Thi ca điểm hẹn: Lê Thị Kim sâu thẳm tình đầy của VOH.
Xem thêm
Nhà văn Nguyễn Phúc Lộc Thành: Trái tim nóng và cái đầu lạnh
Nhà văn Nguyễn Phúc Lộc Thành vừa ra mắt hai tập thơ lục bát “Đồng sen tàn” và “Mẹ” vào những ngày mùa thu đang độ chín.
Xem thêm
Bảo Ninh viết về chiến tranh là viết về hòa bình
Nhà văn Bảo Ninh tác giả tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh cho biết viết về ký ức thời lính là một cách ông làm hòa nỗi đau quá khứ.
Xem thêm
Tiên ông đi xe đạp
Bài viết về PGS - Nhà giáo ưu tú Chu Xuân Diên
Xem thêm
Lê Thị Kim - Nữ sĩ đa tài
Kỷ niệm 93 năm Ngày Phụ nữ Việt Nam (20/10/1930 - 20/10/2023)
Xem thêm