TIN TỨC

Nguyễn Vũ Quỳnh - Lời quê như sợi dây thiêng…

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng:
mail facebook google pos stwis
1172 lượt xem

NGUYỄN THÁNH NGÃ

Đọc "Ru lại lời quê" của nhà thơ Nguyễn Vũ Quỳnh, chỉ bốn chữ thôi thì "lời quê" đã vô tình chạm vào hai câu kết trong truyện Kiều: "Lời quê chắp nhặt dông dài/ Mua vui cũng được một vài trống canh". Chạm chút thôi! Bởi anh không dám “chắp nhặt dông dài” và không “mua vui” mà suy tư về một thời để nhớ. Vậy lời quê không đơn giản là những gì quê mùa, đơn mộc. Lời quê như là sợi dây thiêng liêng, đã cột chặt quá khứ vào hiện tại, và làm nên nỗi nhớ trong hồn người, bây giờ và mai sau...

Và câu hỏi được đặt ra: Tại sao phải ru lại? Bởi "lời quê" đã mất mát quá nhiều sau thời kỳ kinh tế thị trường. Nguyễn Vũ Quỳnh đã "ru lại" lời quê bằng những áng thơ sâu sắc, mang đậm hồn cốt quê hương. Đó là những dòng lục bát nhuần nhị mà sâu sắc, những câu thơ thất ngôn, ngũ ngôn vv... trọn vẹn và ngọt ngào chảy qua tấm lòng người đón nhận, như dòng suối mát chảy về đồng ruộng đang khao khát vào mùa...

Nhà thơ Nguyễn Vũ Quỳnh là người con của đất xứ Thanh yêu thương, lớn lên gác lại bút nghiên đi vào quân ngũ. Anh đến vượt Trường Sơn những ngày khói lửa bom đạn mà vẫn lạc quan tinh tế về hình ảnh người chiến sỹ mở đường bằng những lời thơ của người lính từ nhà quê đi ra không còn tả hay hơn được nữa:

ĐăcKarông lạnh lắm sốt mùa Đông

Em xuống tắm cả dòng sông nỗi nóng

        (Trường Sơn gửi lại mai sau)

Và:

Tổ quốc ơi tiếng ru hời

Còn vang vọng đến cỗng trời Trường Sơn

Chiến tranh còn chỗ nào hơn

Mà ta vẫn có nụ hôn chiến trường

        (Tiếng thơ trên đèo Phu La nhích)

Cái chất thơ đẹp trong quảng đời trai trẻ mười chin đôi mươi của Nguyễn Vũ Quỳnh viết trong chiến tranh mà ý nhị hào hoa, lạc quan và lãng mạn đến rất thơ có kém cạnh ai đâu. Những năm tháng xa quê lên đường đi chiến đấu, mang theo nỗi nhớ da diết trong lòng. Những dòng thơ chở nặng ân tình ra đời từ đó...

Đi dọc chiều dài thơ anh trong 8 tác phẩm đã được xuất bản thì có đến 6 tác phẩm thơ. Từ "Khúc hát xa quê" in 2006 đến "Ru lại lời quê" in năm 2023, thì cái từ khóa "thôn quê" trong anh càng hiện ra rõ rệt. Đó là một làng quê đẹp đẽ   nơi chôn nhau cắt rốn của thi sỹ giàu chất quê nơi cánh đồng tuổi thơ và dáng mẹ hiền tần tảo nuôi con. Vì thế anh luôn hướng về:

Dẫu đi trăm nẻo đường xa

Thềm xưa vẫn dáng mẹ ta trở về

          (Trở về)

Một sự trở về đầy niềm tin trong lòng, nhờ thế giá trị làng quê Việt được anh thể hiện qua hai câu thơ mang dấu ấn rất riêng:

Quê ơi! Thơm đến thật thà

Quê từ bếp núc mà ra bây giờ...

          (Thương miền quê xa)

Nghe đã da diết trong lòng, nhưng vẫn chưa đủ. Tôi vô cùng cảm khái hai câu kết trong bài "Thương miền quê xa" như sau:

Về quê cộng với người ta

Vẫn là hai đứa thành ra chúng mình

Đó là một đúc kết có hậu và hữu duyên. Chúng mình là tình yêu. Tình yêu lớn lên từ đó rồi rời xa nhau. Lời "ru lại" bây giờ là rủ rê, ân cần tha thiết nhất:

Về nhé em, về đi thôi

Về quê trên đỉnh bồi hồi gặp xưa

          (Về nơi tiếng trống trường ngày xưa)

Vâng, cái tuyệt đỉnh của sự trở về là gặp lại ngày xưa, người xưa. Ngày xưa của chúng mình trong trẻo quá, người xưa của chúng mình thơ ngây, chân thật quá. Nó đánh thức ký ức và an ủi những ai trắc trở trên đường đời. Rồi một hôm bên dấu tích giếng xưa, nhà thơ đã nhớ về:

Bên giếng xanh ngắt khóm trầu

Cây cau đứng đợi cúi đầu soi gương

Khuya về chấp chới chiêm bao

Nụ cười bên giếng lật nhào trời quê

          (Giếng quê)

Ôi, cái cúi đầu mới đẹp làm sao! Một thi ảnh vừa nhà quê, vừa chân thực, vừa thơ mộng đã quyến dụ trái tim thi sĩ. Giếng quê là tấm lòng ngọt ngào của thiếu nữ dành cho mình, bây giờ trở lại giếng không còn nữa, nhưng hình ảnh trầu cau cho người đọc một nỗi buồn man mát từ cổ tích bay ra. Từ đó, tôi hiểu rằng niềm tin là chỗ dựa tinh thần vững chắc nhất. Nhà thơ khẳng định rằng:

Nơi các dòng sông xuôi về biển cả

Ta vẫn ngược dòng trở lại bến quê

Sông mải miết như cuộc đời của mẹ

Nơi tuổi thơ mình ký ức tràn lên...

            (Ký ức tràn lên)

Rồi anh thành kính thưa với mẹ rằng:

Mẹ ơi! Còn đến hôm nay

Vì con có cả đời này với quê

            (Dan díu với quê)

Quả thật, nếu cả đời này không quê là nỗi bất hạnh, nên anh dành cả đời này cho quê là đạo lý mà người Việt luôn nhắc nhở nhau.

Đã từng đi qua cuộc chiến tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc hiểu hết sự hy sinh và mất mát của cả dân tộc, nỗi đau chiến tranh bom đạn tàn khốc. Bây giờ cuộc chiến ấy đã qua bốn mươi sáu năm rồi nhưng cuộc chiến với Covid vừa rồi đã cướp đi sinh mạng của hàng chục ngàn người dân, nỗi đau ấy đến dòng sông cũng bật khóc:

Đi qua phố cuối chiều

Dòng sông như bật khóc

Lá bay mùa tang tóc

Mây trời buồn lang thang

      (Mắt phố buồn)

Bài thơ “Nếu không” cho người đọc một nỗi buồn man mát, sáng trong nhưng dào lên là một chi tiết thú vị mà người thơ tiếc ngẩn tiếc ngơ:

Tương tư nơi bến sông chờ

Bần thần ngoảnh lại sửng sờ đang trưa

Giận thay lúc ấy cơn mưa

Nếu không nay đã... còn chưa bây giờ

Ồ! Chỉ tại cơn mưa vô cớ kia đã làm lỡ một cơ hội chăng? Có lẽ là như vậy, chỉ có mưa mới giữ chân người ấy không kịp đến cuộc hẹn, mà tôi đồ rằng ấy là lần hẹn của “cuộc chia ly màu đỏ" trong thơ Nguyễn Mỹ thời chiến tranh Cách Mạng. Thế rồi chiến tranh đi qua, người lính ấy trở về ôm ấp tình quê hương, anh chợt gọi tên một nỗi niềm lạ lẫm mà thân quen:

Dáng ai xa nơi phía cuối triền đê

Cứ nghiêng ngửa ùa vào ta lạ thế

Năm tháng đi qua bao mùa hoa khế

Chuyến xe chiều về phía cuối làng ta

        (Phía sau cánh đồng)

Cuộc sống đã an bài, nhà thơ của chúng ta đã chọn bình an cho tâm hồn. Đó là cách duy nhất để được sống trong tình người, tình yêu xứ sở:

Thôi đừng trách nữa tình yêu

Thắp đèn đốt đuốc mà thiêu nỗi buồn

Mưa rơi chẳng ướt cánh chuồn

Con tim lỗi nhịp cánh buồm chơi vơi

        (Nhớ về quê xưa)

Chơi vơi một chút thôi, để rồi trở về với tin yêu chủ đạo của hồn người. Tình quê luôn dang rộng vòng tay đón bước đứa con xa. Trầm lắng trong tĩnh lặng, nhà thơ nhận ra một lẽ đời suy nghiệm:

Đâu phải đời bão giông

Mà tiếng mưa rụng xuống

Đâu phải hoa rau muống

Nhuộm tím chiều hoàng hôn

        (Đâu phải)

Vâng, đâu phải thế! Nhưng nhà thơ cũng phải làm tròn bổn phận với lòng mình là "Đưa người ta không đưa qua sông" (Thâm Tâm), bằng cách gọi:

Đò ơi! Đỏ một khoảng chiều

Chờ tôi lẩy một câu Kiều làm tin

Đất cằn càng tím hoa sim

Trong nỗi đau, tiếng đàn kìm vẫn trong

         (Đò ơi)

Trong tâm thế ấy, tôi cho rằng tiếng gọi "Đò ơi!", đã vang lên trong lòng tác giả, nhưng cũng vang trong tâm thức muôn người. Bởi nói như Pushkin:"Cuộc sống là cánh đồng màu mỡ để cho thơ bén rễ sinh sôi". Nguyễn Vũ Quỳnh hiểu điều đó, cả đời yêu văn chương, và đắm đuối với thi ca, nhà thơ đã bén rễ, đã lao động quên mình trên cánh đồng chữ nghĩa đầy gian lao. Cuối cùng đã cho ra một trải nghiệm, một đúc kết vô giá:

Sóng ngầm bão tố mưa sa

Thơ là rượu đã chắt qua lẽ đời!

          (Hôm nay và mai sau)

Rượu ấy, đã lọc qua lẽ đời đục trong. Bây giờ chỉ còn thơ là thứ giọng điệu mà thi sĩ phải hát, phải bật lên khúc nhạc của hồn mình, để gọi ra những cảm xúc, những rung động sâu xa, dành tặng quê hương và tặng cuộc đời...
 

TP. HCM tháng cuối tháng 10.2023
N.T.N

Bài viết liên quan

Xem thêm
Người làm lệch nhịp thời gian
Nếu những tập thơ trước đây của Nguyễn Quang Thiều tựa như dòng sông cuộn xiết vào mùa hạ, mang bao khát vọng, nỗi trăn trở réo gào khi chảy qua những khúc quanh, ghềnh đá..., thì đến Nhật ký người xem đồng hồ (NXB Hội Nhà văn, 2023) vừa xuất bản, người đọc được chứng kiến một dòng sông đang tan băng vào cuối xuân, song hành cùng những biến động của cuộc sống đương đại. Dòng sông ấy cuốn đi, đôi lúc phát ra tiếng nổ của những tảng băng bị rạn nứt. Từ vết nứt sắc lạnh và tối giản của ngôn từ trong tập thơ này, ta bỗng nhìn thấy những hình ảnh, tứ thơ lạ lẫm, tuyệt đẹp hiện ra trong những khoảnh khắc ngổn ngang, lo đâu, đầy bất an của đời sống thường nhật.
Xem thêm
Tần Hoài Dạ Vũ – Người thầy mẫu mực đất Quảng
Tần Hoài Dạ Vũ – nhà thơ, nhà báo, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian…xin được gọi ông là nhà nào đây ạ? Tần Hoài Dạ Vũ cười hiền lành, đầy khiêm tốn: “Cứ gọi tôi nhà giáo là được rồi!”. Người tôi nói đến, đó chính là thầy giáo Nguyễn Văn Bổn (bút danh Tần Hoài Dạ Vũ).
Xem thêm
Văn truyện của Phạm Ngọc Dũ - Cảm xúc chân thành và đầy tính nhân văn
Trước khi khai thác về văn truyện của anh, tôi xin giới thiệu đôi dòng về nhà văn Phạm Ngọc Dũ: Phạm Ngọc Dũ sinh năm 1957 tại Quảng Ngãi, hiện sống và viết tại tp HCM, Hội viên Hội Nhà văn TPHCM. Anh hiện đang là chủ biên của Tạp san Sông Quê.
Xem thêm
Dấu chân thơ – những thiên du ký bằng thơ sâu lắng ngọt ngào
Bài viết của nhà thơ Phố Giang, hội viên Hội Nhà văn TP. Hồ Chí Minh
Xem thêm
Cuộc du ngoạn bằng thơ đầy cảm xúc
“NHỮNG DẤU CHÂN THƠ” Là tập thơ thứ Ba của tác giả Trần Kim Dung do nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành vào đầu tháng Sáu năm 2023.
Xem thêm
‘Mười năm một quãng đường người xót xa’
Bài viết của Nguyễn Văn Hòa về tập Thơ mười năm của Hoàng Đình Quang, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2023
Xem thêm
Dòng ban mai trong thơ Trần Hùng
Tập thơ Mắt mắt khuya từng đàn (NXB Hội Nhà văn, 2023) của Trần Hùng dẫn tôi vào một sớm đang tan sương, có thể ứng với bất kỳ mùa nào trong năm. Khi ấy hừng đông đã rạng, sưởi ấm cho khắp miền không gian nơi con người cùng vạn vật vừa thức dậy. Một ban mai không ngưng đọng mà dịch chuyển, cuộn chảy trong bầu không khí thanh sạch, tinh khôi. Dòng chảy ấy khai mở một ngày mới trong tâm tưởng bạn đọc, bảng lảng, đột sáng và trong suốt.
Xem thêm
Đại thi hào Nga Pushkin – Một thời để yêu, một thời để chết
Cái chết bi thảm của đại thi hào Nga Aleksandr Pushkin cách đây gần 200 năm sau cuộc quyết đấu bên bờ sông Đen (thuộc ngoại ô Peterburg) đã làm dấy lên một làn sóng phẫn nộ trong công chúng, đồng thời đổ ập lên đầu Natalya – vợ ông – biết bao điều tiếng…
Xem thêm
Hành trình văn học Nga ở Việt Nam: Dòng chảy không đứt đoạn
Quan hệ ngoại giao giữa Liên Xô (nay là Liên bang Nga) và Việt Nam được chính thức xác lập từ ngày 30/1/1950 song mối quan hệ văn chương Nga – Việt đã hình thành từ trước đó rất lâu, dưới hai hình thức: sự giao lưu văn hóa và sự tiếp nhận của những người cộng sản Việt Nam từ nền văn hóa, văn học Nga. Đi suốt thế kỷ XX và ở những năm đầu thế kỷ XIX, tuy có những lúc thăng trầm, song mối quan hệ văn chương ấy chưa bao giờ đứt đoạn!
Xem thêm
Triết lý nhân sinh trong cảm thức thơ của Hoàng Vũ Thuật
Đối với thi sĩ, cái tôi trữ tình phần nào đại diện cho những kiếp nhân sinh mà họ quan sát, gặp gỡ và cảm tưởng. Con người thi ca tìm thấy và chịu đựng được khổ đau của mình, nhưng không chịu đựng được khổ đau của nhân loại. Họ cất tiếng thay cho nhân loại, bằng trái tim đã thấm thía những nỗi đời riêng.
Xem thêm
Vàng của tâm hồn, vàng của văn chương
Bài viết của nhà văn Ngô Xuân Hội về nhà văn Nguyễn Trí
Xem thêm
Bùi Giáng - Người chưa bao giờ già
Bùi Giáng (1926 – 1998) là người hay được nhắc đến với biệt danh “trung niên thi sĩ” do ông tự nhận. Quãng đời sáng tác của ông không chỉ gắn với những bài thơ hay, đầy chất ngẫu hứng, mà còn gắn với những câu chuyện kể nửa hư nửa thực. Nhân kỷ niệm 25 năm ngày ông qua đời, nhìn lại hành trình thơ của ông, thấy được người “trung niên thi sĩ” này chưa bao giờ già trong con mắt của độc giả.Bùi Giáng (1926 – 1998) là người hay được nhắc đến với biệt danh “trung niên thi sĩ” do ông tự nhận. Quãng đời sáng tác của ông không chỉ gắn với những bài thơ hay, đầy chất ngẫu hứng, mà còn gắn với những câu chuyện kể nửa hư nửa thực. Nhân kỷ niệm 25 năm ngày ông qua đời, nhìn lại hành trình thơ của ông, thấy được người “trung niên thi sĩ” này chưa bao giờ già trong con mắt của độc giả.
Xem thêm
Từ khải ca họa mi đến thực mơ giữa đôi bờ chùa – chợ!...
Bài bình 2 bài thơ của doanh nhân - nhà thơ Trương Vạn Thành.
Xem thêm
“Mùa xuân đầu tiên” của Văn Cao
Sau ca khúc “Tiến về Hà Nội” đúng 26 năm, vào mùa xuân 1976, nhạc sĩ thiên tài Văn Cao khi có dịp vào TP.HCM, ông lại sáng tác ca khúc “Mùa xuân đầu tiên”, viết về những cảm xúc tràn ngập tâm hồn ông trong “mùa xuân đầu tiên” sau khi nước nhà hòa bình thống nhất.
Xem thêm
Người nữ và con đường tình yêu trong Đối thoại đêm
Đọc Đối thoại đêm của Triệu Kim Loan, NXB Hội Nhà văn, 2023
Xem thêm
Đào Phong Lan - hồn thơ vẫn mềm như cỏ
Tham luận của nhà thơ Lê Thiếu Nhơn đọc tại buổi ra mắt tập thơ “Em không thể nói lời từ biệt”
Xem thêm
Nhà văn Trịnh Minh Hiếu và “Giấc cỏ dụ”
Cách đây tròn 10 năm, năm 2013, Trịnh Minh Hiếu ra mắt tập truyện ngắn đầu tay “Tiếng chuông trên đỉnh Cô Thình” (NXB Hội Nhà văn 2013). Tròn một năm sau, chị lại cho ra mắt tập truyện ngắn thứ hai mang tên “Thúy Mầu” (NXB Hội Nhà văn 2014). Hai tập truyện ngắn có cá tính riêng của chị ngày ấy khuấy động làng văn chương không ít.
Xem thêm