TIN TỨC
  • Lý luận - Phê bình
  • Một thế giới soi chiếu và tự soi chiếu trong Đẹp, buồn và sâu thẳm...

Một thế giới soi chiếu và tự soi chiếu trong Đẹp, buồn và sâu thẳm...

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng: 2023-05-18 05:48:04
mail facebook google pos stwis
662 lượt xem

NGUYỄN VĂN HÒA 
(Nhân đọc tập Tạp văn Đẹp, buồn và sâu thẳm... của Bích Ngân, Nxb Tổng hợp TPHCM, 2022)

Đẹp, buồn và sâu thẳm... là tập tạp văn gồm 48 bài được nhà văn Bích Ngân viết tản mạn trên facebook cá nhân và tập hợp lại in thành sách. Cứ tưởng những điều tản mạn viết cho thỏa bao cảm xúc vụn vặt của cá nhân nhà văn; nhưng không, đọc chậm, nghiềm ngẫm sẽ nhận ra rất nhiều điều thú vị mà Bích Ngân muốn ký gửi vào đó.

Đọc hết tập sách, người đọc hình dung ra một Bích Ngân với dằng dặc bao nỗi suy tư về đời, về người và cả về nghiệp cầm bút. Ở đó là những tâm tư bất tận với nhiều trạng huống, cung bậc: vui, buồn, tin yêu, thất vọng, hạnh phúc, khổ đau, hoài nghi, thảng thốt...

Dù phản ánh về điều gì, viết về đối tượng nào, đôi lúc chỉ là những lời tự thoại, tự thú với chính bản thân nhà văn Bích Ngân; nhưng tất cả vẫn mang những rung động rất đỗi chân thành, nhân văn, nhân ái và có chiều sâu của triết lý. “Thứ đàn bà mất nhiều thời gian tâm sức là giữ cho mình được cái dung nhan, dáng dấp ưa nhìn. Và để được cái nhan sắc dễ nhìn đó, việc “trang điểm” cho gương mặt, vóc dáng cũng lắm công phu... Gọt, gọt, càng thấy rõ hơn đời người, kiếp người. Mà đời người kiếp người cũng sẽ ngắn hơn, càng ngắn hơn khi dùng lời, dùng tâm địa sắc hơn lưỡi dao gọt bút chì để... gọt người khác (Gọt).

Với những biến khúc đa chiều của cái tôi nhiều suy tư, trăn trở, khát khao, chiêm nghiệm, Bích Ngân đã trải lòng mình trước cuộc sống để nhận thức về sự mong manh, ngắn ngủi của đời người. Để rồi, đôi lúc chị bàng hoàng, hụt hẫng nhận ra sự thật chua chát: khát vọng cứ vô biên mà lòng người thì chật hẹp! Bởi cuộc sống là dòng xoáy khôn lường và lòng người cũng lắm quanh co, phức tạp; nhiều ẩn khuất khó nỗi tỏ tường.

Điều đáng chú ý ở Đẹp, buồn và sâu thẳm... là cách viết và sự ý thức trong việc chuyển tải những tâm tư của chính nhà văn Bích Ngân trước những gì chị nghe, chị thấy, chị chiêm cảm... Sự đa dạng trong nội dung phản ánh, phong phú trong hình thức diễn đạt, tự nhiên ở cách dẫn dắt vấn đề đã cho thấy một Bích Ngân giàu vốn sống, vốn văn hóa và có mỹ cảm tinh tế. Bởi có những câu chuyện về những điều bình thường nhỏ nhặt, cảm giác như là không có chuyện nhưng dưới cái nhìn của Bích Ngân thì đó lại là vấn đề cần lưu tâm với nhiều nỗi trắc ẩn. Người như Bích Ngân, bề ngoài cứ tưởng mạnh mẽ và cứng cỏi ấy nhưng kỳ thực lại là người dễ rung động trước những điều xảy ra trong đời sống. Một chiếc lá rơi, một cơn gió thoảng, ánh nắng trước khoảnh sân nhà, một áng mây bay cuối trời, củ lang bị chuột ăn nham nhở, hay một khoảnh khắc bất chợt nào đó... cũng làm cho chị xao động tâm hồn và khiến cho chị nghĩ suy, liên tưởng, dự cảm về nhiều thứ. “Nắng cũng khiến mọi thứ được phơi bày. Loài sâu đục khoét làm trái khế lở lói dù mới chiều qua còn mọng nước tươi nõn. Sâu bọ ẩn nấp trong bóng tối nhưng nắng giúp tôi thấy rõ dấu vết kẻ phá hoại dù chúng có lẫn tránh trước bình minh. Nắng giúp nhiều thứ trở nên thanh sạch nếu ta biết tự vấn và lòng ta có nắng” (Khi lòng có nắng).

Đẹp, buồn và sâu thẳm... của nhà văn Bích Ngân đã thể hiện rõ một cái tôi ngoại cảm sang cái tôi nội cảm với những dằn vặt, suy tư, trăn trở về cuộc đời, về mình, về người... Ở đó, không chỉ là tâm sự riêng tư mà chị luôn hướng về mọi người để sẻ chia, đồng cảm.

Bằng những trải nghiệm của đời mình và cả thực tế cuộc sống đã giúp nhà văn Bích Ngân nhận ra những điều căn bản về lẽ sống, niềm tin, sự nghiệm suy, chiêm cảm... Để từ đó có cách hành xử đúng mực, sống chan hòa, yêu thương với chính đồng loại của mình theo đúng nghĩa là người, mang giá trị người. Ở bài Cái đẹp không cần đánh bóng, Bích Ngân lại khéo léo so sánh giữa con nhện và con tằm. Để từ đó liên tưởng đến con người trong hành trình sinh tồn, phát triển và cả sự cạnh tranh khốc liệt, dẫn đến hủy diệt lẫn nhau. “Cái mạng nhện siêu mỏng cứ lởn vởn nơi tâm trí. Lâu nay khi nói về lòng nhẫn nại, đức hy sinh, sự dâng hiến người ta hay dùng hình ảnh con tằm rút ruột nhả tơ. Tơ vàng óng ả còn là thành quả máu thịt của sáng tạo, còn làm nên câu thành ngữ, con tằm rút ruột nhả tơ.

Cũng cùng rút ruột nhưng con tằm thì nhả tơ làm nên lụa cho người, cho đời. Con nhện thì giăng bẫy để kiếm mồi, dù cái bẫy đẹp như một siêu phẩm.

Giữa con tằm và con nhện, dường như con người giống loài nhện hơn, bởi con tằm không mưu cầu gì khác ngoài sự hiến dâng. Con người siêu phẩm của thế giới tự nhiên lại quá khôn ngoan khi sáng tạo ra vô số thành quả khoa học, trong đó có những thành quả đã tạo nên sự sinh tồn phát triển và cả sự khốc liệt cạnh tranh và hủy diệt”.

Thấp thoáng, người đọc nhận ra nhà văn Bích Ngân có những nuối tiếc trước bước trở mình của thời gian, cả những đổi thay chóng vánh của thời buổi công nghệ số. Dự Hội nghị viết văn trẻ lần X, tại một phòng ở tầng 26 một khách sạn tọa lạc bên bờ biển Đà Nẵng. Từ cửa sổ căn phòng nhìn ra gợi lên trong chị bao suy ngẫm, bởi chị có cảm giác bê tông không chỉ đang lấn biển mà sức nặng của nó đang đè lên mặt biển xanh và dường như cũng đang đè lên trái tim của những tâm hồn khao khát vẻ đẹp hài hòa mà tạo hóa và con người có thể mang lại.

Cuộc sống thời hiện đại chứa đựng bao hiểm họa và cạm bẫy, Bích Ngân thấu rõ điều đó bởi chị đã sống, chứng kiến và nếm trải. Vì thế, Bích Ngân luôn có sự cảnh tỉnh cao độ. Chị sống với niềm tin, sự khát khao, hướng về những điều tốt đẹp ở phía trước. Nhà văn hiểu sâu sắc về những quy luật của tạo hóa, của vũ trụ; những ấm lạnh của cõi người... nên có cái nhìn biện chứng, thấu đáo.

Trong Đẹp, buồn và sâu thẳm... dù có những nỗi buồn bất chợt, không đáng có, những nỗi buồn “mặc định”, những bất thường của thế sự, nhân sinh... Tuy vậy, vẫn còn nhiều niềm vui, những điều tốt đẹp, thiện lương xung quanh mình.

Nhìn chung, dẫu còn nhiều trăn trở, buồn - vui nhưng chủ đạo và xuyên suốt trong Đẹp, buồn và sâu thẳm... là sự yêu thương trân trọng những khoảnh khắc của cuộc sống. Tất cả dường như được nhà văn Bích Ngân tìm cách “hóa giải”, hướng về những điều thiện lành, nhân văn, nhân ái nhất. Giọng văn trong trẻo, nhẹ nhàng, đầy sâu lắng bắt nguồn từ tình cảm chân thành, hồn hậu của nhà văn Bích Ngân.

Bích Ngân là người nặng lòng với chữ nghĩa, chị luôn quan tâm và dõi theo mọi hoạt động của đời sống văn hóa văn nghệ đang diễn ra quanh mình, thời đại mình đã và đang sống với nhiều nỗi suy tư, trăn trở. Là một người cầm bút chân chính, người trực tiếp lao động sáng tạo nghệ thuật, có thâm niên hoạt động, quản lý trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, nhà văn Bích Ngân đã thẳng thắn nêu ra quan điểm: “Chỉ có tài năng trong sáng tạo mới có thể đồng hành cùng thời gian. Công trình sáng tạo, tác phẩm sáng tạo còn là tài năng có sức mạnh chống loại sự bào mòn của thời gian và cả sự lãng quên bủa vây mọi ngả. Tài năng còn là phẩm hạnh mà sức bật có thể quật ngã cả thế lực hắc ám với tham vọng tăm tối nhằm dập vùi tất cả những gì tỏa sáng.

Tài năng ở bất kỳ lĩnh vực nào cũng là quà tặng của thượng đế. Thượng đế lại ít khi hào phóng. Ngài cân đong đo đếm như lão hà tiện khi ban phát cho trần gian ánh sáng một vì sao. Người phàm thường lóa mắt trước những gì lấp lánh hay sự phản chiếu lung linh mà quên rằng nhiều thứ lấp loáng dễ làm chói mắt thường chỉ na ná với thứ ánh sáng được khuyến tán từ vô số tinh tú của dải ngân hà chớ chưa thể là ánh sáng của một vì sao.

Tài năng đã hiếm. Tài năng văn chương nói riêng và tài năng các loại hình nghệ thuật lại càng hiếm. Thế giới có nhiều trường đại học danh tiếng đào tạo những nhà khoa học, nhà kinh tế, nhà ngoại giao, nhà chính trị nhưng khó có thể có một trường chuyên biệt nào có thể đào tạo được những văn nghệ sĩ tài năng nếu họ không có năng khiếu thiên bẩm, cả quá trình rèn luyện bằng nghị lực, ý chí và năng lực làm bạn trung thành với nỗi cô đơn.

Cũng như nhiều loại hình nghệ thuật khác, tài năng văn chương, ngoài năng khiếu, ngoài ý chí, nghị lực và nỗi cô đơn, người cầm bút còn cần phải có “ra đa” của riêng mình” (Viết từ tầng 26).

Đây chính là những nhận định thật chính xác về tài năng, sự hiện hữu của tài năng theo đúng nghĩa của từ này. Sự “ngộ nhận” hay “tự nhận” là tài năng, tất cả đều tai hại và nguy hiểm; nhất là trong lĩnh vực văn chương, chữ nghĩa.

Dù ở cương vị nào, bao giờ, lúc nào và ở đâu Bích Ngân cũng luôn tự thức sâu sắc về nghiệp cầm bút của mình. Ở đó ngoài ý thức trách nhiệm còn là tình thương và sự chân thành với nhau, có như thế mới đáng sống, đáng quý. Có như thế cuộc đời này mới có ý nghĩa, dẫu ngoài kia với bao gian dối, lọc lừa, tiền bạc, hư danh... đang làm chao đảo mọi thang bậc, hệ giá trị sống. Ở Phẩm hạnh, chỉ là những câu chuyện tản mạn về chính chị, về những người bạn thân của chị, cách đối xử giữa người và người với nhau... Chỉ chừng ấy những việc làm, hành động và cung cách ứng xử với nhau; nhà văn Bích Ngân khẳng định: “Lòng nhân không khó để nhận diện. Và lòng nhân làm nên phẩm hạnh của Con người”.

Với kinh nghiệm và khả năng nhận diện quan sát từ thực tế, nhà văn Bích Ngân nghiệm ra: “Sự chân thành không đến từ bằng cấp, học vị học hàm. Sự chân thành cũng không đến từ địa vị hay đẳng cấp. Sự chân thành cũng không đến từ toan tính chỉ đặt lợi ích cá nhân lên cao hơn mọi thứ”.

Thế giới nghệ thuật được chuyển tải qua lời văn bằng chuỗi phát ngôn. Nhà văn Bích Ngân sử dụng ngôn ngữ một cách tinh tế, tạo thành hình tượng đa dạng, độc đáo. Ngôn ngữ đã được hiện thực hóa, mang phong cách sáng tạo và bút pháp riêng của chị. Bởi hơn ai hết, Bích Ngân đã tự thức một cách sâu sắc rằng: “Viết văn, cũng chừng ấy ký tự, chừng ấy con chữ, mỗi nhà văn đã sáng tạo ra một thế giới của riêng mình. Thế giới của riêng mình nhưng lại không chỉ cho riêng mình. Một thế giới soi chiếu và tự soi chiếu”. Ở đó hiện lên một chân dung nhất quán của Bích Ngân: một nhà văn luôn đau đáu, nặng lòng với chữ nghĩa; một công dân sống hết mình bằng ý thức trách nhiệm, sự tự thức nghiêm túc với nghề, với đời và với người.

Nguồn: Văn nghệ số 20, ngày 20-5-2023.

Bài viết liên quan

Xem thêm
Tần Hoài Dạ Vũ – Người thầy mẫu mực đất Quảng
Tần Hoài Dạ Vũ – nhà thơ, nhà báo, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian…xin được gọi ông là nhà nào đây ạ? Tần Hoài Dạ Vũ cười hiền lành, đầy khiêm tốn: “Cứ gọi tôi nhà giáo là được rồi!”. Người tôi nói đến, đó chính là thầy giáo Nguyễn Văn Bổn (bút danh Tần Hoài Dạ Vũ).
Xem thêm
Văn truyện của Phạm Ngọc Dũ - Cảm xúc chân thành và đầy tính nhân văn
Trước khi khai thác về văn truyện của anh, tôi xin giới thiệu đôi dòng về nhà văn Phạm Ngọc Dũ: Phạm Ngọc Dũ sinh năm 1957 tại Quảng Ngãi, hiện sống và viết tại tp HCM, Hội viên Hội Nhà văn TPHCM. Anh hiện đang là chủ biên của Tạp san Sông Quê.
Xem thêm
Dấu chân thơ – những thiên du ký bằng thơ sâu lắng ngọt ngào
Bài viết của nhà thơ Phố Giang, hội viên Hội Nhà văn TP. Hồ Chí Minh
Xem thêm
Cuộc du ngoạn bằng thơ đầy cảm xúc
“NHỮNG DẤU CHÂN THƠ” Là tập thơ thứ Ba của tác giả Trần Kim Dung do nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành vào đầu tháng Sáu năm 2023.
Xem thêm
‘Mười năm một quãng đường người xót xa’
Bài viết của Nguyễn Văn Hòa về tập Thơ mười năm của Hoàng Đình Quang, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2023
Xem thêm
Dòng ban mai trong thơ Trần Hùng
Tập thơ Mắt mắt khuya từng đàn (NXB Hội Nhà văn, 2023) của Trần Hùng dẫn tôi vào một sớm đang tan sương, có thể ứng với bất kỳ mùa nào trong năm. Khi ấy hừng đông đã rạng, sưởi ấm cho khắp miền không gian nơi con người cùng vạn vật vừa thức dậy. Một ban mai không ngưng đọng mà dịch chuyển, cuộn chảy trong bầu không khí thanh sạch, tinh khôi. Dòng chảy ấy khai mở một ngày mới trong tâm tưởng bạn đọc, bảng lảng, đột sáng và trong suốt.
Xem thêm
Đại thi hào Nga Pushkin – Một thời để yêu, một thời để chết
Cái chết bi thảm của đại thi hào Nga Aleksandr Pushkin cách đây gần 200 năm sau cuộc quyết đấu bên bờ sông Đen (thuộc ngoại ô Peterburg) đã làm dấy lên một làn sóng phẫn nộ trong công chúng, đồng thời đổ ập lên đầu Natalya – vợ ông – biết bao điều tiếng…
Xem thêm
Hành trình văn học Nga ở Việt Nam: Dòng chảy không đứt đoạn
Quan hệ ngoại giao giữa Liên Xô (nay là Liên bang Nga) và Việt Nam được chính thức xác lập từ ngày 30/1/1950 song mối quan hệ văn chương Nga – Việt đã hình thành từ trước đó rất lâu, dưới hai hình thức: sự giao lưu văn hóa và sự tiếp nhận của những người cộng sản Việt Nam từ nền văn hóa, văn học Nga. Đi suốt thế kỷ XX và ở những năm đầu thế kỷ XIX, tuy có những lúc thăng trầm, song mối quan hệ văn chương ấy chưa bao giờ đứt đoạn!
Xem thêm
Triết lý nhân sinh trong cảm thức thơ của Hoàng Vũ Thuật
Đối với thi sĩ, cái tôi trữ tình phần nào đại diện cho những kiếp nhân sinh mà họ quan sát, gặp gỡ và cảm tưởng. Con người thi ca tìm thấy và chịu đựng được khổ đau của mình, nhưng không chịu đựng được khổ đau của nhân loại. Họ cất tiếng thay cho nhân loại, bằng trái tim đã thấm thía những nỗi đời riêng.
Xem thêm
Vàng của tâm hồn, vàng của văn chương
Bài viết của nhà văn Ngô Xuân Hội về nhà văn Nguyễn Trí
Xem thêm
Bùi Giáng - Người chưa bao giờ già
Bùi Giáng (1926 – 1998) là người hay được nhắc đến với biệt danh “trung niên thi sĩ” do ông tự nhận. Quãng đời sáng tác của ông không chỉ gắn với những bài thơ hay, đầy chất ngẫu hứng, mà còn gắn với những câu chuyện kể nửa hư nửa thực. Nhân kỷ niệm 25 năm ngày ông qua đời, nhìn lại hành trình thơ của ông, thấy được người “trung niên thi sĩ” này chưa bao giờ già trong con mắt của độc giả.Bùi Giáng (1926 – 1998) là người hay được nhắc đến với biệt danh “trung niên thi sĩ” do ông tự nhận. Quãng đời sáng tác của ông không chỉ gắn với những bài thơ hay, đầy chất ngẫu hứng, mà còn gắn với những câu chuyện kể nửa hư nửa thực. Nhân kỷ niệm 25 năm ngày ông qua đời, nhìn lại hành trình thơ của ông, thấy được người “trung niên thi sĩ” này chưa bao giờ già trong con mắt của độc giả.
Xem thêm
Từ khải ca họa mi đến thực mơ giữa đôi bờ chùa – chợ!...
Bài bình 2 bài thơ của doanh nhân - nhà thơ Trương Vạn Thành.
Xem thêm
“Mùa xuân đầu tiên” của Văn Cao
Sau ca khúc “Tiến về Hà Nội” đúng 26 năm, vào mùa xuân 1976, nhạc sĩ thiên tài Văn Cao khi có dịp vào TP.HCM, ông lại sáng tác ca khúc “Mùa xuân đầu tiên”, viết về những cảm xúc tràn ngập tâm hồn ông trong “mùa xuân đầu tiên” sau khi nước nhà hòa bình thống nhất.
Xem thêm
Người nữ và con đường tình yêu trong Đối thoại đêm
Đọc Đối thoại đêm của Triệu Kim Loan, NXB Hội Nhà văn, 2023
Xem thêm
Đào Phong Lan - hồn thơ vẫn mềm như cỏ
Tham luận của nhà thơ Lê Thiếu Nhơn đọc tại buổi ra mắt tập thơ “Em không thể nói lời từ biệt”
Xem thêm
Nhà văn Trịnh Minh Hiếu và “Giấc cỏ dụ”
Cách đây tròn 10 năm, năm 2013, Trịnh Minh Hiếu ra mắt tập truyện ngắn đầu tay “Tiếng chuông trên đỉnh Cô Thình” (NXB Hội Nhà văn 2013). Tròn một năm sau, chị lại cho ra mắt tập truyện ngắn thứ hai mang tên “Thúy Mầu” (NXB Hội Nhà văn 2014). Hai tập truyện ngắn có cá tính riêng của chị ngày ấy khuấy động làng văn chương không ít.
Xem thêm
Đào Phong Lan “không thể nói lời từ biệt” với thơ!
Bài viết của Bảo Gia đăng trên tạp chí Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh số 98, ngày 02/11/2023.
Xem thêm
Đò đầy vơi, bến cũ chẳng quên người!
Bài viết của PGS.TS Ngô Minh Oanh về tập thơ Đối thoại đêm của Triệu Kim Loan.
Xem thêm