TIN TỨC
  • Lý luận - Phê bình
  • Một thế giới soi chiếu và tự soi chiếu trong Đẹp, buồn và sâu thẳm...

Một thế giới soi chiếu và tự soi chiếu trong Đẹp, buồn và sâu thẳm...

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng: 2023-05-18 05:48:04
mail facebook google pos stwis
861 lượt xem

NGUYỄN VĂN HÒA 
(Nhân đọc tập Tạp văn Đẹp, buồn và sâu thẳm... của Bích Ngân, Nxb Tổng hợp TPHCM, 2022)

Đẹp, buồn và sâu thẳm... là tập tạp văn gồm 48 bài được nhà văn Bích Ngân viết tản mạn trên facebook cá nhân và tập hợp lại in thành sách. Cứ tưởng những điều tản mạn viết cho thỏa bao cảm xúc vụn vặt của cá nhân nhà văn; nhưng không, đọc chậm, nghiềm ngẫm sẽ nhận ra rất nhiều điều thú vị mà Bích Ngân muốn ký gửi vào đó.

Đọc hết tập sách, người đọc hình dung ra một Bích Ngân với dằng dặc bao nỗi suy tư về đời, về người và cả về nghiệp cầm bút. Ở đó là những tâm tư bất tận với nhiều trạng huống, cung bậc: vui, buồn, tin yêu, thất vọng, hạnh phúc, khổ đau, hoài nghi, thảng thốt...

Dù phản ánh về điều gì, viết về đối tượng nào, đôi lúc chỉ là những lời tự thoại, tự thú với chính bản thân nhà văn Bích Ngân; nhưng tất cả vẫn mang những rung động rất đỗi chân thành, nhân văn, nhân ái và có chiều sâu của triết lý. “Thứ đàn bà mất nhiều thời gian tâm sức là giữ cho mình được cái dung nhan, dáng dấp ưa nhìn. Và để được cái nhan sắc dễ nhìn đó, việc “trang điểm” cho gương mặt, vóc dáng cũng lắm công phu... Gọt, gọt, càng thấy rõ hơn đời người, kiếp người. Mà đời người kiếp người cũng sẽ ngắn hơn, càng ngắn hơn khi dùng lời, dùng tâm địa sắc hơn lưỡi dao gọt bút chì để... gọt người khác (Gọt).

Với những biến khúc đa chiều của cái tôi nhiều suy tư, trăn trở, khát khao, chiêm nghiệm, Bích Ngân đã trải lòng mình trước cuộc sống để nhận thức về sự mong manh, ngắn ngủi của đời người. Để rồi, đôi lúc chị bàng hoàng, hụt hẫng nhận ra sự thật chua chát: khát vọng cứ vô biên mà lòng người thì chật hẹp! Bởi cuộc sống là dòng xoáy khôn lường và lòng người cũng lắm quanh co, phức tạp; nhiều ẩn khuất khó nỗi tỏ tường.

Điều đáng chú ý ở Đẹp, buồn và sâu thẳm... là cách viết và sự ý thức trong việc chuyển tải những tâm tư của chính nhà văn Bích Ngân trước những gì chị nghe, chị thấy, chị chiêm cảm... Sự đa dạng trong nội dung phản ánh, phong phú trong hình thức diễn đạt, tự nhiên ở cách dẫn dắt vấn đề đã cho thấy một Bích Ngân giàu vốn sống, vốn văn hóa và có mỹ cảm tinh tế. Bởi có những câu chuyện về những điều bình thường nhỏ nhặt, cảm giác như là không có chuyện nhưng dưới cái nhìn của Bích Ngân thì đó lại là vấn đề cần lưu tâm với nhiều nỗi trắc ẩn. Người như Bích Ngân, bề ngoài cứ tưởng mạnh mẽ và cứng cỏi ấy nhưng kỳ thực lại là người dễ rung động trước những điều xảy ra trong đời sống. Một chiếc lá rơi, một cơn gió thoảng, ánh nắng trước khoảnh sân nhà, một áng mây bay cuối trời, củ lang bị chuột ăn nham nhở, hay một khoảnh khắc bất chợt nào đó... cũng làm cho chị xao động tâm hồn và khiến cho chị nghĩ suy, liên tưởng, dự cảm về nhiều thứ. “Nắng cũng khiến mọi thứ được phơi bày. Loài sâu đục khoét làm trái khế lở lói dù mới chiều qua còn mọng nước tươi nõn. Sâu bọ ẩn nấp trong bóng tối nhưng nắng giúp tôi thấy rõ dấu vết kẻ phá hoại dù chúng có lẫn tránh trước bình minh. Nắng giúp nhiều thứ trở nên thanh sạch nếu ta biết tự vấn và lòng ta có nắng” (Khi lòng có nắng).

Đẹp, buồn và sâu thẳm... của nhà văn Bích Ngân đã thể hiện rõ một cái tôi ngoại cảm sang cái tôi nội cảm với những dằn vặt, suy tư, trăn trở về cuộc đời, về mình, về người... Ở đó, không chỉ là tâm sự riêng tư mà chị luôn hướng về mọi người để sẻ chia, đồng cảm.

Bằng những trải nghiệm của đời mình và cả thực tế cuộc sống đã giúp nhà văn Bích Ngân nhận ra những điều căn bản về lẽ sống, niềm tin, sự nghiệm suy, chiêm cảm... Để từ đó có cách hành xử đúng mực, sống chan hòa, yêu thương với chính đồng loại của mình theo đúng nghĩa là người, mang giá trị người. Ở bài Cái đẹp không cần đánh bóng, Bích Ngân lại khéo léo so sánh giữa con nhện và con tằm. Để từ đó liên tưởng đến con người trong hành trình sinh tồn, phát triển và cả sự cạnh tranh khốc liệt, dẫn đến hủy diệt lẫn nhau. “Cái mạng nhện siêu mỏng cứ lởn vởn nơi tâm trí. Lâu nay khi nói về lòng nhẫn nại, đức hy sinh, sự dâng hiến người ta hay dùng hình ảnh con tằm rút ruột nhả tơ. Tơ vàng óng ả còn là thành quả máu thịt của sáng tạo, còn làm nên câu thành ngữ, con tằm rút ruột nhả tơ.

Cũng cùng rút ruột nhưng con tằm thì nhả tơ làm nên lụa cho người, cho đời. Con nhện thì giăng bẫy để kiếm mồi, dù cái bẫy đẹp như một siêu phẩm.

Giữa con tằm và con nhện, dường như con người giống loài nhện hơn, bởi con tằm không mưu cầu gì khác ngoài sự hiến dâng. Con người siêu phẩm của thế giới tự nhiên lại quá khôn ngoan khi sáng tạo ra vô số thành quả khoa học, trong đó có những thành quả đã tạo nên sự sinh tồn phát triển và cả sự khốc liệt cạnh tranh và hủy diệt”.

Thấp thoáng, người đọc nhận ra nhà văn Bích Ngân có những nuối tiếc trước bước trở mình của thời gian, cả những đổi thay chóng vánh của thời buổi công nghệ số. Dự Hội nghị viết văn trẻ lần X, tại một phòng ở tầng 26 một khách sạn tọa lạc bên bờ biển Đà Nẵng. Từ cửa sổ căn phòng nhìn ra gợi lên trong chị bao suy ngẫm, bởi chị có cảm giác bê tông không chỉ đang lấn biển mà sức nặng của nó đang đè lên mặt biển xanh và dường như cũng đang đè lên trái tim của những tâm hồn khao khát vẻ đẹp hài hòa mà tạo hóa và con người có thể mang lại.

Cuộc sống thời hiện đại chứa đựng bao hiểm họa và cạm bẫy, Bích Ngân thấu rõ điều đó bởi chị đã sống, chứng kiến và nếm trải. Vì thế, Bích Ngân luôn có sự cảnh tỉnh cao độ. Chị sống với niềm tin, sự khát khao, hướng về những điều tốt đẹp ở phía trước. Nhà văn hiểu sâu sắc về những quy luật của tạo hóa, của vũ trụ; những ấm lạnh của cõi người... nên có cái nhìn biện chứng, thấu đáo.

Trong Đẹp, buồn và sâu thẳm... dù có những nỗi buồn bất chợt, không đáng có, những nỗi buồn “mặc định”, những bất thường của thế sự, nhân sinh... Tuy vậy, vẫn còn nhiều niềm vui, những điều tốt đẹp, thiện lương xung quanh mình.

Nhìn chung, dẫu còn nhiều trăn trở, buồn - vui nhưng chủ đạo và xuyên suốt trong Đẹp, buồn và sâu thẳm... là sự yêu thương trân trọng những khoảnh khắc của cuộc sống. Tất cả dường như được nhà văn Bích Ngân tìm cách “hóa giải”, hướng về những điều thiện lành, nhân văn, nhân ái nhất. Giọng văn trong trẻo, nhẹ nhàng, đầy sâu lắng bắt nguồn từ tình cảm chân thành, hồn hậu của nhà văn Bích Ngân.

Bích Ngân là người nặng lòng với chữ nghĩa, chị luôn quan tâm và dõi theo mọi hoạt động của đời sống văn hóa văn nghệ đang diễn ra quanh mình, thời đại mình đã và đang sống với nhiều nỗi suy tư, trăn trở. Là một người cầm bút chân chính, người trực tiếp lao động sáng tạo nghệ thuật, có thâm niên hoạt động, quản lý trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, nhà văn Bích Ngân đã thẳng thắn nêu ra quan điểm: “Chỉ có tài năng trong sáng tạo mới có thể đồng hành cùng thời gian. Công trình sáng tạo, tác phẩm sáng tạo còn là tài năng có sức mạnh chống loại sự bào mòn của thời gian và cả sự lãng quên bủa vây mọi ngả. Tài năng còn là phẩm hạnh mà sức bật có thể quật ngã cả thế lực hắc ám với tham vọng tăm tối nhằm dập vùi tất cả những gì tỏa sáng.

Tài năng ở bất kỳ lĩnh vực nào cũng là quà tặng của thượng đế. Thượng đế lại ít khi hào phóng. Ngài cân đong đo đếm như lão hà tiện khi ban phát cho trần gian ánh sáng một vì sao. Người phàm thường lóa mắt trước những gì lấp lánh hay sự phản chiếu lung linh mà quên rằng nhiều thứ lấp loáng dễ làm chói mắt thường chỉ na ná với thứ ánh sáng được khuyến tán từ vô số tinh tú của dải ngân hà chớ chưa thể là ánh sáng của một vì sao.

Tài năng đã hiếm. Tài năng văn chương nói riêng và tài năng các loại hình nghệ thuật lại càng hiếm. Thế giới có nhiều trường đại học danh tiếng đào tạo những nhà khoa học, nhà kinh tế, nhà ngoại giao, nhà chính trị nhưng khó có thể có một trường chuyên biệt nào có thể đào tạo được những văn nghệ sĩ tài năng nếu họ không có năng khiếu thiên bẩm, cả quá trình rèn luyện bằng nghị lực, ý chí và năng lực làm bạn trung thành với nỗi cô đơn.

Cũng như nhiều loại hình nghệ thuật khác, tài năng văn chương, ngoài năng khiếu, ngoài ý chí, nghị lực và nỗi cô đơn, người cầm bút còn cần phải có “ra đa” của riêng mình” (Viết từ tầng 26).

Đây chính là những nhận định thật chính xác về tài năng, sự hiện hữu của tài năng theo đúng nghĩa của từ này. Sự “ngộ nhận” hay “tự nhận” là tài năng, tất cả đều tai hại và nguy hiểm; nhất là trong lĩnh vực văn chương, chữ nghĩa.

Dù ở cương vị nào, bao giờ, lúc nào và ở đâu Bích Ngân cũng luôn tự thức sâu sắc về nghiệp cầm bút của mình. Ở đó ngoài ý thức trách nhiệm còn là tình thương và sự chân thành với nhau, có như thế mới đáng sống, đáng quý. Có như thế cuộc đời này mới có ý nghĩa, dẫu ngoài kia với bao gian dối, lọc lừa, tiền bạc, hư danh... đang làm chao đảo mọi thang bậc, hệ giá trị sống. Ở Phẩm hạnh, chỉ là những câu chuyện tản mạn về chính chị, về những người bạn thân của chị, cách đối xử giữa người và người với nhau... Chỉ chừng ấy những việc làm, hành động và cung cách ứng xử với nhau; nhà văn Bích Ngân khẳng định: “Lòng nhân không khó để nhận diện. Và lòng nhân làm nên phẩm hạnh của Con người”.

Với kinh nghiệm và khả năng nhận diện quan sát từ thực tế, nhà văn Bích Ngân nghiệm ra: “Sự chân thành không đến từ bằng cấp, học vị học hàm. Sự chân thành cũng không đến từ địa vị hay đẳng cấp. Sự chân thành cũng không đến từ toan tính chỉ đặt lợi ích cá nhân lên cao hơn mọi thứ”.

Thế giới nghệ thuật được chuyển tải qua lời văn bằng chuỗi phát ngôn. Nhà văn Bích Ngân sử dụng ngôn ngữ một cách tinh tế, tạo thành hình tượng đa dạng, độc đáo. Ngôn ngữ đã được hiện thực hóa, mang phong cách sáng tạo và bút pháp riêng của chị. Bởi hơn ai hết, Bích Ngân đã tự thức một cách sâu sắc rằng: “Viết văn, cũng chừng ấy ký tự, chừng ấy con chữ, mỗi nhà văn đã sáng tạo ra một thế giới của riêng mình. Thế giới của riêng mình nhưng lại không chỉ cho riêng mình. Một thế giới soi chiếu và tự soi chiếu”. Ở đó hiện lên một chân dung nhất quán của Bích Ngân: một nhà văn luôn đau đáu, nặng lòng với chữ nghĩa; một công dân sống hết mình bằng ý thức trách nhiệm, sự tự thức nghiêm túc với nghề, với đời và với người.

Nguồn: Văn nghệ số 20, ngày 20-5-2023.

Bài viết liên quan

Xem thêm
Nguyễn Bính ở phương Nam
Nguyễn Bính (1918-1966), tên thật là Nguyễn Trọng Bính (có lúc tên Nguyễn Bính Thuyết), quê ở Nam Định nhưng sống khắp ba miền đất nước. Ông có phong cách một nhà thơ lãng tử, sáng tác về chủ đề tình cảm làng quê và tình yêu, tổ quốc. Thơ tình cảm mộc mạc của ông được rất nhiều người thuộc. Tác phẩm gồm 26 thi tập trong đó có : + 1 kịch thơ : Bóng giai nhân (1942): + 3 truyện thơ : Truyện Tỳ Bà (1942); Trong bóng cờ bay (1957); Tiếng trống đêm xuân (1958): + 1 vở chèo : Người lái đò sông Vỹ (1964) và rất nhiều bài thơ nổi tiếng của ông được nhạc sĩ phổ thành ca khúc : Tiểu đoàn 307 (Nguyễn Hữu Trí phổ nhạc, Quốc Hương ca);  Cô hái mơ (Phạm Duy); Ghen (Trọng Khương), Cô lái đò (Nguyễn Đình Phúc); Chân quê (Minh Quang). Hiện nay, nhiều thành phố có những con đường mang tên ông. Nhà thơ Nguyễn Bính nhận được giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (2000) cùng với Hoài Thanh, Bùi Đức Ái, Nguyễn Quang Sáng, …
Xem thêm
“Đánh thức mình bằng chân lý vô ngôn”
Tôi biết Nguyễn Minh Thuận (nguyên Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Tư pháp Đắk Lắk) làm thơ đã lâu, dễ hơn ba chục năm trước, thỉnh thoảng anh vẫn đọc cho tôi nghe và rải rác anh cho đăng trên facebook Trương Thị Hiền - vợ anh (TS, giảng viên Trường Đại học Tây Nguyên).
Xem thêm
Đọc “Thơ mười năm” của Hoàng Đình Quang
Bài viết của nhà thơ Trần Quang Khánh
Xem thêm
Hoàng hôn chín – chín mọng yêu thương
Về tập thơ in chung của Võ Miên Trường và Triệu Kim Loan
Xem thêm
Thơ Phan Hoàng trong hành trình ngược lối – Tiểu luận của Mai Thị Liên Giang
Tập thơ “Chất vấn thói quen” của Phan Hoàng từng nhận được nhận Giải thưởng Hội Nhà văn TPHCM và Tặng thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2012, sau đó tập thơ này được trao Giải thưởng Nghệ thuật Danube năm 2023 của Hungary. Ngoài ra tập trường ca “Bước gió truyền kỳ” của ông cũng được Ủy ban nhân dân TPHCM trao Giải thưởng Văn học Nghệ thuật TPHCM 5 năm lần thứ II. Để hiểu thêm về hành trình sáng tạo thi ca của nhà thơ Phan Hoàng, xin trân trọng giới thiệu bài viết của nhà lý luận phê bình văn học Mai Thị Liên Giang.
Xem thêm
Những giải mã thú vị, khoa học của một người đọc tri âm
Với kiến văn sâu rộng, sự nghiên cứu cẩn trọng mang tính học thuật cao, khai thác nhiều vấn đề tri thức lý luận mới mẻ; Trần Hoài Anh đã đem đến những trang viết tinh tế, khai mở nhiều điều lý thú và bổ ích.
Xem thêm
Hồn xuân trong thơ Hồ Chí Minh
Nhà thơ Trung Quốc Viên Ưng đã nhận định sâu sắc về Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Một trí tuệ lớn, một dũng khí lớn, một tâm hồn lớn”.
Xem thêm
“Trung thực và quả cảm” trong sáng tác và phê bình văn học, nghệ thuật
Bài viết của nhà thơ Mai Nam Thắng trên Văn nghệ số 4/2024
Xem thêm
Nguyễn Quang Thiều với ‘Nhật ký người xem đồng hồ’
Bài viết của Nguyễn Văn Hòa về tập thơ Nhật ký người xem đồng hồ của Nguyễn Quang Thiều
Xem thêm
Nửa lo giá chợ nửa ngây vì trời
Nguồn: Báo Văn nghệ số 4, ra ngày 27/1/2024.
Xem thêm
Dòng kinh yêu thương
Tháng 8 năm 1969, chương trình Thi văn Về Nguồn góp tiếng trên Đài phát thanh Cần Thơ vừa tròn một tuổi. Nhân dịp nầy, cơ sở xuất bản về Nguồn ấn hành đặc san kỷ niệm. Đặc san tập họp sáng tác của bằng hữu khắp nơi, với các thể loại như thơ, truyện, kịch… và phần ghi nhận sinh hoạt văn học nghệ thuật ở miền Tây trong một năm qua. Trong đặc san này, chúng tôi in một sáng tác của nhà thơ Ngũ Lang (Nguyễn Thanh) viết ngày 24/8/1969, gởi về từ Vị Thanh (Chương Thiện), có tựa đề “Đưa em xuôi thuyền trên kinh Xà No” Hơn nửa thế kỷ trôi qua với bao nhiêu biến động, ngay cả tác giả bài thơ chắc cũng không còn nhớ. Xin được chép lại trọn bài thơ của anh đã đăng trong Đặc san kỷ niệm Đệ nhất chu niên Chương trình Thi văn Về Nguồn, phát hành vào tháng 8 năm 1969.
Xem thêm
Minh Anh, người đánh thức thế giới
từng chữ từng chữ/ rơi vào từng dòng từng dòng/ chúng chụp lấy những khoảnh khắc/ đẹp não nùng/ không thể rời khỏi con tim/ cách duy nhất để tự nó đừng nở rộ quá mức/ vượt khỏi ký ức của ta/ là hãy viết xuống (Sự kỳ lạ của nghệ thuật viết).
Xem thêm
Ta sẽ không như cốc trà nguội cuối ngày
Bài viết của Nguyên Bình về tập thơ Vọng thiên hà của Hoa Mai.
Xem thêm
Con người Chí Phèo
Cái chết của Chí phèo như bản cáo trạng về xã hội thực dân nửa phong kiến thối rữa, nhàu nát, là tiếng kêu oan khốc thấu tận trời xanh của những kiếp người “siêu khổ”.
Xem thêm
Nguyễn Ngọc Hạnh - Hồn thơ reo mãi phía làng
Bài viết của Hoàng Thụy Anh và phóng sự ảnh của Nguyên Hùng
Xem thêm
‘Bút chiến’ thời Tự Lực Văn Đoàn
Trước khi được giải Lý luận phê bình của Hội Nhà văn năm nay thì “Tự chủ văn chương và sứ mệnh tự do” đã được chú ý trong cộng đồng đọc. “Câu chuyện cũ nhưng cách tiếp cận mới, khảo tả công phu, chưa kể những dẫn chứng “đấu đá” hậu trường văn chương, đọc rất vui”, độc giả bình luận.
Xem thêm
Khối đa diện “Mộng đế vương”
Nhà văn Nguyễn Trường chọn xứ đạo ở Cồn Phụng của ông Nguyễn Thành Nam, đạo vừa vừa, gọi là Đạo Dừa
Xem thêm
Hồn quê trong một sắc thơ miệt vườn
Nhà thơ Kiên Giang (1929-2014) - đúng ra năm sinh: 1927 - tên thật Trương Khương Trinh (bút danh khác: Hà Huy Hà, Ngân Hà, Trinh Ngọc, Cửu Long Giang…, gốc người làng Đông Thái, huyện An Biên, tỉnh Rạch Giá, nay là Kiên Giang).
Xem thêm