TIN TỨC

“Thu thức giấc” của Trịnh Bích Ngân - Mùa của những rung động

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng: 2025-04-08 08:05:06
mail facebook google pos stwis
643 lượt xem

TRẦN HÀ YÊN
 

THU THỨC GIẤC
 

Đêm/ Vẩn đục/ Tinh tuyền

Mùa thu/ Trong tôi/ Thức giấc

 

Mùa thu/ Những mùa thu cách tôi/

Một tầm tay/ Một vòng ôm/

Mà quất quýt/ Và đắm say

 

Mùa thu trong tôi/ Chiếc lá chín vàng

Ngất ngây nụ hôn/ Của gió

 

Nụ hôn / Xuyên thời gian / Vượt qua cách trở

Mà giông bão / Và tử thần

Không thể / Tách chia

 

Đêm / Tinh tuyền /

Vẩn đục

Mùa thu / Trong tôi / Đỏ cháy

(TRỊNH BÍCH NGÂN)
 

Mùa thu, mùa của những rung động nhẹ nhàng nhưng sâu lắng, đã từ lâu trở thành nguồn cảm hứng bất tận trong văn chương và thi ca. Trong bài thơ Thu Thức Giấc, trích Nghiêng về phía nỗi đau của nhà thơ Trịnh Bích Ngân, mùa thu không chỉ hiện diện như một hiện tượng thời tiết hay một khung cảnh thiên nhiên, mà còn là một miền cảm xúc sâu kín, một sự thức tỉnh của tâm hồn. Thu Thức Giấc như dòng suối chảy qua từng ngóc ngách ký ức, chạm đến trái tim người đọc bằng những hình ảnh vừa quen thuộc, vừa bất ngờ.

Bài thơ mở đầu bằng một sự đối lập đầy ám ảnh: Đêm / vẩn đục / tinh tuyền /. Sự đối lập giữa vẩn đụctinh tuyền không chỉ là một trạng thái của đêm, mà còn gợi lên sự giằng xé trong nội tâm con người. Đêm tối thường gắn với sự u uất, nặng nề của ký ức, nhưng đồng thời cũng là khoảng lặng tinh khiết, nơi con người soi chiếu vào chính mình. Cách ngắt dòng độc đáo giúp nhấn mạnh sự đối lập này, tạo ra một không gian đầy trầm tư, nơi người đọc cảm nhận rõ hơn sự xáo trộn của cảm xúc.

Câu thơ Mùa thu / trong tôi / thức giấc / cho ta thấy đây không chỉ đơn thuần là sự chuyển mùa của thiên nhiên, mà còn là một sự thức tỉnh trong tâm hồn con người. Mùa thu trong bài thơ không chỉ là một khoảnh khắc của thời gian, mà còn là biểu tượng cho ký ức, cho những cảm xúc đã từng ngủ yên nay lại bừng tỉnh. Cụm từ trong tôi thức giấc cho thấy một sự trở mình, một sự hồi sinh của những cảm xúc tưởng chừng đã bị chôn vùi theo năm tháng.

Hình ảnh những mùa thu cách tôi / một tầm tay / một vòng ôm / mang đến cảm giác vừa gần gũi, vừa xa xôi. Chỉ một tầm tay, chỉ một vòng ôm, tưởng chừng dễ dàng chạm tới, nhưng thực tế lại là một khoảng cách không thể vượt qua. Điều này khơi gợi nỗi nhớ về những mùa thu đã trôi qua, những con người đã từng hiện diện trong đời nhưng giờ chỉ còn là hồi ức. Câu thơ ngắn gọn nhưng đầy ám ảnh, như một tiếng thở dài giữa dòng chảy vô tận của thời gian.

Hình ảnh đẹp và giàu sức gợi: Chiếc lá chín vàng / ngất ngây nụ hôn / của gió mang đến một cảm giác lãng mạn, bay bổng. Chiếc lá chín vàng là biểu tượng quen thuộc của mùa thu, của sự chuyển giao giữa sống và tàn, giữa rực rỡ và héo úa. Nhưng trong bài thơ này, chiếc lá không đơn thuần chỉ rơi rụng trong lặng lẽ mà lại ngất ngây như thể đang chìm đắm trong một khoảnh khắc yêu đương đầy đam mê với gió. Ở đây, nụ hôn của gió không chỉ là sự ve vuốt của thiên nhiên mà còn là sự giao hòa của cảm xúc con người, một khoảnh khắc yêu thương nồng nàn dù biết rằng rồi sẽ tan biến.

Nhưng điều đặc biệt hơn cả là nụ hôn / xuyên thời gian / vượt qua cách trở. Không còn là một cái chạm thoáng qua giữa thiên nhiên và vạn vật, mà đó là sự bất tử của những cảm xúc chân thành. Giữa cuộc đời đầy biến động, có những điều có thể bị xóa nhòa, nhưng cũng có những tình cảm không gì có thể chia cắt, dù là giông bão / và tử thần. Đây là một trong những hình ảnh có tác dụng gợi cảm mạnh mẽ nhất của bài thơ. Câu thơ đã nhấn mạnh và khẳng định rằng: Tình yêu, ký ức và những rung động sâu lắng trong tâm hồn con người có thể vượt lên trên những rào cản khắc nghiệt nhất của thời gian và cuộc đời.

Bài thơ khép lại bằng một hình ảnh đẹp, sáng tạo đến bất ngờ: Mùa thu / trong tôi / đỏ cháy /. Nếu như mùa thu thường gợi đến sự dịu dàng, lắng đọng với sắc vàng và những cơn gió nhẹ, thì ở đây, nó lại hiện lên trong sắc màu đỏ cháy, một hình ảnh mạnh mẽ, dữ dội. Phải chăng, đây là ngọn lửa của những cảm xúc bùng nổ, của những ký ức không thể nguôi ngoai, hay chính là sức sống mãnh liệt còn rực cháy ngay cả trong những ngày thu tưởng chừng lặng lẽ?

Bằng những hình ảnh giàu sức gợi, những đối lập tinh tế và cách diễn đạt súc tích, bài thơ Thu Thức Giấc không chỉ đơn thuần là một bản nhạc thu buồn, mà còn là một lời khẳng định về sự bất diệt của những rung cảm trong tâm hồn con người. Mùa thu trong thơ không chỉ là một mùa của thiên nhiên, mà còn là mùa của ký ức, của những nỗi niềm không thể gọi tên, của những xúc cảm đã từng tưởng chừng ngủ yên nhưng vẫn âm ỉ cháy trong tâm hồn chủ thể trữ tình - nhà thơ - và trong tâm hồn của mỗi chúng ta.

Nhà thơ Bích Ngân đã khéo léo kết hợp những thủ pháp nghệ thuật độc đáo và lựa chọn ngôn từ chuẩn xác để diễn tả tâm trạng. Ngôn từ ở đây cô đọng, giàu hình ảnh. Một trong những điểm đặc biệt của bài thơ là cách tác giả sử dụng ngôn từ cô đọng, tối giản nhưng giàu sức gợi. Mỗi câu thơ ngắn, chỉ vài từ, tạo ra một nhịp điệu rời rạc, như sự ngập ngừng, như nhịp thổn thức của con tim rung động trước mùa thu. Tất cả như những mảnh ghép nhỏ nhưng lại tạo nên bức tranh cảm xúc toàn vẹn của chủ thể trữ tình. Các biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng như tương phản, nhân hóa hay những hình ảnh mang tính biểu tượng… có tác dụng làm nổi bật vẻ đẹp đa chiều của mùa thu. Ví dụ như phép tương phản được sử dụng ở ngay từ đầu bài thơ. Đó là sự đối lập giữa "vẩn đục" "tinh tuyền" đã tạo nên một cảm giác vừa căng thẳng, vừa hài hòa. Đây không chỉ là sự tương phản về mặt hình ảnh, mà còn là sự đối lập giữa hai trạng thái tâm hồn: Hỗn loạn và thanh tịnh, khát khao và bình yên. Hoặc những hình ảnh có tính biểu tượng như chiếc lá chín vàng, nụ hôn của gió, mùa thu đỏ cháy…tất cả đều là những biểu tượng đầy sức gợi, mang đến những tầng ý nghĩa sâu sắc. Chiếc lá không chỉ đơn thuần là hình ảnh thực của thiên nhiên, đó là biểu tượng của thời gian, của sự đổi thay. Nụ hôn của gió là sự giao hòa giữa trời đất và con người. Việc nhân hóa các hình ảnh tự nhiên như chiếc lá, gió, mùa thu đã thổi hồn vào từng câu chữ, khiến cho thiên nhiên trở nên sống động, gần gũi hơn. Điều này cũng giúp người đọc cảm nhận được sự gắn kết mật thiết giữa con người và thiên nhiên. Không phải vô tình mà các câu thơ trong cả bài thơ đều là những câu ngắn, giàu nhạc tính. Nhà thơ không sử dụng những câu thơ kể lể, dài dòng, cũng không phô bày cảm xúc một cách lộ liễu mà gợi mở tinh tế cho sự cảm nhận. Chị không trực tiếp bày tỏ cảm xúc hay áp đặt một thông điệp cụ thể lên người đọc. Trong suốt chiều dài bài thơ, ta không thấy Bích Ngân nói “Tôi nhớ mùa thu”, hay bảo rằng “Tôi buồn” mà chị chỉ vẽ ra những hình ảnh, những sắc thái cảm xúc để người đọc tự mình cảm nhận. Chẳng hạn, khi viết: Những mùa thu cách tôi / một tầm tay / một vòng ôm, nhà thơ không nói rõ đó là nỗi nhớ về ai, về điều gì, nhưng chính sự mơ hồ ấy lại tạo nên sức mạnh. Không có những lời khẳng định rõ ràng về nỗi nhớ, tình yêu hay sự mất mát, nhưng mỗi hình ảnh lại mở ra một thế giới riêng, khiến người đọc tự soi chiếu vào mùa thu của chính mình. Đó có thể là một hoài niệm đẹp đẽ, một tiếc nuối mơ hồ, hoặc một cảm giác khát khao muốn níu giữ những điều đã qua. Người đọc có thể tự gán ghép mùa thu ấy với những gì họ đã đánh mất và đó chính là nét đẹp của sự gợi mở trong phong cách thơ của Bích Ngân. Tác giả đã để những khoảng trống cho người đọc tự mình lấp đầy.

Cũng trong bài thơ Thu Thức Giấc, người đọc dễ dàng nhận ra có sự biến đổi trong nhịp điệu, từ lặng lẽ đến bùng cháy. Đây cũng là điểm đặc sắc trong phong cách thơ của Bích Ngân nói chung và đặc biệt trong tập thơ Nghiêng về phía nỗi đau. Ngay từ đầu bài thơ, nhịp thơ đã chậm rãi, như một bước chân nhẹ nhàng bước vào không gian mùa thu. Những câu thơ ngắn, từng chữ như rơi xuống một cách dè dặt, tạo ra cảm giác suy tư: Mùa thu / trong tôi/ thức giấc. Nhưng đến cuối bài thơ, nhịp điệu trở nên dồn dập hơn, mạnh mẽ hơn: Mùa thu /trong tôi/ đỏ cháy. Hay từ sự dịu dàng, lắng đọng của thu, tác giả bất ngờ kết thúc bằng một hình ảnh đầy kịch tính, mùa thu không còn là màu vàng êm ả, mà là đỏ cháy. Đây có thể xem là cao trào cảm xúc của bài thơ. Sự đỏ cháy này không chỉ là một hình ảnh thị giác, mà còn là cảm giác của một trái tim đang rực lửa, một tâm hồn không chịu ngủ yên trong nỗi buồn mà muốn bùng cháy với những khát khao, những rung động mãnh liệt. Sự thay đổi nhịp điệu này khiến bài thơ không còn là một bản nhạc trầm buồn của mùa thu, mà có cả những nốt thăng, những khoảnh khắc bùng nổ đầy cảm xúc.

Có thể nói rằng, Thu Thức Giấc không chỉ đơn thuần là một bài thơ về mùa thu mà còn là một bức tranh cảm xúc đầy biến động của con người trước thời gian, ký ức và những rung động sâu thẳm trong tâm hồn. Mùa thu trong bài thơ không chỉ là sắc vàng của lá rơi, làn gió nhẹ thoảng qua, mà còn là một thực thể sống động, mang theo hơi thở của quá khứ, hiện tại và cả những khao khát không tên.

Nhà thơ đã tạo nên một không gian thơ đặc biệt, nơi mùa thu không chỉ gợi buồn mà còn chứa đựng sự mãnh liệt, nơi những cảm xúc tưởng như dịu dàng lại có thể đỏ cháy, nơi những ký ức tưởng như xa vời lại có thể xuyên thời gian, vượt qua cách trở. Mỗi câu thơ là một nhịp đập của trái tim, khi thì rời rạc, chậm rãi như tiếng thở dài của kẻ hoài niệm, khi thì bùng nổ, dữ dội như một ngọn lửa cảm xúc chưa bao giờ lụi tàn.

Thu Thức Giấc như một lời nhắc nhở rằng: Mùa thu không chỉ là một khoảnh khắc trong năm, mà còn là trạng thái của tâm hồn. Có những mùa thu chỉ đến một lần rồi đi, nhưng cũng có những mùa thu cứ mãi thức giấc trong lòng người, những mùa thu của tình yêu, của ký ức, của những rung cảm không thể gọi tên! Và dù mùa thu ấy dịu dàng hay rực cháy, nó vẫn mãi hiện hữu, như một phần không thể tách rời trong tâm hồn chúng ta. Và đó chính là giá trị lớn nhất của Thu Thức Giấc, một bài thơ không chỉ để đọc, mà còn để cảm!

(Bài đăng Diễn đàn Văn nghệ Việt Nam, số tháng 4/2025)

Bài viết liên quan

Xem thêm
Hồi hộp trước “phút bù giờ” của Minh Đan
Ngôn ngữ của Minh Đan đôi lúc không còn chỉ là ký tự để giải nghĩa, mà là vật liệu có tâm hồn – biết khít lại, giãn ra, để tạo hình tượng và âm thanh.
Xem thêm
Phát triển
Nội dung quyết định hình thức. Xét cả quá trình văn học lâu dài, các hình thức tác phẩm kế tiếp nhau xuất hiện, tác động vào nền văn học, góp phần tạo ra phát triển văn chương. Bài viết chỉ đề cập đến chủ đề này của cuốn sách.
Xem thêm
Vẻ đẹp tình người và nỗi niềm ưu tư trong thơ Phạm Nguyên Thạch
Một trong những cánh én đầu đàn của văn học An Giang - nhà thơ Phạm Nguyên Thạch, anh sinh năm 1948, hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, nguyên Phó Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật An Giang và hiện là Chi hội trưởng Chi hội Nhà văn Việt Nam tỉnh An Giang. Anh sáng tác từ trước năm 1975. Từ đó đến nay, nhà thơ đã có những tác phẩm tạo tiếng vang được xuất bản: “Ngôi nhà lợp ngói âm dương” (Văn Nghệ AG, 1986); “Theo tình” (VNAG, 1994); “Gió” (NXB Trẻ, 1999); “Thị trấn đá” (VNAG, 2002); “Cỏ lá quẩn quanh” (VNAG, 2006); “Mưa ảo” (NXB Hội Nhà văn, 2019).
Xem thêm
Nghiên cứu truyện Nam Cao theo góc nhìn thi pháp
Bằng cách ghi nhận từ các bài nghiên cứu, lời giới thiệu, chắt lọc những ý kiến nho nhỏ, có khi chỉ một vài nhận xét liên quan, có thể đưa ra một cách nhìn về tình hình nghiên cứu truyện ngắn Nam Cao trên góc độ thi pháp học hiện đại.
Xem thêm
Nguyễn Thành Phong – Nhà thơ tài hoa trữ tình, quan chiêm ngoại vi và nội hàm tự sự luận cảm của thơ Việt Nam thời kỳ đổi mới
Trữ tình và tự sự là những khái niệm của thơ, ngoại diên và nội hàm là những khái niệm của logic học. Ngoại vi là một phần của ngoại diên chỉ các đối tượng có phạm vi nhất định và chỉ định. Trong thơ, nó là các địa danh, hoặc các nhân vật trữ tình, các không thời gian xác định, tạo nguồn cảm hứng. Ngoại vi nhỏ hơn ngoại diên. Nội hàm là nội dung thuộc tính bên trong cả chủ quan và khách quan của sự vật, hiện tượng. Trữ tình nói bằng cảm xúc, gắn với bộc lộ chủ thể. Tự sự kể lại, tả lại khách thể. Phàm lệ mấy câu để bài viết này đỡ cảm thấy gượng ép, mong được đồng cảm.
Xem thêm
Hãy sống như những người đã chết - Một nhan đề độc đáo
Lúc đi học, thầy cô từng bảo nhan đề là tên của tác phẩm, còn có cách gọi khác là đầu đề, là cái tít chung của một văn bản. Nhan đề (đầu đề) thường do người viết đặt ra - như người bố, người mẹ đặt tên cho đứa con của mình; nhưng cũng có khi do người khác (cán bộ biên tập) đặt hộ, hoặc đổi tên đi cho hay, cho phù hợp với chủ đề của tác phẩm.
Xem thêm
Inrasara: Tác phẩm văn chương, từ tốt & hay đến lớn
Tại tọa đàm cùng tên do Hội Nhà văn TPHCM tổ chức, nhà thơ – nhà phê bình Inrasara đã mang đến những luận điểm sắc sảo, giàu trải nghiệm, mở ra cách nhìn mới về sự cộng hưởng giữa sáng tác và tiếp nhận, để văn chương thực sự chạm tới và ở lại lâu dài trong lòng người đọc.
Xem thêm
Văn học Đổi mới, một cách nhận diện
Cho đến nay, cụm từ “Văn học Đổi mới đã được sử dụng khá rộng rãi. Từ trong nhà trường đến ngoài xã hội, từ báo chí đến các các cơ quan truyền hình, đài phát thanh, trong các bài nói chuyện hay phát biểu của các nhà sáng tác, phê bình văn học, nó được xuất hiện một cách tự nhiên giống như một thuật ngữ đã được định hình.
Xem thêm
Phù sa tâm hồn qua “Ký ức bão!” của Lương Duy Cường
Những ngày đầu tháng Tám, tôi có chuyến đi miền Trung vào đúng dịp trời như rút ruột để nắng, đến nỗi chỉ cần thêm một giọt bỏng sẽ vỡ cả thinh không. Để mấy ngày sau trở về nhà, trong giấc mơ, quờ tay, tôi vẫn chạm vào bỏng rát. Người ta nói, trước những cơn thiên tai, nắng thường đi trước để dọn đường.
Xem thêm
Đói và sự thức tỉnh mình
Đọc ĐÓI của Đỗ Thành Đồng ngay trong phút thứ 59 và chuẩn bị bước qua con số 0. Nhìn lên góc giấy, hóa ra đây là trang thứ 59 LỤC BÁT ĐỜI. Có những sự tự nhiên, ngẫm cũng hay.
Xem thêm
Tác phẩm hay –Từ tiếp nhận và sáng tác
Có những câu hỏi tưởng chừng giản dị nhưng khiến người cầm bút trăn trở cả đời: Thế nào là một tác phẩm hay?
Xem thêm
Cảm thức quê hương, từ những tản văn đậm hồn quê
Ai đó từng nói: “Trong vũ trụ có nhiều kỳ quan, nhưng kỳ quan tuyệt phẩm nhất đó là trái tim người mẹ”. Tình yêu của mẹ đẹp đẽ, thiêng liêng và bao la chẳng có bến bờ. Có mẹ, ta như có tất cả. Khi mẹ vắng xa cuộc sống sẽ đầy nỗi buồn thương, chán chường, tiếc nuối… Thời gian có chờ đợi ai bao giờ…
Xem thêm
Ký ức bóng mùa qua hay là cảm thức thời gian trong thơ Cao Ngọc Thắng
Cao Ngọc Thắng đã thực sự ám ảnh và thao thức về thời gian, không ngừng đi tìm thời gian đã mất để phục sinh những ký ức gần và ký ức xa trên hành trình tâm linh sự sống.
Xem thêm
Văn học các dân tộc thiểu số sau ngày đất nước thống nhất và hướng đi mới trong kỉ nguyên số
Văn học hiện đại các dân tộc thiểu số sau gần một thế kỉ hình thành và phát triển, đến nay đã có gần 1500 hội viên ở các loại hình nghệ thuật. Các thế hệ nhà văn dân tộc thiểu số đã đạt được những thành tựu và ghi dấu ấn độc đáo trong nền văn học nước nhà.
Xem thêm
Những câu chuyện hấp dẫn và cảm động
Giữa tháng 6 năm 2025 nghệ sĩ Hồ Thanh Thoan cho ra mắt tập Bút ký mang tựa đề:“Một thời đã qua” do NXB Thuận Hóa ấn hành, dày 224 trang, khổ 14,5 x 20cm. Với vốn sống từng trải, đảm nhiệm nhiều trọng trách chuyên môn khác nhau, có dịp đến nhiều vùng miền, bắt gặp những câu chuyện thú vị, người nghệ sỹ đa tài ấy lặng lẽ chép vào sổ tay, nay mới có dịp viết xong 20 câu chuyện về “người thật, việc thật” đầy hấp dẫn và cảm động. Đó là nghệ sĩ Hồ Thanh Thoan, Phó Chủ tịch chuyên trách Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Trị.
Xem thêm
GS.TS Trần Văn Khê tự truyện về cách học
GS.TS Trần Văn Khê, cây đại thụ của nền âm nhạc dân tộc Việt Nam, không chỉ được biết đến là người có công rất lớn trong việc đưa âm nhạc dân tộc Việt Nam ra thế giới, như nhà thơ Huy Cận đã từng nói về ông: “Chân đi tám hướng, mười phương/Tinh thần dân tộc một đường trước sau”. Là người Việt Nam vinh dự nhận hơn 14 giải thưởng, huy chương, bằng danh dự giá trị trong nước và thế giới. Mà GS.TS Trần Văn Khê còn là người có tấm gương sáng về tinh thần tự học, phương pháp học... đáng để chúng ta học hỏi.
Xem thêm
Thăm nơi neo đậu quê mình với thơ
Con người ta khi tuổi càng cao thì nỗi niềm về quê hương bản quán càng dâng đầy trong tiềm thức, nhất là người đó lại là người tha phương, sống nơi đất khách.
Xem thêm
Nhà thơ Hữu Thỉnh - Cây bút phê bình cự phách
Bài của PGSTS Vũ Nho đăng Văn nghệ Công An
Xem thêm
“Ngày Xanh” trong thơ Hồ Thế Hà hay là thơ của một thời hoa mộng
Bài của TS Hoang Thu Thủy về thơ PGS.TS Hồ Thế Hà
Xem thêm
“Trăm ngàn” – Hành trình truy nguyên bản thể giữa phế tích ký ức và nỗi cô đơn hiện sinh
Bài phản biện của nhà thơ Hương Thu xung quanh việc khen chê truyện ngắn Trăm Ngàn
Xem thêm