Không phải để nhắc lại bão lũ, mà để nói về những con người đứng dậy sau bão lũ. Phú Yên – trong ký ức và hiện tại – vẫn là miền đất của nghĩa tình và khát vọng hồi sinh, nơi lòng người đủ ấm để sưởi ấm cả mùa nước dữ.

NGUYÊN HÙNG

Miền đất của ký ức và duyên nợ

Phú Yên – mảnh đất đã đi qua hơn bốn trăm năm lịch sử, nơi lắng đọng khát vọng bền bỉ của bao thế hệ cha ông mở đất và giữ đất.

Với tôi, Phú Yên mãi là miền ký ức - của những cuộc gặp gỡ rồi chia ly, của những bình minh ửng hồng trong sương trên bãi Tuy Hòa. Dù hôm nay địa giới hành chính đã thay đổi, Phú Yên vẫn là miền Đất Phú – Trời Yên, nơi gửi gắm biết bao thương mến.

Tôi nhớ những lần trở lại cùng bè bạn văn nghệ: ngồi bên biển Sao Mai lặng nghe sóng vỗ ghềnh đá; hay những chiều lên Đồi Thơm, phóng tầm mắt ra biển mênh mang - nơi bao câu thơ, khúc hát đã thành hình. Phú Yên trong tôi không đơn thuần là một vùng đất - mà là một tâm hồn, một phần ký ức của những vần thơ. Ở đó, thiên nhiên và con người hòa quyện, dịu dàng mà kiên cường như chính mảnh đất miền Trung đầy nắng gió này.
 

Sau bão giông, nỗi đau còn đọng lại

Nghĩ về Phú Yên của những ngày cuối năm 2025, lòng tôi quặn thắt. Liên tiếp cơn bão số 13 – Kalmaegi (4–7/11) rồi trận lũ lịch sử (15–21/11) quét qua, đã để lại những mất mát quá lớn: hơn 80 người chết và mất tích; khoảng 150.000 ngôi nhà bị ngập sâu, trong đó hàng chục nghìn căn đổ nát; gần 70.000 ha cây trồng hư hại; hàng trăm tàu thuyền chìm ngay tại bến neo đậu; hàng chục nghìn lồng bè nuôi cá tan tác, trôi dạt. Riêng nghề nuôi tôm hùm tại Vịnh Xuân Đài gần như bị xóa sổ, với mức thiệt hại lên tới 95% – tương đương hàng nghìn tỷ đồng.

Lồng bè thủy sản của người dân Phú Yên (nay là Đắk Lắk) bị bão số 13 đánh tan nát. Ảnh: Tuấn Anh

Những làng chài sau bão lũ chỉ còn lại mái tôn méo mó, cây cối gãy đổ, và những ánh mắt thẫn thờ dõi ra biển sau những dòng lệ mặn chát. Sự cuồng nộ của thiên nhiên đã bào mòn đến không thương tiếc sức chịu đựng của người dân miền Trung – vốn đã quá kiệt quệ sau những mùa bão lũ nối chồng lên nhau.

Ở Phú Yên – miền đất tôi từng xem là nơi yên bình để trở về – sự bình yên ấy hôm nay bị xé toạc một cách tàn nhẫn. Qua màn hình TV, qua các phương tiện truyền thông, tôi nhìn thấy những ánh mắt đỏ hoe đứng trước khoảng sân trống – nơi từng có một mái nhà; những bàn tay sạm nắng run run nhặt lại tấm ảnh gia đình vớt lên từ bùn nước; và những cụ già, trẻ nhỏ ngồi thẫn thờ trước nền nhà trống hoác, không biết bắt đầu lại từ đâu.

Không ai khóc thành tiếng – có lẽ vì đã khóc quá nhiều, hoặc vì nước mắt phải nhường chỗ cho nghị lực. Nhưng tôi vẫn nghe rất rõ những “tiếng khóc không thành lời”: tiếng gió, tiếng sóng, và cả tiếng lặng im của đất trời.

Mỗi lần nhìn những khung cảnh đổ nát đến hoang tàn, tôi lại thấm thía rằng: người miền Trung không chỉ chịu đựng bão lũ – họ sống cùng bão lũ, lớn lên từ bão lũ, và biết đứng dậy sau bão lũ. Trong nước mắt còn vương bùn đất ấy, tôi thấy lấp lánh một thứ tài sản vô hình mà không sức mạnh nào cuốn trôi được: nghĩa tình.

Dọc bờ biển Tuy Hòa sau bão, gió vẫn lộng, sóng vẫn dạt dào, nhưng ẩn trong tiếng rì rầm ấy là bao tiếng thở dài. Biển – người bạn vĩnh cửu của ngư dân – bỗng trở nên dữ dội và lạnh lùng. Những con người từng “ăn sóng nói gió”, gắn cả đời với lưới, với thuyền, nay trắng tay, chỉ còn lại lòng kiên cường và niềm tin côi cút vào ngày mai.

Ấy vậy mà chính trong hoạn nạn và đổ nát, tôi lại thấy ánh lên vẻ đẹp của nghĩa tình.

Tại xã Hòa Thịnh, lúc 21 giờ ngày 19/11, khi nước lũ dâng nhanh bất thường và tiếng kêu cứu vang lên, anh Trần Công Thành đã bất chấp hiểm nguy, chèo chiếc ghe nhỏ vượt dòng dữ, với nhiều lượt, cứu hơn 40 người dân thôn Phú Hữu trong gang tấc.

Song song với câu chuyện ấy, cũng tại thôn Phú Hữu, căn nhà hai tầng kiên cố của gia đình anh Phan Duy Tân trở thành một trong số ít điểm tựa an toàn giữa biển nước. Gia đình anh mở rộng cửa cưu mang hơn 100 người dân mất nhà cửa đến tá túc, trú ẩn suốt nhiều ngày đêm trong khi chờ được cứu trợ.

Anh Trần Công Thành bên chiếc ghe nhỏ đã cứu 40 người trong lũ dữ ở xã Hòa Thịnh, Đắk Lắk. (Ảnh: TT)

Người Phú Yên không chịu than vãn lâu. Họ nhanh chóng bắt tay dọn dẹp, dựng lại mái nhà, vá lại tấm lưới, gầy lại từng lồng cá. Những đoàn thiện nguyện, những cánh tay sẻ chia từ khắp nơi đổ về – không chỉ là sự cứu trợ vật chất, mà còn là tiếp sức tinh thần cho một miền đất thấm đẫm ân tình.

Nhìn những đoàn người tự tay dựng lại từng mái nhà, gỡ từng tấm tôn gãy, san phẳng từng ụ bùn, tôi hiểu vì sao mảnh đất này luôn khiến tôi trăn trở. Ở nơi bão tố thử thách con người nhiều nhất, cũng chính là nơi lòng người sáng lên rõ nhất.

Phú Yên – miền đất tưởng chừng đã khuất phục trước thiên nhiên – lại đang lặng lẽ hồi sinh, bằng một nguồn năng lượng không tên, không hình sắc, nhưng mạnh hơn mọi bão giông: năng lượng của niềm tin và tình người.
 

Từ mất mát đến khát vọng hồi sinh

Phú Yên không chỉ cần được an ủi, mà cần được khôi phục - và cần một tầm nhìn phát triển bền vững. Bão tố đã lấy đi nhiều thứ, nhưng cũng chỉ ra những giới hạn cần vượt qua. Bên cạnh nghề đánh bắt xa bờ thì nghề nuôi trồng thủy sản cũng là sinh kế chủ lực của người dân vùng biển, và nó không thể mãi dựa vào kinh nghiệm truyền thống. Đã đến lúc Phú Yên cần một hướng đi mới: phát triển nuôi biển công nghệ cao, ứng dụng khoa học để bảo vệ môi trường và ổn định sản lượng.

Từng được nghe Phó Giáo sư, tiến sĩ, nhà văn Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam (VSA) chia sẻ về mô hình nuôi cá, tôm công nghệ Na Uy, Israel..., tôi tin nếu áp dụng vào vùng nước ổn định của vịnh Xuân Đài, đầm Cù Mông hay vịnh Vũng Rô, sẽ mở ra cơ hội mới cho hàng ngàn ngư dân. Biển Phú Yên không chỉ là nơi ra khơi đánh bắt, mà hoàn toàn có thể trở thành "nông trại xanh trên sóng nước", nơi khoa học và truyền thống gặp nhau để kiến tạo tương lai.

Lồng tròn nuôi cá nhựa HDPE thương hiệu SuperPlas.

Phú Yên có lợi thế trời cho: vùng biển rộng, độ mặn ổn định, khí hậu điều hòa. Nếu được quy hoạch hợp lý, đầu tư hạ tầng và đào tạo kỹ năng, nghề nuôi trồng thủy sản công nghệ cao hoàn toàn có thể trở thành trụ cột kinh tế mới. Từ đó, người dân không chỉ sống được bằng nghề biển, mà còn làm giàu từ biển - một cách văn minh, bền vững, hòa hợp với tự nhiên.
 

Lòng người – nguồn năng lượng không tắt

Đi qua những con phố Tuy Hòa sau bão lũ, tôi bắt gặp những đốm lửa đỏ rực trong ánh lòng người dân nơi đây. Họ vẫn cười, vẫn mời khách ghé nhà, vẫn nói về mùa biển mới với ánh mắt hy vọng.

Chính lòng người ấy – ấm áp, nghĩa tình, không đầu hàng số phận – là nguồn năng lượng quý giá nhất để Phú Yên hồi sinh.

Tôi luôn tin: một miền đất có con người biết nắm tay nhau đứng dậy thì không cơn bão nào đánh gục được. Phú Yên – miền Đất Phú Trời Yên trong ký ức – hôm nay càng sáng rõ hơn với danh xưng miền đất Nghĩa Tình: nơi giữa mất mát vẫn nảy mầm hy vọng, nơi từ đổ nát vươn lên ánh sáng của ngày mai.

Bão lũ có thể xô nghiêng mái nhà, cuốn trôi bè cá, dập nát ruộng đồng… nhưng không thể cuốn trôi, cũng không thể làm loãng lòng người Phú Yên.

Với tôi, Phú Yên – dù đổi thay địa giới – vẫn mãi là miền để trở về.

Nơi biển còn xanh, trời còn trong, và con người vẫn hiền hòa như thuở nào.

Nơi ấy cũng là nguồn cội để “xanh biếc hồn văn”, cho câu chữ được thăng hoa:

Núi Nhạn gọi chim, tháp Nghinh Phong đón gió
Xứ hoa vàng xanh biếc hồn văn
Người cầm bút mơ màng, lắng nghe sóng hát
Ý tứ trầm hương, câu chữ thăng hoa…

Những ngày cuối tháng 11/2025

Mời đọc:

• Về với biển Phú Yên
• Các nhà văn TPHCM tham quan biển Phú Yên
• Phú Yên – Nơi văn hóa, thiên nhiên và tình người hội tụ