TIN TỨC
  • Bút ký - Tạp văn
  • Những ‘mắt thấy tai nghe’ về phong tục tết xưa của người Việt

Những ‘mắt thấy tai nghe’ về phong tục tết xưa của người Việt

Người đăng : phunghieu
Ngày đăng: 2022-02-04 11:00:56
mail facebook google pos stwis
1322 lượt xem

Trong ký sự hành trình Une campagne au Tonkin (Một chiến dịch ở Bắc kỳ), bác sĩ Hocquard tường thuật những điều “mắt thấy tai nghe” về tết xưa một cách chân thực và lôi cuốn về lịch sử, văn minh, văn hóa, phong tục của người Việt.

Hocquard miêu tả nhiều nội dung thú vị về không khí tết xưa ở thành Huế năm 1886 và cho biết mình ở thành Huế vào “mùa lễ hội”, vì gần tới tết Nguyên đán.

Theo quan sát của Hocquard, trong không khí kéo dài một tháng trời ấy người dân bản địa, người giàu cũng như nghèo, dừng tất cả mọi công việc hằng ngày để dành thời gian nghỉ ngơi, ăn uống và hoạt động giải trí.


Con cháu mừng tuổi ông bà ngày đầu năm mới.

Ông viết: “không có buôn bán, không việc đồng áng, không lao dịch khổ sai; người lớn và trẻ nhỏ sẽ mặc quần áo đẹp; những người khốn khổ sẽ đem bán nốt đồ đạc và vay mượn cho đủ tiền ăn tết”.

Trở lại câu chuyện của Camille Paris, người chịu trách nhiệm xây dựng đường điện báo Trung kỳ từ Huế đến Bình Thuận ở kỳ trước, cũng đã có những trải lòng về không khí chuẩn bị đón tết Nguyên đán của người Việt khi ông dừng chân ở Vân Hội (thị trấn Diêu Trì, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định) đầu năm 1886.

Trong tác phẩm Voyage d’exploration de Hué en Cochinchine par la Route mandarine (Du ký Trung kỳ theo đường cái quan, xuất bản năm 1889; Nguyễn Thúy Yên dịch sang Việt ngữ, Thư Books và NXB Hồng Đức ấn hành năm 2021), Camille Paris được dịp quan sát những hoạt động chuẩn bị đón tết Nguyên đán của người bản xứ, Paris cảm thấy rất vui và thú vị. Trong mắt ông, vào những ngày đầu năm mới người Việt ai cũng ăn mặc đẹp, “lũ trẻ con mặc quần áo đẹp, đội nón rộng vành che nắng. Từ trẻ con cho tới người già đều ăn mặc đẹp khác với ngày thường”.

Tết mang đến một bầu không khí vui tươi, tích cực nhưng cũng mang lại điều phiền toái cho công việc của Camille Paris và người Âu lúc bấy giờ, đó là mọi người làm công cho ông đều bỏ về ăn tết cổ truyền hết. “Thằng bồi của tôi cũng không bỏ phong tục này cho dù chúng tôi đang trên đường. Nó còn xin ứng tiền trước và bỏ mặc tôi từ Bình Định, cùng lúc ăn cắp của tôi một chai [rượu mùi] Chartreuse và một đôi giày!”, Paris hài hước viết.


Người Huế đi chợ tết năm 1923.

Tác giả người Anh là bà Gabrielle M. Vassal cũng kể câu chuyện tương tự ở Nha Trang trong tác phẩm Mes Trois Ans d’Annam (Ba năm ở An Nam, xuất bản năm 1912).

Trong một quan sát khác, khi dừng chân và ngủ lại ở Sông Cầu (tỉnh Phú Yên) một đêm trước tết (đêm giao thừa), Paris thấy “một vài người đã bắt đầu đón tết rồi”.

Ở những nơi công cộng thì “gánh hát rong treo nhạc cụ vào một cái dây và gõ trống chiêng, thanh la, và khi muốn thật ồn ĩ, họ thi nhau gào lên những âm mũi và họng. Một chú nhóc đi xin tiền khán giả xung quanh. Rồi pháo nổ tứ phía, có cả pháo sáng nữa, ai cũng cần phải gây tiếng ồn mới được.”

Hoạt động của những đoàn kịch tỉnh lẻ trong dịp mồng 1 tết Nguyên đán cũng được bác sĩ Hocquard mô tả trong tác phẩm Une campagne au Tonkin (Một chiến dịch ở Bắc kỳ, xuất bản năm 1892), theo Hocquard những đoàn kịch này cũng có mặt trong các lễ hội dân gian được chính quyền tổ chức hoặc ngày mừng thọ vua chúa hay nhân dịp có sự kiện quốc gia khác.


Chợ tết Huế xưa.

Bác sĩ J.C. Baurac thì viết trong tác phẩm La Cochinchine et ses habitants Provinces de l’Ouest (Nam kỳ và cư dân các tỉnh miền Tây, xuất bản năm 1894) rằng, “lễ hội quan trọng nhất của người An Nam [tức Việt Nam] là tết hay năm mới kéo dài ba ngày, khi đó, tất cả công việc và mọi hoạt động buôn bán đều bị ngưng lại; người ta không họp chợ. Ở Sài Gòn tết xưa ở các trạm nội địa, người Âu châu phải dự phòng và trữ đồ trước Tết vì trong ba ngày nghỉ lễ này, khắp nơi đều đóng cửa”. Baurac cho biết thêm, mồng 1 tết là ngày dành cho việc cúng bái tổ tiên; mồng 2 để thăm bạn bè, người quen; mồng 3 là cho các trò giải trí các loại. “Người An Nam, lớn và nhỏ, trẻ như già, giàu hay nghèo đều chủ yếu là tham gia các trò chơi vào ngày cuối cùng này”.

 Nguyễn Quang Diệu/Thanh Niên

 

Bài viết liên quan

Xem thêm
Chiếc Nóp quê hương – Tùy bút Nguyễn Thanh
Thời kháng chiến chống Pháp, trong giai đoạn đầu cuộc đấu tranh gian lao vì sự nghiệp giải phóng dân tộc còn thiếu thốn quân dụng, có một hình tượng đặc biệt đậm màu sắc quê hương, không thể thiếu đối với nhân dân lao động và những chiến sĩ yêu nước tham gia kháng chiến. Đó là chiếc nóp bàng mà người dân Nam Bộ sống cách đây bảy thập niên đều biết đến.
Xem thêm
Gia đình, những nỗi đau ngọt ngào của Trương Văn Dân - Elena
Mấy năm trước có một số bạn văn và bạn đọc đã đề nghị tôi và Elena nên in chung một tập truyện. Và tập truyện mà các bạn đang cầm trên tay có chủ đề về những mối quan hệ trong gia đình và tình nghĩa vợ chồng. Sự sắp xếp này này là hoàn toàn ngẫu nhiên, lựa chọn các truyện ngắn đã viết trong những năm qua, vì nếu chọn chủ đề rồi mới viết thì các bài viết có lẽ sẽ khác và thiếu tự nhiên.
Xem thêm
Má tôi - Tản văn Trần Trọng Trung
Má tôi là một người phụ nữ đảm đang, hiền thục; có một đức tính thật thà, nhân hậu; có một phẩm chất của người phụ nữ Á Đông “Công, Dung, Ngôn, Hạnh”.
Xem thêm
Dấu ấn anh hùng – Bút ký Trần Thế Tuyển
Trong kháng chiến chống Mỹ, tôi may mắn được giao chép sử Trung đoàn 174 (đoàn Cao Bắc Lạng). Sau ngày giải phóng (30-4-1975), tôi lại thêm một lần may mắn nữa: trở lại chiến trường xưa, nơi Trung đoàn đã chiến đấu và gặp lại những người con ưu tú đã góp phần xây nên truyền thống vẻ vang của đơn vị hai lần được tuyên dương danh hiệu Đơn vị AHLLVT ND.
Xem thêm
Có một người thương binh như thế
Về Trung tướng nhà văn Nguyễn Mạnh Đẩu
Xem thêm
Chữa lành và những ngôi sao thức – Bút ký Thanh Huyền
… Đêm đã về khuya, gió biển vẫn mải mê hợp xướng với dàn đồng ca đại dương. Tôi vẫn tản bộ trên dải cát cùng với những nghĩ suy, chất vấn. Tôi không biết mình đang chữa lành ở dạng thể nào nhưng mong rằng khoảng trống nơi tim được lấp đầy... và chắc chắn tôi cũng là một trong những ngôi sao thức!
Xem thêm
Hoàng hôn trên đảo vắng – Tạp bút của Thúy Dung
“Hoàng hôn” là lúc mặt trời lặn, kết thúc một ngày gieo ánh sáng. Ai từng nghe bài “Đà Lạt hoàng hôn” của Minh Kỳ – Dạ Cầm, hẳn còn nhớ câu “Lắng nghe chiều xuống thành phố mộng mơ, màu lam tím, Đà Lạt sương phủ mờ”.
Xem thêm
Hồn sông, hồn quê trong thơ trong nhạc
Nguồn: Hồn sông, hồn quê trong thơ trong nhạc (Tạp chí Sông Lam) và Văn nghệ Công an số 715, ngày 11/7/2024.
Xem thêm
Những cống hiến, hy sinh của người lính đánh đổi để có hoà bình, phát triển kinh tế đất nước
Nguyện xứng đáng với lòng tin yêu của Đảng, nhân dân. Nâng cao cảnh giác, chủ động sẵn sàng đập tan mọi âm mưu, thủ đoạn phá hoại của kẻ thù, bảo vệ vững chắc môi trường hoà bình; đóng góp sức mình cùng cả nước giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh…
Xem thêm
Nợ sách đèn
Ngày ấy, chúng tôi từ khi đầu tiên mới tập tễnh cặp sách vào lớp 1 bậc tiểu học đến khi tốt nghiệp đại học hoặc sau đại học, thế hệ học trò chúng tôi trải qua khá nhiều kỳ thi qui định. Học trò có thi đỗ mới được lên lớp.
Xem thêm