TIN TỨC
  • Truyện
  • Bắt cá trên cao nguyên - Truyện ngắn của Hồng Chiến

Bắt cá trên cao nguyên - Truyện ngắn của Hồng Chiến

Người đăng : phunghieu
Ngày đăng:
mail facebook google pos stwis
798 lượt xem

H’Lê làm lớp trưởng lớp 9A1, người dân tộc Êđê có nước da bánh mật, mặt trái xoan, tóc xoăn tự nhiên tạo nên một vẻ đẹp huyền bí. H’Lê học cùng lớp nhưng hơn Thanh một tuổi, người rắn chắc, khỏe mạnh ra dáng một thiếu nữ. Còn Thanh sinh ra, lớn lên ở ngoại ô thành phố, quanh năm nghe tiếng gầm của sóng biển.

Ảnh minh họa

Bầu trời trong xanh như một chiếc lồng bàn lớn úp lên Cao nguyên được điểm xuyến bằng ông mặt trời đỏ ối chuẩn bị xuống núi phía tây đi ngủ, tạo thành một bức tranh tuyệt đẹp. Buôn Tu Sria với gần bảy chục nóc nhà dài quây quần trên một triền đồi gần suối cùng tên. Các nóc nhà, đua nhau nhả ra những ngọn khói trắng bay lên như mấy ông già ngồi hút thuốc, báo hiệu bữa cơm chiều sắp đến. Mười ba người phụ nữ trên lưng mang mười hai chiếc gùi xếp thành một hàng dài, đầu hơi chúi về phía trước vì chiếc gùi đè nặng trên lưng, băng qua đồi cỏ tranh nhuộm một màu vàng tươi, lầm lũi tiến về phía tây. Cũng lạ, hàng người ấy đi theo một quy định nghiêm ngặt, người nhiều tuổi nhất đi trước, người ít tuổi đi sau và người nhỏ tuổi nhất đi sau cùng. Thanh nhỏ tuổi hơn cả lại không phải đeo gùi như mọi người nên đi cuối, cái chân đã thấy nằng nặng nên vịn vào gùi người đi trước để bước.

  • Thanh mỏi chân à, gần về đến nhà rồi, cố lên nhé!

H’Lê, người bạn học cùng lớp ngoái đầu lại hỏi, chân vẫn bước đi không ngừng lại. Thanh gật đầu nhưng miệng vẫn nở nụ cười vui. Không vui sao được khi lần đầu tiên được theo bạn đi bắt cá theo một kiểu đặc biệt lạ lùng như thế này. Hôm qua khi học xong tiết cuối cùng, cô giáo chủ nhiệm thông báo cho nghỉ Tết một tuần, H’Lê chạy lại nói:

  • Sáng mai Thanh có đi ruốc cá với mình không?
  • Ruốc cá là lễ nghi gì của người Êđê vậy?
  • À đây là cách bắt cá suối mang về ăn.
  • Đi bắt cá hả, thích quá để mình về xin bố mẹ đã nhé.
  • Ừ, tám giờ qua nhà đi cùng với mọi người trong buôn, vui lắm đấy.
  • Vậy hả, cảm ơn bạn.

H’Lê làm lớp trưởng lớp 9A1, người dân tộc Êđê có nước da bánh mật, mặt trái xoan, tóc xoăn tự nhiên tạo nên một vẻ đẹp huyền bí. H’Lê học cùng lớp nhưng hơn Thanh một tuổi, người rắn chắc, khỏe mạnh ra dáng một thiếu nữ. Còn Thanh sinh ra, lớn lên ở ngoại ô thành phố, quanh năm nghe tiếng gầm của sóng biển. Chiều đến bố cùng mấy người bạn lên thuyền ra biển đánh cá đến sáng hôm sau mới về. Sáng ra, mẹ vội ra bờ biển đón bố rồi mang cá ra chợ bán, gần trưa quay về ăn vội miếng cơm để kịp ra đồng cày cấy. Bọn bạn cùng tuổi như Thanh ngoài thời gian đến lớp học bài phải đi chăn trâu, bò; hôm nào vui thì rủ nhau đi móc cua ven bờ ruộng lúa. Vào mùa hạ, nước trên kênh ngừng chảy liền rủ nhau be bờ, tát nước bắt cá. Cứ thau, chậu hay bí quá thì lấy luôn nón đội đầu làm gàu tát nước; cá, ốc, cua đồng… bắt không được bao nhiêu nhưng vui lắm.

Hồi cuối năm ngoái, theo kế hoạch di dân đi xây dựng kinh tế mới, cha mẹ Thanh cùng với gần nửa làng đến đây định cư. Thanh được vào lớp học mới, có bạn mới và thân nhất là H’Lê. Vì thân nhau nên H’Lê cho biết nhiều điều về phong tục, tập quán, văn hóa của người Ê đê; Thanh ngạc nhiên và thích lắm. Nay được đi theo xem bắt cá thì còn gì bằng.

*

*    *

Dựng chiếc xe đạp dưới gầm sàn, leo lên cầu thang Thanh thấy mẹ H’Lê đang xếp mấy đoạn vỏ cây tươi dài độ ba gang tay, vào gùi. Tò mò Thanh hỏi H’Lê:

  • Đi bắt cá chứ có phải đi nấu ăn đâu mà amí mang theo nhiều vỏ cây thế?
  • Không có vỏ cây ấy thì làm sao bắt cá!
  • Ra suối bắt cá không có lưới thì phải đắp đất khoanh vùng lại tát cạn nước mà bắt cá chứ lấy mấy thanh vỏ cây bé tý ấy thì bắt làm sao?
  • Bạn cứ đi sẽ biết.

Mười hai người phụ nữ lưng đeo gùi, trong gùi có mấy quả bầu khô đựng nước uống và có thêm một ít vỏ cây, phía trên gùi buộc thêm một cái rổ. Họ ngược theo dòng suối đi về phía đông. Cao nguyên vào mùa khô suối ít nước, dòng nước nhỏ dần, len lỏi qua các hòn đá trước khi đổ vào đoạn suối tự nhiên to ra như bụng con trăn ăn no. Đi cách buôn độ hơn ba ki lô mét đến một khúc suối phình lớn, tạo thành một cái ao chiều ngang khoảng hơn ba mét, chiều dài mười lăm mét; đoàn người dừng lại bỏ gùi ra khỏi vai rồi chia nhau làm việc. Hai người lấy mấy miếng vỏ cây lại đầu con suối dùng đá đập dập ra, dũ nhẹ vào mặt nước. Lạ thay, nước suối chảy qua chỗ vỏ cây vừa đập ấy đổi thành màu nâu sẫm hòa dần vào vũng nước suối lớn. Bất ngờ gặp nước dòng nước màu nâu chảy đến, lũ cá vội ngoi lên mặt nước như người say rượu; lờ đờ bơi lượn, có con còn giơ chiếc bụng trắng bạc lên để bơi nữa. Chỉ chờ có thế, mọi người cởi áo để lại trên bờ, ùa xuống dùng rổ xúc cá đổ vào gùi. Các mẹ, các chị không ai mặc áo nữa, rất tự nhiên lội xuống suối, người nào ra chỗ sâu, nước ngập đến đâu vén váy đến đấy, cuối cùng là túm lại choàng lên đầu như chiếc khăn. Làn nước chuyển màu nâu nhưng vẫn nhìn rõ bàn chân của từng người lội trên cát trắng dưới mặt nước. Thanh thấy vậy đỏ mặt, tự nhủ: may mà mình cũng giới nữ, nếu có đàn ông đi qua thì sao nhỉ!

Mọi người vừa xúc cá, vừa hát, một điệu dân ca êm ái như lời ru làm vang động cả một khoảnh trời. Nhìn mọi người bắt cá thấy thích quá, Thanh cũng xắn quần nhảy xuống dùng tay tóm từng con một ném vào gùi H’Lê. Những con cá trắng bạc, mắt đỏ hoe nằm trong gùi rồi thỉnh thoảng còn quẫy đuôi như muốn bơi. Khi vớt hết cá nổi, đoàn người lại tiếp tục ngược dòng đến khúc suối khác, lại thay nhau đập vỏ cây, thả xuống nước và vớt cá cho đến lúc cả mười hai gùi đầy cá, mọi người mới dừng lại bên một ghềnh đá tắm rửa rồi về.

Thanh ngạc nhiên về cách bắt cá quá nên hỏi H’Lê:

  • Tại sao khi bắt cá lại phải hát đồng thanh như thế?

-À hát vừa giúp mọi người cùng vui vẻ làm việc, nhưng điều quan trọng nhất là báo cho cánh đàn ông biết chị em đang bắt cá để không đến quấy rầy.

  • Ơ, hay nhỉ. Ai dạy cho người trong buôn bắt cá kiểu này thế?
  • À, nghe bà ngoại kể lại…

Ngày xưa, lâu lắm rồi, vào năm ấy, tháng ấy… trời khô hạn. Ông mặt trời suốt ngày đổ lửa xuống trần gian làm các con suối cạn khô cả nước, lũ cá cũng trốn đi biệt tăm. Nhà nọ có hai vợ chồng thương nhau lắm, cưới nhau đã mấy mùa rẫy mà vẫn chưa sinh được người con nào. Có lẽ do trời nóng quá, người chồng lăn ra ốm, thuốc thang mãi không khỏi. Một hôm người chồng nói với vợ:

  • Anh muốn ăn một miếng cá lắm.
  • Để mai em đi bắt.

Sáng hôm sau người vợ mang gùi, đội rổ xuôi theo dòng suối tìm các vũng nước còn đọng lại để bắt cá. Kì lạ, cá rất nhiều, nhưng bắt kiểu gì cũng không được; lũ cá cứ như Yang(1), bay lượn trên mặt nước; có khi xúc vào rổ hay gùi rồi chúng cũng nhảy vù ra ngoài như chim. Quần thảo với lũ cá từ sáng đến quá trưa rồi sang chiều mà không bắt được con nào, người vợ đành xách gùi lên vai trở về nhà, nước mắt chảy dài trên gương mặt phúc hậu. Vừa khóc vừa leo lên bờ suối, không may chiếc yen vướng vào một khúc rễ cây làm người vợ ngã lăn xuống suối, còn chiếc yen nằm lại với rễ cây; may mà khi ấy chỉ có một mình chứ không thì… Giận quá cô ta vác xà gạc lại chặt nát khúc rễ cây rồi ôm chúng quẳng xuống suối cho hả giận và cũng để giúp người đi sau không bị ngã như mình.

Lạ thay, khi ném đống rễ cây vừa bị chặt xuống suối một tý, lũ cá bỗng nhiên nổi hết lên mặt nước, có con đớp bóng, có con bơi lừ đừ, lại có con ngửa cả bụng lên trời… Mừng quá, người vợ vội lội xuống lấy rổ xúc cá đổ đầy gùi rồi vừa đi vừa chạy về nhà. Người chồng đang ốm không ngóc đầu dậy được, chỉ mong ăn miếng cá để thanh thản về với Yang. Người vợ nướng cá cho chồng ăn; một con, hai con, ba con… anh chồng ăn cá đến no bụng rồi vươn vai một cái, hình như bệnh tật bay đi mất cả, đứng dậy đi lại bình thường. Chị vợ mừng quá, mang hết số cá còn lại đến từng nhà trong buôn chia cho mọi người.

Đêm đã khuya, nhiều nhà tắt đèn đi ngủ. Bỗng nghe tiếng gọi làm mọi người bừng tỉnh vội ra mở cửa, thấy cô vợ người ốm mang cá đến cho và nói rõ lý do; thế là dân trong buôn rủ nhau mang rượu đến nhà người ốm vít cần uống cả đêm thấu sáng. Tiếng chiêng, tiếng cồng vang lên, bay xa để tạ ơn Yang.

Cũng từ đó người dân trong vùng biết cách bắt cá dùng bằng rễ cây. Người ta còn nói ăn loại cá bắt theo cách này góp phần làm tăng thêm sức khỏe tránh được một số bệnh tật. Chỉ có điều, cách này chỉ bắt được cá màu trắng thôi, còn các loài cá có nước da màu đen thì không bao giờ bắt được vì chúng không nổi lên. Các con cá trắng không bị bắt, chỉ một thời gian sau lại tỉnh táo bơi lội bình thường, lạ thế!

Trên đường đạp xe về nhà, hình như chiếc xe nó tự chạy hay sao ấy, cứ bon bon lướt tới mặc dù phía sau còn đèo thêm bao tải đựng nửa gùi cá amí(2) H’Lê cho. Lúc đầu Thanh đã không lấy, nhưng thấy amí nói chân thành quá nên phải nhận. Về nhà kể chuyện bắt cá hôm nay chắc bố mẹ ngạc nhiên lắm đây. 

H.C

Chú thích tiếng Ê đê:

  • Yang: thần linh.
  • Amí: mẹ.

Bài viết liên quan

Xem thêm
Tiếng mõ trong ngõ cụt - Truyện ngắn Kim Uyên
Trước đây, vợ lão Nam thường tụng kinh gõ mõ hai lần trong tháng, vào sáng mồng một và ngày rằm. Đầu năm nay nhân ngày rằm tháng giêng mụ mời một thầy chùa về làm lễ lớn, sau ngày đó mụ Nhung chăm tụng kinh hơn. Việc này khiến mọi người trong khu ngõ cụt không hài lòng, đặc biệt là các nhà liền kề với nhà lão Nam vì tiếng gõ công cốc nổi lên lúc năm giờ sáng.
Xem thêm
Bài điếu văn của lão Tân - Truyện ngắn Kim Uyên
Lão Tân thấy nhà đám náo động thì đứng dậy thất thểu ra về. Vừa đi lão vừa suy nghĩ căng thẳng lắm, lão chưa biết viết thế nào để hoàn thành bài điếu văn về ông chủ tịch cho em trai đọc vào lúc di quan sáng mai.
Xem thêm
Chạm mặt voi rừng - Truyện ngắn của Hồng Chiến
Những cơn gió trong rừng già bao giờ cũng khác với cơn gió bình thường. Trước khi đưa bàn tay mát rượi mơn man lên làn da, mái tóc chúng ta, gió thể hiện vũ khúc của mình bằng tiếng reo ầm ĩ như có hằng trăm, hằng ngàn con nai cùng chạy, làm các cành cây nghiêng ngã, xô đập vào nhau rầm rầm.
Xem thêm
Hai người mẹ | Truyện ngắn của Lê Thanh Huệ
Truyện hay về người mẹ Việt Nam
Xem thêm
Bản năng kép - Truyện ngắn Phùng Phương Quý
Ta nắm tay đấm vào đầu để nhớ lại. Đuổi ngay cái dự án khu công nghiệp ra khỏi bộ nhớ. Mười phần trăm là cái gì. Mười lăm phần trăm cũng chả là cái gì. Lại hai mươi à? Cút xéo ngay cái phần trăm hoa hồng của chúng mày. Tao đếch cần! Tao thích bia hơi, thích tăng gô...
Xem thêm
Fukushima: Thảm họa vẫn còn tiếp diễn
Ba đang ngồi đọc lại những trang viết về cuộc trò chuyện của cha con mình từ bấy đến nay. Và ngẫm ngợi lại những gì đã xảy ra trong chuyến Đông Du định mệnh.
Xem thêm
Bóng chim tăm cá – Truyện ngắn Phùng Phương Qúy
Con đò cố lách qua đám lục bình rin rít, cố nhoi lên từng thước. Khói dầu máy phun mù mịt phía sau, khét lẹt. Hai Loan ngồi bên bao mì mót, lấm láp mủ, đất. Mái tóc rối bù, cần cổ vươn về cuối sông, sắp dài thành cổ cò. Vậy mà chiếc xuồng cũ của chồng không thấy xuất hiện.
Xem thêm
Người viết sử | Truyện ngắn của Nguyễn Trường
Nguồn: Văn nghệ số 35+36 (ngày 2/9/2023)
Xem thêm
Mộ tổ | Truyện ngắn của Lê Thanh Huệ
Giải thưởng cuộc thi truyện ngắn của Tạp chí Sông Hương tổ chức năm 1994.
Xem thêm
Chè chốt Truyện ngắn của Lê Na  
Lần đầu tôi gặp em, một ngày chớm đông. Em mặc chiếc áo len cộc tay màu hoa mười giờ. Màu hoa ấm áp làm sao. Tôi như được trời cho duyên cớ ấy. Thỉnh thoảng hai cái xe đạp ngược chiều lại chạm nhau. Có lẽ chẳng bao giờ em để ý đến tôi, còn tôi thì ngóng đợi đến mỏi mòn. Dẫu chỉ lướt qua nhau, tôi vẫn bị hút hồn bởi đôi mắt ấy. Đôi mắt ngơ ngác, lung linh như được vẽ bằng sương mai. Màu áo len hắt ánh hồng lên má. Đâu có son phấn gì, một cô gái đậm chất quê. Bầu má mịn màng, non tơ. Tôi đã vô cớ nhớ em, một người dưng, giữa ngàn vạn người tôi gặp.
Xem thêm
Tình yêu cao thượng | Truyện ngắn của Nguyễn Thanh
Nguyễn Thanh, nguyên Tổng thơ ký Hội Văn nghệ Giải phóng TP. Cần Thơ
Xem thêm
Chờ đợi hóa thân | Truyện ngắn Đặng Chương Ngạn
Tác phẩm đăng Nhà văn & cuộc sống số 14
Xem thêm
Tu hú gọi bầy | Truyện ngắn Lệ Hồng
Truyện đăng Tạp chí Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh số 86 (ngày 10/8/23)
Xem thêm
Tâm “điếu văn” – Truyện ngắn Phùng Chí Cường
Sinh – Lão – Bệnh – Tử là quy luật của một đời người. Sinh thì có hạn nhưng tử thì bất kỳ không ai có thể định trước được. Có những người vừa mới cách đây không lâu vẫn còn cười phơ phớ, thế mà đùng cái lăn ra chết bất đắc kỳ tử.
Xem thêm
Thẻ nhà văn | Bích Ngân
Truyện đăng Tuổi Trẻ Cười
Xem thêm
Chó robot | Truyện ngắn Lê Thanh Huệ
Truyện đăng Văn nghệ quân đội
Xem thêm
Gấu Ngựa - Truyện ngắn của Hồng Chiến
Những chú Voọc có chiếc đuôi dài hơn thân mình, trắng muốt đưa hai tay bám lấy cành cây như người đánh đu, cất tiếng hú vang động cả bầu trời. Loài Voọc ở đây lạ lắm: mặt có lông màu trắng; đầu, lưng và tứ chi lông đen thui; vùng bụng lại có lông màu bạch kim. Chúng sống thành từng đàn năm bảy chục con, mỗi sáng sớm kéo nhau đi ăn, hoặc chiều về lại hò hét, gọi nhau inh ỏi. Chúng thích ăn lá cây khác với họ nhà khỉ chỉ thích ăn quả. Có lẽ bầy Voọc chưa bao giờ gặp người nên thấy H’Chi đi một mình chúng nhìn chằm chằm rồi đua nhau đuổi theo, quăng mình từ cành này sang cành khác như người làm xiếc.
Xem thêm
Thị trấn biết cười – Truyện ngắn của Tống Phước Bảo
Rừng nối đất. Cây nối gió. Mưa nối lạnh. Và cô đơn nối những con người chẳng biết cười gần với nhau.
Xem thêm
Cây mẫu đơn hoa đỏ – Truyện ngắn của Hồ Loan
Cơn ho sặc sụa của ông khiến bà bừng tỉnh. Cơn ho như thể lấy cả buồng phổi của ông ra ngoài. Đưa tay dụi vội hai mắt, bà lập cập tiến ngay lại, một tay vỗ lưng, một tay vuốt ngực cho ông:
Xem thêm