TỐNG PHƯỚC BẢO

Mãi đến khi chia tay nhau trong một đêm tối muộn của tháng 5, trên con đường mưa thưa người ngay khu trung tâm thành phố, giữa ánh đèn vàng vọt phảng phất vào gương mặt của Trần Hà Yên, tôi bất giác nhớ hai câu thơ của chị: “Phấn son vẫn rạng nét cười/ Yêu thương em vẫn rạng ngời mắt môi”.

Quả thực trong nét rạng rỡ của ngày hôm nay, tôi chẳng thể tưởng tượng một Trần Hà Yên đã kiên trì trong 10 năm qua để chiến đấu với căn bệnh ung thư. Và chính những tháng ngày ngỡ như tận cùng số phận, văn chương như một loại “biệt dược” giúp chị vững vàng đi tiếp cõi người còn lắm yêu thương này.

Tái sinh cuộc đời từ văn chương

Trần Hà Yên vốn dĩ quê quán ở Quảng Ngãi, nhưng lại sinh ra trên đất Hà Nội, tốt nghiệp Sư phạm Quy Nhơn, đi dạy tận Phú Yên và giờ sống ở TP Hồ Chí Minh. Chỉ nội cái khoảng chằng chịt những tháng năm ruổi rong đời mình ở nhiều vùng đất cũng đủ thấy một Trần Hà Yên mang sẵn trên mình nhiều nỗi gian truân. Nhưng chẳng hề gì, chị cùng ông xã, cũng là một giáo viên luôn thắp lên trong nhau những ngọn lửa đủ ấm để cùng đi qua bao giông bão. Mái ấm của chị đong đầy yêu thương.

Tôi vẫn nói với chị, trong phần số của chị, có rủi và may. Thăng trầm đi qua, tưởng đã đến lúc với tay hái trái ngọt của đời mình thì một lần nữa, chị đối diện với cửa tử. Ranh giới mỏng manh đó, may mắn chị có gia đình luôn cạnh bên, hết mực chăm lo và kiên trì cùng chị.

Phụ nữ, mà nhất là phụ nữ quàng vào thân mình cái nghiệp văn chương, kỳ thực mấy ai được như chị. Những trang bản thảo đầu tiên luôn được chính chồng chị đọc trước nhất. Thậm chí, những khi đi làm về muộn, anh tự chọn cách giải trí là ngồi vào máy tính, và tìm các tác phẩm mới viết của chị để đọc. Anh không phải là người viết, nhưng trước nhất anh yêu chị nên yêu luôn cả câu chữ của chị. Đó là phước hạnh của mối lương duyên mà trời ban cho chị. Vậy nên, sóng gió bão giông phủ xuống đời chị 10 năm nay, luôn có vợ chồng đồng lòng tát cạn.

Trần Hà Yên vốn dĩ sống và viết lặng thầm, nhưng bền bỉ so với nhiều bạn văn phía Nam. Đều đặn in sách và góp mặt trong các báo in, cả văn lẫn thơ. Nhưng có lẽ, với thơ mới là cốt lõi của văn chương chị. Chính thơ Trần Hà Yên mới dẫn dắt tôi tìm đến chị bởi những câu thơ đau đáu phận người, những câu thơ dạt dào xúc cảm, những câu thơ đọc lên và cay xè sống mũi ngay tức thì: “Ở nơi đây/ chỉ có những cái đầu trọc lóc/ vợ thương chồng gói tròn tiếng khóc/ mẹ thương con chiếu chăn lăn lóc/ lặng lẽ nhìn nhau/ đôi mắt đỏ/ rưng rưng”. Khi đọc bài thơ “Ranh giới” mà chị làm trong những tháng ngày điều trị căn bệnh ung thư, tôi tự hỏi những ám ảnh, những đọa đày, cả những chấp chới sinh tử, người phụ nữ này chỉ có thơ để gói ghém tấc dạ và vỗ về chính mình trong cuộc chiến giành lấy quyền được sống.

Hơn 10 năm trước, khi nghe bác sĩ nói mình bị ung thư, chị khụy xuống, nắm chặt tay vịn cầu thang và nhất quyết trả lời bác sĩ: “Tôi phải sống”. Ngay thời khắc đối diện án tử chị chỉ nghĩ đến chồng, đến hai người con và cuộc đời này còn nhiều thứ để mình tiếp tục. Tế bào ung thư di căn, chị đối diện với ca nạo hạch sâu trong hố chậu, vậy mà vẫn phải tập đi, hai người con dìu mẹ từng bước đau đớn. Trên đường về sau ca xạ trị, chị sợ những ảnh hưởng từ thuốc khiến mình ói hoặc ngất xỉu nên ngồi sau xe con chị chọn hát. Hát tất cả những bài hát trong đầu mình chợt nhớ để quên đi cái đau. Để thấy mình vẫn còn sống như chính mình mong muốn. Và văn chương nảy lên trong chị những câu từ, thể như đúng mùa hoa nở, đúng thời khắc cần phải có.

Những khoảng nghỉ một mình với căn nhà trống khi chồng con đi làm, câu chữ từ những cảm xúc chợt nảy lên trong đầu, và chị chọn ghi lại, cùng với bản năng văn chương tự khắc những dòng nguệch ngoạc đầu tiên thành thơ. Nếu tin văn chương cũng có thân phận thì chính thời khắc sinh tử, văn chương gá thân vào chị, cộng sinh với chị để cùng tái sinh. Và Trần Hà Yên điềm tĩnh dùng văn chương để an ổn đi qua chuỗi hành trình 10 năm kiên cường.

Một số tác phẩm của Trần Hà Yên

Xác tín mình bằng thơ thiếu nhi

Cho đến bây giờ chị đã có 8 đầu sách được in ấn, và mới nhất chính là tập thơ thiếu nhi “Từ vườn hoa nhà em” (NXB Văn học). Từ những câu chuyện chị ghi lại trên trang mạng cá nhân, ban đầu chỉ để lưu lại chút gì đó cho chồng con lỡ chị không đi trọn hành trình cuộc đời, cho đến lúc nhận được sự ủng hộ của chính người đọc, Trần Hà Yên mới tự tin dấn thân sâu cùng văn chương.

Thơ chị luôn mạnh về cảm xúc, và giàu thông điệp yêu thương. Dẫu trong mỗi bài thơ luôn lấp ló những khoảng buồn, những trăn trở và những chông chênh của thân phận con người hữu hạn trong cõi đời vô hạn này. Nhưng, riêng mảng thơ thiếu nhi, Trần Hà Yên như đắm mình vào sự tươi non và trong trẻo một cách hòa hợp rất nhuần nhuyễn. Có lẽ chính những đứa cháu nhỏ hằng ngày hiện hữu trong trái tim chị, đã khiến thơ thiếu nhi của Trần Hà Yên vô cùng tự nhiên.