TIN TỨC

Chứa chan thế sự, tình người

Người đăng : nguyenhung
Ngày đăng: 2022-06-07 07:59:00
mail facebook google pos stwis
733 lượt xem

BÙI PHAN THẢO

Tạo dấu ấn trên văn đàn khi tuổi đời còn rất trẻ với Thung Lam, giải Nhất cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ 2006-2007, từ đó đến nay Hồ Thị Ngọc Hoài vẫn giữ phong thái nhẹ nhàng vốn có trong đời, nhẩn nha trong trang viết. Nói nhẩn nha nhưng chị lao động siêng năng, truyện ngắn của Hồ Thị Ngọc Hoài vẫn xuất hiện khá đều trên các báo và chị vẫn xuất bản tập thơ… Gần đây, chị tạo bất ngờ cho bạn văn và bạn đọc với tác phẩm mới là thể loại tiểu thuyết và mạnh dạn đi vào thể tài tiểu thuyết lịch sử. Dòng biên viễn - NXB Tổng hợp Tp Hồ Chí Minh và Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Tp Hồ Chí Minh – 2022, ra đời như một giọng nói quen mà lạ, một định hình mới của Hồ Thị Ngọc Hoài được dư luận quan tâm chú ý nhiều hơn… Với Dòng biên viễn, Hồ Thị Ngọc Hoài ngược về dòng thời gian xa xăm hơn, thời cha ông đi mở cõi phương Nam. Tác giả chọn điểm nhấn, nhân vật và cách thể hiện khác, trong hơn 200 trang của tiểu thuyết. Thời gian trong tiểu thuyết dù chỉ gói trong 7 ngày mà lại là biên niên của một thời đại, là kỷ yếu của một đời người.

Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh phụng mạng Chúa Nguyễn Phúc Chu mở cõi Nam Bộ cách đây hơn 300 năm. Trong lần thứ hai Nam tiến, sau khi trấn yên Chân Lạp, ông cho đoàn quân về trú tại cồn cây sao, cù lao Sao (nay là cù lao Ông Chưởng, thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang). Ở đây, ông báo tiệp về thành Phú Xuân và đợi lệnh Chúa Nguyễn. Cũng ở đây ông biết mình nhiễm bệnh và lệnh cho đoàn quân về Trấn Biên nhưng đến Rạch Gầm (tỉnh Tiền Giang ngày nay) thì ông mất... Chỉ gói trong thời gian 7 ngày cuối đời mà kể lại một đời người quả là không dễ, nhất là khi Hồ Thị Ngọc Hoài mở ra thêm cho người đọc về cả giai đoạn lịch sử thời mở cõi về Nam của cha ông. Trên nền lịch sử là những tháng ngày mở cõi, khung cảnh sông nước vùng biên, không gian, thời gian còn được mở rộng hơn qua tâm tưởng của vị tướng ưu thời mẫn thế. Câu chuyện diễn ra với những con người sống động, những tuyến nhân vật dựng lên không nhiều nhưng đều tiêu biểu cho thời cuộc, là văn quan, võ tướng, là gia đình dòng dõi của Lễ Thành Hầu, là những người lính, người dân địa phương, là những bóng hình nữ nhân đậm nhạt hiện qua tâm tưởng v.v... Đọc đến trang cuối, người đọc bâng khuâng ngẫm ngợi và lần giở lại...

Những dòng sử liệu về nhân vật Nguyễn Hữu Cảnh không nhiều, tác giả đã rất công phu tìm thêm nguồn tư liệu, tìm hiểu rộng thêm về lịch sử, những nhân vật, sự việc trong nhiều giai đoạn lịch sử, kết nối lại để làm rõ lên nhân vật chính. Hơn tất cả, công lao, tấm lòng yêu nước thương dân của Nguyễn Hữu Cảnh, vị tướng được người dân miền Nam và cả nước tôn kính, biết ơn... đã mang lại cảm hứng chính cho tác giả trong quá trình tìm tòi và sáng tạo.

… Người ta từ xa xôi đến học tiếng nói mình, phong tục mình, cũng tập bỏ giày dép đi chân đất, ngồi xổm, ăn đũa, bệnh tật, chết bỏ mạng cũng đành và rồi dần tạo một phần rất quan trọng cho Đàng Trong, nó cứ âm ỉ, âm thầm lan đi, tạo nên... mấy ai biết rõ? Ai biết được rồi đây sẽ thế nào? Thời cuộc có thể sẽ dữ dội từ những gì âm thầm đó. Có thể là chiến tranh, thôn tính? Hay là hòa hợp, cùng làm giàu đẹp đây? Thì gắng lắng nghe, tìm hiểu vậy”...

Những đoạn hồi ức, những lời tự sự, những đối đáp đưa người đọc đến những cận ảnh chân dung nhân vật, gần hơn với chúng ta ngày nay sau lớp bụi thời gian hàng trăm năm bao phủ.

«Từng muốn là người đóng thuyền, làm gốm, làm một tiều phu, một ngư ông, sư ông... nhưng thống binh vẫn ráng cố vì dòng dõi nếp nhà, vì dòng tộc tổ tông bao đời rạng rỡ. Người đi xa ngàn dặm, nghĩ khác người, gần gũi con người, thương dân nhưng Người chưa vượt được bao nhiêu những khuôn thước, khuôn sáo của một dòng họ có công lớn từ xưa đến nay, từ Đàng Ngoài cho đến Đàng Trong. Thống binh chịu nhiều cách biệt giữa quý tộc và tiện dân, người anh tài và kẻ thường mọn, nam nhi dũng tướng bôn tẩu và thân phận quẩn quanh... Em cũng hiểu thống binh coi trọng con người, nhưng dòng dõi ấy, sự ăn học lễ nghĩa Nho gia ấy, thống binh bỏ bớt được bao nhiêu khuôn phép, khuôn sáo ngăn cách để thật vô tư với mọi điều bình thường?»…

Tác giả đã cùng nhân vật thăng hoa, theo dòng hồi ức của vị chủ tướng và cuộc sống bên dòng sông mênh mang một thuở còn hoang vắng mịt mùng, những câu chuyện của thế hệ thời mở cõi hiện lên đầy sinh động. Từ nền hiện thực đó, tác giả đan xen nhuần nhuyễn quá khứ và hiện tại, hư cấu, trần thuật một cách chắc tay, có nhiều trang văn đầy mỹ cảm... Ngôn ngữ Dòng biên viễn giàu tính điện ảnh, như một bộ phim đưa người đọc quay về một giai đoạn lịch sử với vùng đất buổi hoang sơ và những đời người với tất cả những nỗi niềm riêng chung... Những trang viết về giằng xé nội tâm cực đắt, cả những tâm tư sâu kín đều rất gợi, rất đẹp, rất người, rất đời và thấu hiểu đạo lý, trọn vẹn nghĩa nhân. Hồ Thị Ngọc Hoài đã nhập tâm, hóa thân nhân vật khá thành công và dựng nên không gian miền biên viễn bàng bạc màu huyền sử và chất thơ.

Những hình bóng phái đẹp luôn thấp thoáng trên trang viết, sau tâm tư của Lễ Thành Hầu, tất cả đều đẹp và được trân trọng. Những rung động, khát khao đều được diễn bày cả về lý và tình thấu đáo, đặt trong chủ đề lớn của tác phẩm là dòng chảy của thời gian, dựng nên một bờ cõi thiêng liêng và tâm tư những con người Việt qua hàng trăm năm thêm gắn kết quê hương, yêu mến, đồng lòng dựng và giữ nước.

Một đôi bóng hồng giấu lén ấy, họ là ai? Ông thoảng qua những ấm êm nồng nàn rồi lãng quên những phận má hồng trôi nổi với tài sắc, những con người dám phá vỡ và cam chịu? Chuyện tình cảm, ông cũng sợ để khổ, để tiếng cho người lắm”... Những dòng hồi ức, tự sự của chủ tướng Nguyễn Hữu Cảnh cũng gởi gắm những triết lý, suy tưởng của tác giả về thời cuộc: Đạo làm người, chí làm trai; hành trình dựng nước; quan niệm về hạnh phúc riêng tư; về tình yêu, gia đình, chồng vợ đặt trong phận sự làm người, bổn phận với đất nước, dân tộc.

Lối hành văn của Hồ Thị Ngọc Hoài trong tiểu thuyết Dòng biên viễn như dòng chảy xuôi nhẹ nhàng mà không thiếu những lúc cuộn xoáy, sôi trào. Chọn thể loại tiểu thuyết lịch sử khi đã có không ít người vào cuộc, Hồ Thị Ngọc Hoài cũng muốn nỗ lực làm mới, tìm lối đi riêng với giọng điệu riêng. Bạn viết thấy Hồ Thị Ngọc Hoài là người nghiêm cẩn, kỹ tính trong lao động nghệ thuật. Không chỉ cần mẫn tìm tòi tư liệu, những trích dẫn thơ trong Dòng biên viễn cũng được tác giả xem xét thấu đáo về ngôn ngữ, thể loại cho đúng tâm trạng, hoàn cảnh. Viết tiểu thuyết này cũng là một cách nhập cuộc mạnh mẽ của nhà văn, sau những câu chữ tinh tế, trữ tình là những thông điệp sâu sắc về nhân sinh quan, về lịch sử.

Nguồn Văn nghệ số 23/2022

Bài viết liên quan

Xem thêm
Nguyễn Bính ở phương Nam
Nguyễn Bính (1918-1966), tên thật là Nguyễn Trọng Bính (có lúc tên Nguyễn Bính Thuyết), quê ở Nam Định nhưng sống khắp ba miền đất nước. Ông có phong cách một nhà thơ lãng tử, sáng tác về chủ đề tình cảm làng quê và tình yêu, tổ quốc. Thơ tình cảm mộc mạc của ông được rất nhiều người thuộc. Tác phẩm gồm 26 thi tập trong đó có : + 1 kịch thơ : Bóng giai nhân (1942): + 3 truyện thơ : Truyện Tỳ Bà (1942); Trong bóng cờ bay (1957); Tiếng trống đêm xuân (1958): + 1 vở chèo : Người lái đò sông Vỹ (1964) và rất nhiều bài thơ nổi tiếng của ông được nhạc sĩ phổ thành ca khúc : Tiểu đoàn 307 (Nguyễn Hữu Trí phổ nhạc, Quốc Hương ca);  Cô hái mơ (Phạm Duy); Ghen (Trọng Khương), Cô lái đò (Nguyễn Đình Phúc); Chân quê (Minh Quang). Hiện nay, nhiều thành phố có những con đường mang tên ông. Nhà thơ Nguyễn Bính nhận được giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (2000) cùng với Hoài Thanh, Bùi Đức Ái, Nguyễn Quang Sáng, …
Xem thêm
“Đánh thức mình bằng chân lý vô ngôn”
Tôi biết Nguyễn Minh Thuận (nguyên Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Tư pháp Đắk Lắk) làm thơ đã lâu, dễ hơn ba chục năm trước, thỉnh thoảng anh vẫn đọc cho tôi nghe và rải rác anh cho đăng trên facebook Trương Thị Hiền - vợ anh (TS, giảng viên Trường Đại học Tây Nguyên).
Xem thêm
Đọc “Thơ mười năm” của Hoàng Đình Quang
Bài viết của nhà thơ Trần Quang Khánh
Xem thêm
Hoàng hôn chín – chín mọng yêu thương
Về tập thơ in chung của Võ Miên Trường và Triệu Kim Loan
Xem thêm
Thơ Phan Hoàng trong hành trình ngược lối – Tiểu luận của Mai Thị Liên Giang
Tập thơ “Chất vấn thói quen” của Phan Hoàng từng nhận được nhận Giải thưởng Hội Nhà văn TPHCM và Tặng thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2012, sau đó tập thơ này được trao Giải thưởng Nghệ thuật Danube năm 2023 của Hungary. Ngoài ra tập trường ca “Bước gió truyền kỳ” của ông cũng được Ủy ban nhân dân TPHCM trao Giải thưởng Văn học Nghệ thuật TPHCM 5 năm lần thứ II. Để hiểu thêm về hành trình sáng tạo thi ca của nhà thơ Phan Hoàng, xin trân trọng giới thiệu bài viết của nhà lý luận phê bình văn học Mai Thị Liên Giang.
Xem thêm
Những giải mã thú vị, khoa học của một người đọc tri âm
Với kiến văn sâu rộng, sự nghiên cứu cẩn trọng mang tính học thuật cao, khai thác nhiều vấn đề tri thức lý luận mới mẻ; Trần Hoài Anh đã đem đến những trang viết tinh tế, khai mở nhiều điều lý thú và bổ ích.
Xem thêm
Hồn xuân trong thơ Hồ Chí Minh
Nhà thơ Trung Quốc Viên Ưng đã nhận định sâu sắc về Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Một trí tuệ lớn, một dũng khí lớn, một tâm hồn lớn”.
Xem thêm
“Trung thực và quả cảm” trong sáng tác và phê bình văn học, nghệ thuật
Bài viết của nhà thơ Mai Nam Thắng trên Văn nghệ số 4/2024
Xem thêm
Nguyễn Quang Thiều với ‘Nhật ký người xem đồng hồ’
Bài viết của Nguyễn Văn Hòa về tập thơ Nhật ký người xem đồng hồ của Nguyễn Quang Thiều
Xem thêm
Nửa lo giá chợ nửa ngây vì trời
Nguồn: Báo Văn nghệ số 4, ra ngày 27/1/2024.
Xem thêm
Dòng kinh yêu thương
Tháng 8 năm 1969, chương trình Thi văn Về Nguồn góp tiếng trên Đài phát thanh Cần Thơ vừa tròn một tuổi. Nhân dịp nầy, cơ sở xuất bản về Nguồn ấn hành đặc san kỷ niệm. Đặc san tập họp sáng tác của bằng hữu khắp nơi, với các thể loại như thơ, truyện, kịch… và phần ghi nhận sinh hoạt văn học nghệ thuật ở miền Tây trong một năm qua. Trong đặc san này, chúng tôi in một sáng tác của nhà thơ Ngũ Lang (Nguyễn Thanh) viết ngày 24/8/1969, gởi về từ Vị Thanh (Chương Thiện), có tựa đề “Đưa em xuôi thuyền trên kinh Xà No” Hơn nửa thế kỷ trôi qua với bao nhiêu biến động, ngay cả tác giả bài thơ chắc cũng không còn nhớ. Xin được chép lại trọn bài thơ của anh đã đăng trong Đặc san kỷ niệm Đệ nhất chu niên Chương trình Thi văn Về Nguồn, phát hành vào tháng 8 năm 1969.
Xem thêm
Minh Anh, người đánh thức thế giới
từng chữ từng chữ/ rơi vào từng dòng từng dòng/ chúng chụp lấy những khoảnh khắc/ đẹp não nùng/ không thể rời khỏi con tim/ cách duy nhất để tự nó đừng nở rộ quá mức/ vượt khỏi ký ức của ta/ là hãy viết xuống (Sự kỳ lạ của nghệ thuật viết).
Xem thêm
Ta sẽ không như cốc trà nguội cuối ngày
Bài viết của Nguyên Bình về tập thơ Vọng thiên hà của Hoa Mai.
Xem thêm
Con người Chí Phèo
Cái chết của Chí phèo như bản cáo trạng về xã hội thực dân nửa phong kiến thối rữa, nhàu nát, là tiếng kêu oan khốc thấu tận trời xanh của những kiếp người “siêu khổ”.
Xem thêm
Nguyễn Ngọc Hạnh - Hồn thơ reo mãi phía làng
Bài viết của Hoàng Thụy Anh và phóng sự ảnh của Nguyên Hùng
Xem thêm
‘Bút chiến’ thời Tự Lực Văn Đoàn
Trước khi được giải Lý luận phê bình của Hội Nhà văn năm nay thì “Tự chủ văn chương và sứ mệnh tự do” đã được chú ý trong cộng đồng đọc. “Câu chuyện cũ nhưng cách tiếp cận mới, khảo tả công phu, chưa kể những dẫn chứng “đấu đá” hậu trường văn chương, đọc rất vui”, độc giả bình luận.
Xem thêm
Khối đa diện “Mộng đế vương”
Nhà văn Nguyễn Trường chọn xứ đạo ở Cồn Phụng của ông Nguyễn Thành Nam, đạo vừa vừa, gọi là Đạo Dừa
Xem thêm
Hồn quê trong một sắc thơ miệt vườn
Nhà thơ Kiên Giang (1929-2014) - đúng ra năm sinh: 1927 - tên thật Trương Khương Trinh (bút danh khác: Hà Huy Hà, Ngân Hà, Trinh Ngọc, Cửu Long Giang…, gốc người làng Đông Thái, huyện An Biên, tỉnh Rạch Giá, nay là Kiên Giang).
Xem thêm